بدترین وضعیت زاینده‌رود طی چهل سال گذشته / پنج ریشه اصلی بحران آب

به گزارش خبرنگار مهر از اصفهان، علی بصیرپور در نشستی که در حاشیه بازدید خبرنگاران از سد زاینده رود صورت گرفت و تا شامگاه پنج شنبه ادامه داشت اظهار داشت: متاسفانه اکثر دیدگاه‌های مطرح شده یک جانبه بوده و این در حالی است که بحران آب استان اصفهان دلایل و ریشه‌های گوناگونی دارد.

وی با اشاره به پنج علت عمده و ریشه بحران آب استان اصفهان گفت: موقعیت اقلیمی استان، عدم تعادل بین منابع و مصارف آب، وقوع دوره‌های خشکسالی و ترسالی، تغییر اقلیم و همچنین عدم مدیریت یکپارچه و به هم پیوسته منابع آب پنج ریشه بحران آب استان اصفهان در سال‌های اخیر است.

یک میلیارد متر مکعب کمبود آب در افق سال 1410

مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از سدها و تاسیسات آب منطقه‌ای اصفهان با اشاره به افزایش تدریجی مصارف و پیشی گرفتن آن از منابع طی سال‌های اخیر اظهار داشت: پس از احداث سد زاینده‌رود، بارگذاری‌های جدیدی در این حوضه آبی آغاز شد که تصمیم‌گیری در خصوص نصب بسیاری از این بارگذاری‌ها استانی نبوده و در سطح ملی صورت گرفت که از این جمله می‌توان به احداث صنایع گوناگون اشاره کرد.

وی تصریح کرد: توسعه صنعت، جمعیت را نیز با خود می‌آورد و همچنین رشد جمعیت را مثبت می‌کند و نیازهای این جمعیت جدید از جمله آب شرب، فضای سبز و ... باز به مصرف منابع آبی می‌افزاید.

بصیرپور با بیان این‌که اختلاف زیادی بین کل مصارف و حق‌آبه‌ها با منابع موجود آب وجود دارد، افزود: هم‌اکنون کل نیازها و مصارف و کلیه حق‌آبه‌ها دو میلیارد و صد میلیون مترمکعب آب است و این در حالی است که کل منابع آبی در شرایط نرمال، حدود یک میلیارد و پانصد و هفتاد مترمکعب بوده که مشخص است حتی در شرایط نرمال آبی نیز کمبود جدی وجود دارد.
وی با اشاره به بررسی‌های صورت گرفته در خصوص میزان کمبود آب اظهار داشت: طبق این بررسی‌ها، در افق 1410 حدود یک میلیارد مترمکعب کمبود آب در این حوضه آبی وجود خواهد داشت.

مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از سدها و تاسیسات آب منطقه‌ای اصفهان خاطرنشان کرد: در سال 76 منابع آب زاینده‌رود بر مصارف پیشی داشت و هر سال آبی که شروع می‌کردیم، ذخیره مناسبی از سال قبل وجود داشت ولی از سال 77 با وقوع خشکسالی سه ساله، تعادل به هم خورد و آغاز هر سال آبی را با دلهره و نگرانی آغاز می‌کردیم.

رکورد جدید حوضه زاینده‌رود در تداوم خشکسالی

وی با بیان‌اینکه پدیده خشکسالی و ترسالی پدیده‌ای طبیعی است، اظهار داشت: نمودار فراوانی دوره‌های تر و خشک در کل کشور طی دوره آماری چهل ساله، از نظر اماری یک نمودار نرمال است.

بصیرپور به ثبت رکورد در زمینه تداوم خشکسالی در حوضه زاینده‌رود اشاره کرد و گفت: اگرچه در 40 الی 50 سال گذشته دوره‌های خشکسالی سه الی چهار ساله داشتیم ولی دوره پنج ساله ثبت نشده بود که متاسفانه با تداوم خشکسالی، امسال پنجمین سال خشکسالی نیز در این حوضه آبی تجربه شد که البته امیدواریم این رکورد به همین عدد 5 ختم شود و ادامه نداشته باشد.
 
کاهش بارش برف در حوضه زاینده رود در چهل سال اخیر

مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از سدها و تاسیسات آب منطقه‌ای اصفهان در ادامه بررسی خود در زمینه ریشه‌های بحران آب استان اصفهان، به بررسی تغییر اقلیم استان اصفهان پرداخت و افزود: شاخصی با عنوان ضریب برفی به عنوان شاخصی هیدرولوژیکی، مشخص می‌کند چه میزان از کل بارش منطقه به شکل برف بوده است که با بررسی این شاخص در چهار دهه 50، 60، 70 و 80 متوجه می‌شویم به ترتیب اعداد 0.57، 0.55، 0.43 و 0.39 حاصل می‌شود که نشان دهنده کاهش این ضریب در چهل سال اخیر است یعنی طی این چهل سال میزان برف حوضه به شدت کاهش داشته است.

بصیرپور تصریح کرد: حوضه آبریز سد زاینده‌رود طی چهل سال گذشته در اواخر دی ماه، پوشیده از برف بود اما آمارهای دی ماه 90 نشان می‌دهد درصد پوشش برف در این حوضه به شدت کاهش پیدا کرده که این مساله پدیده‌نادری برای زاینده‌رود است.

مدیریت یکپارچه حوضه آبی، اصلی پذیرفته شده در سطح دنیاست

وی در ادامه بررسی خود در زمینه ریشه‌های بحران آبی استان اصفهان، به بررسی عدم مدیریت یکپارچه منابع آبی حوضه به عنوان یکی از این ریشه‌های بحران آب استان اصفهان اشاره کرد و گفت: مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز و همچنین مدیریت پیوسته منابع آبی حوضه، دو اصل و اصطلاحی است که در سطح دنیا پذیرفته شده و اجرا می‌شود که در سال 84 با تصویب یک لایحه، این مدیریت یکپارچه منفصل شد.

مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از سدها و تاسیسات آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه مساحت حوضه آبی زاینده رود 26917  کیلمومتر مربع است، اظهار داشت: از این میزان 93% در استان اصفهان و 7% در استان چهارمحال بختیاری قرار گرفته است و می‌تاون گفت این حوضه تقریباً یک سوم مساحت کل استان اصفهان را شامل می‌شود.

سه میلیارد مترمکعب از آبی که باید می‌آمد، نیامد!

وی با اشاره به دوره خشکسالی که فعلاً این حوضه آبی در آن بسر می‌برد گفت: دوره خشکسالی فعلی از سال 86 آغاز شد و تا هم‌اکنون برای پنجمین سال متوالی ادامه یافته است. در این مدت میزان بارندگی حوضه بین 30 الی 45 درصد نسبت به متوسط بارش کاهش پیدا کرده است.

بصیرپور خاطرنشان کرد: در این مدت سه الی سه و نیم میلیار متر مکعب از آبی که باید وارد سد می‌شد، وارد نشده و وضعیت بحرانی فعلی را ایجاد کرده است.

وی با بیان این‌که امسال استان اصفهان وضعیت مطلوبی از نظر میزان بارندگی را سپری کرد، افزود: امسال در بخشی از استان وضعیت بارندگی نسبت به مقدار متوسط بارش خوب بود که کل استان 11 درصد رشد نسبت به متوسط بارش را نشان می‌دهد.

همه جا بارش خوب بود بجز سرچشمه زاینده‌رود

این مقام مسئول سازمان آب منطقه‌ای تصریح کرد: در شرایطی که حتی مناطق خشکی مانند نائین و خوربیابانک نیز با 65 درصد رشد بارش به نسبت دراز مدت مواجه بودند، در حوضه گاوخونی با 20درصد کاهش بارش به نسبت بلند مدت مواجه بودیم.

وی خاطرنشان کرد: در شهر اصفهان نیز با رشد 173% بارش نسبت به سال گذشته و 23درصدی نسبت به متوسط 41ساله مواجه شدیم ولی همه این افزایش‌ها در حالی است که در چلگرد که تامین‌کننده اصلی آب استان اصفهان است، هرچند با رشد ده درصدی نسبت به سال قبل مواجه شدیم ولی میزان بارش 24% نسبت به میانگین بلندمدت کمتر بود و میزان برفی که در این بخش بارید نیز کاهش قابل توجهی داشت.


سد زاینده‌رود بدترین وضعیت در طی چهل سال گذشته را تجربه می‌کند

بصیرپور با اشاره به حجم آب سد زاینده‌رود اظهار داشت: 682 میلیون مترمکعب آب از ابتدای مهرماه سال 90 تا 15 خرداد سال 91 وارد سد زاینده‌رود شده که این میزان به نسبت متوسط 40 ساله 38درصد کاهش داشته است.

وی با بیان این‌که حجم آب سد در 15خرداد سال 91 در حدود 282 میلیون مترمکعب آب است، تصریح کرد: حجم آب سد نسبت به متوسط چهل ساله 75 درصد کاهش داشته و با این شرایط، سد زاینده‌رود بدترین وضعیت طی چهل سال گذشته را تجربه می‌کند.
این مقام مسئول در سازمان آب منطقه‌ای اصفهان خاطرنشان کرد: حجم آب زاینده رود در 15 خرداد سال گذشته که سالی خشک بود، 609 میلیون مترمکعب آب بود ولی اکنون تنها 282 میلیون مترمکعب ذخیره داریم که این عدد عمق بحران را نشان می‌دهد.

پیشنهادهایی برای مدیریت بحران آب استان اصفهان

وی با اشاره به جلسه قرارگاه آب استان در اسفندماه برای بررسی بحران آب استان گفت: با توجه به وضعیت نزولات جوی و آورد حوزه زاینده رود در طی فصول پاییز و زمستان سال 1390 مشخص گردید که امکان ادامه توزیع آب طبق برنامه تهیه شده وجود ندارد و باید نسبت به تغییرات لازم در برنامه توزیع آب اقدام نمود که در این جهت دو گزینه تهیه و در جلسه قرارگاه آب استان ارائه شد.

بصیرپور با توضیح اولین گزینه پیشنهادی به قرارگاه آب گفت: دراین گزینه با توجه به شرایط بحرانی پیش رو و افت شدید ذخیره سد زاینده رود، آب مورد نیاز کشاورزی در هیچ یک ازشبکه های آبیاری استان قابل تامین نمی باشد و کشاورزان شرق استان به ناچار باید نسبت به رها سازی محصولات کشت شده در فصل پائیز اقدام نمایند.

وی تصریح کرد: گزینه اول دارای این مزیت بود که تامین آب شرب استان با مخاطرات کمتری مواجه می‌شد ولی در کل با توجه به ضربه شدیدی که به کشاورزان شرق وارد می‌کرد و قول‌هایی که توسط مسئولین به کشاورزان شرق اصفهان برای حفظ کشت پاییزه آنان داده شده بود، این گزینه رد شد.

گزینه‌ای برای نجات باغات و حفظ آب شرب اصفهان

وی با اشاره به دومین گزینه پیشنهادی گفت: این گزینه با این هدف تدوین شده بودکه بتوان حتی المقدور آب مورد نیاز جهت حفظ بخشی از غلات کشت شده در شبکه های آبیاری رودشت و آبشار را تامین نمود و باغات غرب استان را نیز از خطر خشک شدن نجات داد.

بصیرپور با اشاره به الزامات این گزینه پیشنهادی گفت: این گزینه پیشنهادی برای مدیریت آب، الزاماتی از جمله کاهش 10درصدی آب شرب، کاهش بیست درصدی آب صنعت و قطع شدن آب جاری در شهر اصفهان را داشت و همچنین در این برنامه، باغات بالادست نیز باید یک بار در ماه آبیاری شوند. همچنین در این طرح آبی برای نیروگاه اسلام‌آباد و پالایشگاه اصفهان نیز در نظر گرفته نشده و آب این دو بخش باید با اعمال صرفه جویی از طرق دیگر تامین شود.

وی در خصوص این طرح و تصمیم نهایی گرفته شده در خصوص آن اظهار داشت: شرط اصلی جهت اجرای این گزینه، تحقق یافتن مقادیر دبی ورودی به سد زاینده رود طی ماه های فروردین تا شهریور 1391 است. از آنجا که هیچگونه اطمینانی جهت تحقق یافتن ورودی های پیش بینی شده در برنامه وجود ندارد و ازطرفی تامین آب شرب از اواخر شهریورماه با چالش مواجه می گردد لذا توصیه شد که برنامه توزیع آب به صورت گام به گام و مرحله به مرحله انجام شود بدین صورت که با کنترل ورودی ها در مقاطع زمانی 15 روزه و در صورت عدم تحقق مقادیر پیش بینی شده در برنامه بتوان نسبت به قطع توزیع آب در بخش کشاورزی در هر مرحله اقدام و تامین آب شرب استان را تضمین نمود .

بصیرپور در خصوص تصمیم نهایی در این زمینه گفت: سرانجام طی جلسه قرارگاه آب استان در تاریخ هفدهم فروردین ماه با حضور معاونت محترم وزیر نیرو ، استاندار محترم استان ، جمعی از نمایندگان مجلس و روسای مدیران دستگاه های اجرایی ذیربط تصمیم گرفته شد که گزینه 2 پیشنهادی در خصوص برنامه توزیع آب در سال جاری ادامه یافته و آب مورد نیاز بخشی از غلات کشت شده در شرق استان تامین شود. با تمام سختی برای تامین آب کشاورزی، هنوز کشاورزان نسبت به میزان آب اختصاص گرفته اعتراض داشتند و کشاورزان غرب نیز به آنان پیوستند که چرا یک هفته در ماه به انان آب می رسد.

شدت گرفتن مشلات و چالش بزرگ تامین آب استان

وی در خصوص وضعیت فعلی و پیش‌بینی مصارف در سال آینده گفت: با توجه به وضعیت فعلی، آب رودخانه در محدوده اصفهان خشک شده که احتمالاً تا اواخر سال ادامه خواهد داشت همچنین نیروگاه سد نیز از کار می‌افتد.

بصیرپور افزود: در پاییز امسال، آبی برای تخصیص به بخش کشاورزی نداریم و مشکلات امروزمان آب رسانی به نیروگاه اسلام آباد و پالایشگاه اصفهان است که این صنایع احتمالاً باید به سمت منابع دیگر تامین آب بروند.


خشک شدن زاینده‌رود را نمی‌توان به حساب یزد گذاشت
وی همچنین در پاسخ به پرسشی در خصوص تخصیص زودهنگام آب انتقالی از استان اصفهان به یزد قبل از اجرای تونل سوم کوهرنگ گفت: این مساله درست است که این تخصیص از محل تونل سوم انجام شده و با توجه به کامل نشدن این تونل، داده شده است ولی باید توجه کرد معضل آب شرب معضلی بزرگ در یزد بود و بحث آب در کشور موضوعی ملی قلمداد می‌شود نه منطقه‌ای.

بصیرپور در پایان تصریح کرد: خشک شدن زاینده‌رود را نمی‌تواند به حساب آبی که به یزد منتقل می‌شود گذاشت و زوم کردن روی این آب انتقالی به یزد قدری بی‌انصافی است.