یزد؛ کلکسیون گونه های گیاهی/ صنعت داروسازی وامدار مراتع یزد است

به گزارش خبرنگار مهر، گونه های مختلف گیاهی که اغلب گیاهان دارویی هستند، در یزد به ویژه در مناطق کوهپایه ای تنوع بسیار زیادی دارند به نحوی که گونه های گیاهی این استان خشک و کویری با برخی استانهای پرآب و خوش آب و هوا که دارای مراتع و کوهستانهای بسیاری است، برابری می کند.

کارشناسان محیط زیست و پژوهشگران تاکنون 800 گونه گیاهی در مناطق مختلف این استان شناسایی کرده اند که اغلب این گونه ها دارویی است و بسیاری از آنها نیز منحصر به استان یزد است و در سایر استانها کمتر یافت می شود.

بسیاری از مناطق استان یزد کانون گونه زایی گیاهی به شمار می روند اما در این میان شیرکوه و کوهپایه های آن رکورددار تنوع گونه های گیاهی است و در طول سال نیز افراد بسیاری برای جمع آوری گیاهان دارویی و غیر دارویی به این منطقه مراجعه می کنند.

شناسایی 800 گونه گیاهی در یزد/ شیرکوه؛ غنی ترین منطقه یزد از گونه های گیاهی

معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تاکنون در یزد بیش از 800 گونه گیاهی شناسایی شده است، اظهار داشت: شیرکوه غنی ترین منطقه به لحاظ گونه های گیاهی است.

حسن اکبری افزود: شیرکوه یک کانون گونه زایی گیاهی در کشور است و از لحاظ تنوع گونه های گیاهی، در نوع خود بی نظیر است.

وی عنوان کرد: تنها در یک منطقه 50 هزار هکتاری در شیرکوه، 600 گونه گیاهی شناسایی شده که این میزان 80 درصد گونه های گیاهی استان یزد را تشکیل می دهد.

50 گونه گیاهی در شیرکوه در معرض تهدید

اکبری بیان داشت: اما متاسفانه به دلیل برداشتهای بی رویه، خشکسالی و سایر دلایل، اکنون تنها در منطقه شیرکوه، 50 گونه گیاهی در معرض خطر قرار دارند.

از آنجا که بسیاری از گونه های گیاهی یا منحصر به استان یزد است یا یزد یکی از کانون های تولید برخی گیاهان است، میزان درخواست برای بهره مندی از این گیاهان بالاست به همین دلیل بهره برداران منابع طبیعی،‌ برداشتهای بی رویه انجام می دهند که به این ترتیب بسیاری از گیاهان در معرض نابودی قرار گرفته اند.

شاید حتی نام برخی از گونه های گیاهی به گوش افراد نا آشنا باشد اما صنعت دارویی کشور بهره برداری های بسیاری از این گیاهان می کنند.

شناسایی 148 گونه گیاه دارویی و صنعتی در یزد

تاکنون 148 گونه گیاهان دارویی و صنعتی در استان یزد شناسایی شده که در مناطق مختلف این استان پراکنده اند و کمک قابل توجهی به توسعه صنعت دارویی کشور کرده اند.

برخی از گونه های صنعتی و دارویی شامل آلاله، اسفرزه، افسنطین، آنغوزه، اسفند، آویشن، بذرالبنج یزدی، بارهنگ، بادام شیرین، بادام تلخ، پنیرک خبازی، تاج ریزی، خرفه، شیرین بیان، خارشتر، مرزنجوش، هندوانه ابوجهل و ... است.

این گیاهان نه تنها در صنعت دارویی کشور نقش به سزایی ایفا می کنند بلکه برای بهره برداران بسیاری در استان اشتغالزایی کرده و سالانه درآمدهای قابل توجهی را نصیب آنها می کند.

253 گونه گیاه دارویی بومی در یزد شناسایی شد

علاوه بر گونه های گیاهان دارویی صنعتی، تاکنون 253 نوع گیاه دارویی بومی نیز در عرصه های منابع طبیعی استان یزد شناسایی شده است.

رئیس مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: با اجرای طرح کلکسیون گیاهان دارویی طی سالهای 79 تا 84 به مدت شش سال، 206 گونه گیاه دارویی در کلکسیون گیاهان دارویی استان واقع در منطقه گردفرامرز شهر شاهدیه یزد کشت شده است.

عباس زارع زاده افزود: در این طرح تحقیقاتی از 206 گیاه دارویی کشت شده، 138 گونه با شرایط اقلیمی کلکسیون سازگار بودند، 46 گونه نسبتا سازگار و چهار گونه نیز اصلا سازگار نبوده اند.

وی ادامه داد: 21 گونه نیز از بین 36 گونه گیاه دارویی وارداتی، با شرایط اقلیمی یزد سازگاری خوبی از خود نشان دادند.

زارع زاده یادآور شد: تاکنون 253 گونه گیاهان دارویی در سطح عرصه های منابع طبیعی استان یزد شناسایی شده است که قابلیت کشت و توسعه را دارا هستند.

وی عمده گیاهان دارویی بومی استان یزد را گل ختمی، قدومه،‌ زیره سیاه، کاسنی، هندوانه ابوجهل، گل حسرت، زیره سبز، خاکشیر، شکر تیغال، آنغوزه، وشاء، شیرین بیان، بالنگو، پنیرک خبازی، مورد، مرزنجوش، بارهنگ، ریواس، مریم گلی، تاجریزی، آویشن، گل ماهور و کاکوتی برشمرد.

زارع زاده افزود: تمامی این گیاهان دارویی از خواص دارویی شناخته شده ای برای درمان ناراحتی ها و بیماری ها برخوردار هستند.

اما ارتفاعات یزد نیز به سهم خود مهد پرورش گونه های گیاهی هستند به نحوی که تاکنون 300 گونه گیاهی در نواحی کوهستانی و ارتفاعات یزد شناسایی شده است.

4.5 میلیون هکتار از اراضی یزد زیر پوشش گیاهی است

گرچه به دلیل شرایط سخت کویری و گرمای حاکم بر استان یزد همچنین پراکندگی نامناسب بارندگی و وزش بادهای شدید، بخش وسیعی از مساحت استان را اراضی سخت و فاقد پوشش گیاهی مانند اراضی کویری و بیابانی در بر می گیرد اما 4.5 میلیون هکتار از اراضی نیز زیر پوشش گیاهی هستند.

ناحیه کوهستانی شیرکوه، کوه برفخانه، کوه لاخسر، کوه گارو، کوه هامانه، کوه خونزا و دیگر ارتفاعات استان یزد، مناطقی هستند که بیش از 300 گونه گیاهی را در خود جای داده اند.

این همه نعمت الهی که گستره استان یزد را به ارزشمندترین منطقه کشور تبدیل کرده، سفره مردمان به ویژه در روستاها را نیز برکت داده است به نحوی که بیش از هشت هزار بهره بردار در مناطق مختلف استان یزد به برداشت گونه های گیاهی مشغولند.

8 هزار نفر در یزد بهره بردار گونه های گیاهی هستند

مدیرکل منابع طبیعی استان یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: در مناطق مختلف استان یزد به ویژه روستاهای منطقه شیرکوه، بیش از هشت هزار نفر بهره برداران منابع طبیعی و گونه های گیاهی هستند.

محمدرضا عالم اظهار داشت: اغلب این بهره برداران با نحوه برداشت گیاهان به ویژه گیاهان دارویی آشنا هستند اما به نظر می رسد لازم است آگاهی های لازم در مورد عدم برداشت گونه های در معرض تهدید باید به آنها داده شود.

وی افزود: بسیاری از گونه ها حتی گونه های بومی استان یزد در معرض نابودی هستند که لازم است با همکاری محیط زیست، بستر ماندگاری آنها فراهم شود.

گیاهان دارویی و مرتعی در یزد گلخانه ای شد

البته کشاورزان خلاق یزدی، تولید برخی از این گیاهان دارویی را که دارای ارزش افزوده بالایی هستند، گلخانه ای کرده اند و این امر خود به سهولت برداشت و کمک به ماندگاری برخی گونه ها در دل طبیعت کمک می کند.

مرزنجوش از گونه های مرتعی است که سال گذشته برای نخستین بار در چند گلخانه استان یزد کشت شد و به گفته سرپرست جهاد کشاورزی استان یزد، کیلویی 27 هزار تومان به فروش رفت.

اینها همه ظرفیت هایی است که در استان یزد نهفته است اما نگاه تک بعدی برخی مدیران به این ظرفیت ها، سبب شده بخش ارزشمندی همچون گونه های گیاهی استان یزد مورد بی توجهی قرار گیرد.

دشت ریواس در مهریز

بسیاری از گونه های گیاهی کمیاب یزد بدون فرآوری با قیمت ارزان و ناچیزی به خارج از کشور صادر می شود و در آنجا با بهره مندی از دانش و فناوری، فرآوری شده و با قیمت های گزافی دوباره به کشور صادر می شود.

دانش بومی بسیاری از گونه های گیاهی در میان مردم بومی مناطق وجود دارد و در کنار آن رشته های دانشگاهی در این زمینه تاسیس شده است.

لزوم توجه مدیران استان یزد به ظرفیت گیاهان دارویی/ بنیاد نخبگان پیشگام شد

اگر مدیران استانی نیز در کنار توجه ویژه به بخش صنعت و معدن، این ظرفیت استان را نیز مورد توجه قرار دهند، تحولی بزرگ در زمینه گیاهان دارویی استان یزد ایجاد خواهد شد.

البته چندی پیش بنیاد نخبگان اقدام به تشکیل نخستین جلسه کارگروه گیاهان دارویی کرد که این امر خود نویدبخش روزهای خوب آینده برای گیاهان دارویی استان یزد است.

در این کارگروه اساتید دانشگاه، نمایندگان دستگاه های مرتبط دولتی و کارشناسان استان یزد و جمعی از نخبگان دارای طرح در زمینه گونه های گیاهی به ویژه گیاهان دارویی حضور دارند.

گیاه آنغوزه به شکل وسیعی در یکی از کوهپایه های مهریز به چشم می خورد

تشکیل تیم های تخصصی برای بررسی تولید دارو از گیاهان دارویی یزد، شناسایی نهادهای حمایتی برای تامین مالی طرح ها، ایجاد هماهنگی در حوزه گیاهان دارویی در سطح استان، شناسایی طرح های موجود و انجام اقدامات لازم برای تسهیل تجاری سازی آنها از مصوبه های نخستین جلسه این کارگروه بود.

به هر ترتیب لازم است در کنار تلاش ارگان های مرتبط و مردم برای نجات گونه های گیاهی در معرض خطر، نگاه ویژه ای به تجاری سازی گیاهان بومی و دارویی استان یزد صورت گیرد و این ظرفیت مغفول مانده و شکوفایی برسد.

...................

گزارش: نیره شفیعی پور