اوقات سازنده‌ای که هدر می‌روند/ هیاهوی بسیار برای هیچ!

به گزارش خبرنگار مهر، تابستان از راه رسید، این فصل داغ برای قریب به اتفاق ایرانی ها هنگامه گردش، مسافرت و تعطیلات تابستانه است، بخصوص آن دسته از خانواده هایی که فرزند مدرسه ای دارند.

اما از طرفی همین تابستان خوش بچه ها، فصل دردسرساز پدر و مادرهایی است که نمی دانند با انرژی و شور و شیطنت بچه های نوجوانشان که اکنون زمان تعطیلی مدارس مجبور به ماندن در خانه هستند چه کنند!

سفر اولین گزینه است برای گذران اوقات فراغت. ولی مگر چند روز و چند وقت می توان در سفر ماند البته اگر با این اوضاع و احوال روزگار معیشتی و اقتصادی، خانواده ها بتوانند عزم سفر کنند. بعد هم اگر سفری در کار باشد مگر چه تعداد از مردم می توانند به سفر بروند؟ فرض کنیم بچه های شهری در سفرهای درون استانی به شهرها و احتمالاً روستاهای اطراف عزیمت کنند و نوجوانان و جوانان روستایی به شهرها و تمام.

می ماند دو تا سه ماه گرم و همه عصرهایی که بزرگ ترها حوصله اشان در روزهای بلند تابستان سر می شود و بچه هایی پرشور که باید انرژی خود را تخلیه کنند .

اوقات فراغت واژه ای آشنا و غریب

غنی سازی اوقات فراغت عبارتی است که در دو سه دهه گذشته آن قدر تکرار شده و مسئولان مرتبط و غیر مرتبط درباره آن اظهار نظر کرده اند و برنامه داده اند که دیگر به واژه ای آشنا برای همه ما تبدیل شده است. این عبارت در نیمه دوم خرداد رنگ و روی دیگری به خود می گیرد و تب صحبت پیرامون آن بالا می رود و گستره آن از نمایشگاههای دستاوردهای غنی سازی اوقات فراغت در گوشه و کنار استان و کشور تا قدردانی از دست اندرکاران این غنی سازی می رسد.

26 دستگاه متولی غنی سازی اوقات فراغت

در واقع علاوه برخانواده ها که به فراخور تحصیلات و مشاغل پدرو مادرها و دغدغه هایی که آنان برای بچه های خود دارند و برنامه هایی را جهت پر بارتر شدن تابستان نوجوانان با مشورت و یا بدون مشورت با آنها تدارک می بینند که از ثبت نام در کلاس های شنا و فوتبال تا کلاس های هنری و تقویتی درس های پایه بعدی متنوع است، مسئولان سازمان ها و ادارات مختلف که تعدادشان کم نیست و به 26 دستگاه اجرایی می رسد با به صدا در آمدن زنگ تابستان دست به کار غنی سازی اوقات فراغت می شوند.

اگر چه در بسیاری موارد می توان این برنامه ها را مصداق هر سال دریغ از پارسال دانست و فاقد هرگونه خلاقیت و تزریق رویکردی پرنشاط. اما به هر حال این دسته از برنامه ها اوقات بسیاری از کودکان، نوجوانان و جوانان این خطه را طی سه ماه گرم سال پر می کند.

اما یکی از نقدهایی که به این برنامه های تکراری و روتین وارد است علاوه بر برنامه ریزی دیرهنگام و البته اغلب بدون حضور کارشناسان متخصص و خبره شامل روان شناسان، جامعه شناسان، کارشناسان فرهنگی و البته خود نوجوانان و جوانان که بناست این برنامه ها برای آنها اجرا شود، حضور افراد  مسن و یا بدون تخصص کافی در این کارگروه ها و ستادهای ساماندهی و غنی سازی اوقات فراغت است که گاه همه ما را به تعجب وا می دارد.

در شرایطی که بچه های ما معمولاً خبر ندارند که چرا برنامه ها آن طور که می خواهند شادشان نمی کند، برایشان جذاب نیست و نمی توانند توشه چندانی از آن بردارند و گاه تمایلی برای شرکت در این برنامه ها از خود نشان نمی دهند.

آنهایی موفقند که سرعت بیشتری دارند

یک کارشناس امور فرهنگی با بیان اینکه در برنامه های اوقات فراغت علاوه بر رفع نیازهای جوانان می توانیم بستر شکوفایی استعدادهای آنان را فراهم کنیم می گوید: برنامه‌های مشاوره‌ ای و پیشگیری از آسیب‌ ها باید در کنار برنامه‌ها و کلاس‌های آموزشی، فرهنگی و مذهبی مورد توجه مسئولان غنی‌سازی اوقات فراغت قرار گیرد.

محمد صادقی از اوقات فراغت به عنوان سرمایه مهم و ارزشمند انسان‌ یاد می کند و درباره فقدان و کمبود برنامه های با نشاط در غنی سازی این ایام  می افزاید: این امر به دلیل کند پیش رفتن ما در برنامه ریزی و اجرای برنامه های متنوع و متناسب با سن و سال جامعه هدف در غنی سازی اوقات فراغت است. ما دربرهه ای از زمان قرار داریم که دنیا بر مدار سرعت حرکت می کند بنابراین هرجامعه ای که  از سرعت بالاتری برخوردار باشد به موفقیت بیشتری نائل می شود.

کارشناسان همکاری و یکپارچگی، قرار گرفتن در جمع همسالان، ایجاد تنوع، تجدید قوا، افزایش مشارکت و فعالیت جوانان در مسائل اجتماعی، مسئولیت پذیری، افزایش آگاهی و کسب مهارت را از جمله آثار مطلوب غنی سازی اوقات فراغت می دانند.

اگرچه اوقات فراغت  برای عالمان دقایق تفکر و تامل و برای هنرمندان زمان ساختن و ابداع و اختراع است اما این اوقات می تواند برای عده ای بویژه کودکان و نوجوانان ملال آورترین و خسته کننده ترین لحظه ها و برای تعداد پرشماری از آنها به خطرناک ترین زمان ها مبدل شود.

این اوقات گاهی آنقدر مهم است که کارشناسان امر معتقدند: موجودیت و اصالت فرهنگهای جامعه بر مبنای فرصتها و اوقات فراغت افرادی که در آن جامعه زندگی می کنند پی ریزی شده است.

موازی کاری یکی از معضلات غنی سازی اوقات فراغت

اینکه دهها ارگان و سازمان در غنی سازی اوقات فراغت نقش دارند جای تامل است؛ موازی کاری قطعاً یکی از معضلات این امر است. در جامعه ما مشکلات عمده گذران اوقات فراغت تنها به  نداشتن امکانات سالم تفریحی، عدم آگاهی، فقدان  برنامه صحیح و اصولی خلاصه نمی شود که اجرای سیاستهای نامناسب فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی که موجب انحراف نوجوانان و جوانان و کشیده شدن آنان به سمت  تفریحات ناسالم می شود و  بسیاری از معضلات اخلاقی و فرهنگی در بین نوجوانان و جوانان را افزایش می دهد، موازی کاری ارگانها و سازمانهای ذیربط و فقدان برنامه ریزی صحیح جهت گذران اوقات فراغت است.

برخی ادارات برنامه های تکراری اجرا می کنند

مدیر کل امور اجتماعی استانداری مازندران در گفتگو باخبرنگار ما درباره این موازی کاری توضیح می دهد: امسال متولی اصلی غنی سازی اوقات فراغت اداره کل امور جوانان و ورزش استان بوده و سایر دستگاههای فرهنگی از بسیج تا سازمان فنی و حرفه ای برای کمک به این امر خطیر پای کار آمده اند و آمادگی ارائه برنامه های متنوع و شایسته جوانان و نوجوانان را دارند.

علیرضا جانبازی با بیان اینکه یقیناً برنامه های ارائه شده در غنی سازی اوقات فراغت بچه های ما بی تاثیر نیست، می گوید: تابستان فرصت ذی قیمتی برای ظرفیت سازی و باور کردن استعدادهای جوانان ما متناسب با شان آنها و همراه با برنامه ریزی مدون است.

وی با بیان اینکه قبول دارم برخی دستگاههای اجرایی برنامه های تکراری و روتین سالهای قبل خود را اجرا می کنند می گوید: امسال تلاش بیشتری شده تا برنامه ها با خلاقیت همراه باشد که ورود سازمان فنی و حرفه ای جهت فعال تر کردن برنامه های مهارتی جزو آن ها است.

اطلاع‌ رسانی از سوی دستگاه‌های ذیربط جهت آشنایی بیشتر اقشار جامعه با برنامه‌های اوقات فراغت اقدامی ضروری است. ارائه خدمات فرهنگی و مذهبی از سوی کانون های فرهنگی هنری مساجد که در روستاهای مازندران به اندازه شهرها و گاه بیشتر فعال است و برگزاری کلاس های اوقات فراغت و اردوهای ویژه تابستان تعداد قابل توجهی از نوجوانان و جوانان را جذب می کند.

کلاسها اغلب در کانون ها به صورت رایگان برگزار می شود و هدف از اجرای آنها در کانون مساجد غنی سازی اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، جذب آنها به  مساجد، آشنا کردن با مسائل دینی، مذهبی و قرانی با محوریت مساجد عنوان می شود.

برنامه اوقات فراغت جوانان دینی باشد

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران با تاکید براینکه برنامه‌های اوقات فراغت جوانان باید با نگاه دینی باشد، می گوید: جوانان بزرگ‌ ترین تشکل در فعالیت‌های دینی محسوب می‌شوند که ساماندهی آنان در حوزه اوقات فراغت گسترده است. هم اکنون 500 کانون فرهنگی و هنری مساجد در مازندران وجود دارد که از این تعداد 255 کانون روستایی است.

جاذبه هجمه‌های فرهنگی زیاد است

حجت الاسلام عباسعلی ابراهیمی با بیان اینکه فعالیت‌های حوزه جوانان باید هدفمند باشد، از موازی‌کاری در حوزه جوانان که در برخی دستگاه‌های اجرایی دیده می‌شود انتقاد می کند.

وی آسیب ‌شناسی در حوزه غنی سازی اوقات فراغت جوانان را از اولویت برنامه‌های دستگاههای اجرایی می داند و با اشاره به اینکه اشتغال موجب پرشدن اوقات فراغت جوانان می‌شود  می گوید: جاذبه هجمه‌های فرهنگی زیاد است، بنابراین فعالیت‌های فرهنگی ما باید گسترده باشد تا جوانان در زمان اوقات فراغت به ناهنجاری‌ها روی نیاورند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران با تاکید براینکه از فرصتها باید استفاده شود، متذکر شد: در فصل تابستان بهترین برنامه‌ها باید در سواحل انجام شود. هر ساله اعتبارات خوبی برای اجرای طرح‌ های اوقات فراغت جوانان اختصاص می‌یابد که نیمه‌ کاره رها می‌شود.

کارشناسان اهداف برنامه ریزی و مدیریت فعالیتهای فراغتی را به گروههایی شامل  انواع ورزشها و بازیهای فعال، فعالیتهای هنری، فرهنگی وصنایع دستی، فعالیتهای علمی، آموزشی و پژوهشی، فعالیتهای داوطلبانه گروهی و اجتماعی، سرگرمی ها، بازیها و تفریحات عامه پسند، فعالیتهای گردشگری، مسافرت و سیاحت و فعالیتهای دید و بازدید، خرید تفریحی و شهرگردی تقسیم می کنند.

57 درصد جوانان متولیان اوقات فراغت را نمی‌شناسند

بنا بر اظهارات معاون امور جوانان و فرهنگی اداره کل ورزش و جوانان مازندران،57 درصد جوانان اعلام کردند که متولیان اوقات فراغت را نمی‌شناسند.

روح‌الله معافی، غنی‌سازی اوقات فراغت جوانان را پرکردن دوران بیکاری همه اقشار جامعه می داند و می گوید: اوقات فراغت زمینه‌ ساز رشد شخصیت و شکل‌ گیری هویت جوانان است.

وی با بیان اینکه در فرهنگ دینی ما اوقات فراغت با معطلی و روزمرگی همسو نیست، ادامه می دهد: اوقات فراغت زمانی برای خلاقیت و باروری استعدادها است.

این مسئول، جمعیت جوان استان  را یک میلیون نفر از جمعیت سه میلیون نفری مازندران اعلام می کند و می گوید: ما متولی اوقات فراغت جوانان نیستیم، هدف ما بهره‌مندی از ظرفیت‌های ستاد ساماندهی استان است.

در حالی متولیان امر باید برای 28 میلیون ساعت نفر روز از بچه های ما در کشور برنامه ریزی غنی سازی اوقات فراغت داشته باشند که اغلب نیازها و رغبت و علاقه دانش آموزان در برنامه ریزی ها مد نظر قرار نمی گیرد.

یک دانش آموز سال اول راهنمایی که به همراه پدرش برای ثبت نام زشی به یک سالن ورزشی خصوصی در ساری مراجعه کرده، می گوید: در هوای گرم بیشتر دلم می خواهد به استخر بروم و شنا کنم اما پدرم معتقد است حتماً موقع این ورزش باید همراه من در استخر حضور داشته باشد و او هم که وقت ندارد بنابراین مرا در کلاس ورزش ایروبیک ثبت نام کرده اند.

طاها کلانتری در پاسخ به این سئوال که آیا علاقه ای به این ورزش ندارد می گوید: چرا دوست دارم اما شنا یک چیز دیگر است. دریا هم که کم می رویم و خانواده ام می گویند آب دریا آلوده است. بقیه روزها در خانه ام و یک روز هم طبق معمول به کلاس موسیقی می روم. آخر هفته ها هم گاهی به ییلاق می رویم. راستش با اینکه تعطیلات را خیلی دوست دارم اما اینطوری که حوصله ام سر می رود دلم می خواهد زودتر تابستان تمام شود.

از طاها راجع به کلاس های  فرهنگی و هنری سازمان ها  می پرسم و او ضمن ابراز بی اطلاعی می گوید: درباره تابستان خانواده ام تصمیم می گیرند و فکر می کنم آنها اطلاعات زیادی در این باره ندارند!

تلاش می کنیم بر کیفیت برنامه ها به معنای واقعی بیافزاییم

مدیر کل امور ورزش و جوانان مازندران با بیان اینکه تاکنون اجرای 9 برنامه در ستاد ساماندهی اوقات فراغت قطعی شده است به خبرنگار مهر گفت: این برنامه ها بر محور تعلیمات فرهنگی و دینی و در قالب تعلیمات قرآنی، دینی، سایت و رسانه های مجازی، مهارت های زندگی، اردوهای جهادی با همکاری 26 دستگاه فرهنگی استان و تخصیص اعتبار از منابع داخلی این دستگاهها، از هشتم تیر ماه که نمایشگاه دستاوردهای ستاد غنی سازی اوقات فراغت به مدت پنج روز در ساری گشایش می یابد آغاز می شود.

نصرالله پریچهره در تشریح این برنامه ها اضافه می کند: علاوه بر این 9 برنامه چنانچه دستگاه فرهنگی با ابتکار اجرای برنامه جدیدی را پیشنهاد کند با تصویب آن نسبت به تخصیص اعتبار جهت اجرای آن اقدام می کنیم.

وی در ادامه می گوید: امسال تلاش می کنیم بر کیفیت برنامه ها به معنای واقعی که طیف گسترده ای از علایق دانش آموزان و دانشجویان را در برمی گیرد تاکید کنیم.

هنوز برای داشتن تابستانی پربار که به کشف استعدادها، بروز خلاقیتها، پرورش و بالفعل کردن استعدادهای بالقوه، کسب مهارت زمان باقی است، می توانیم دست به کار ششده و از نوجوانان و جوانان و حتی کودکان که گاه بیشتر از بسیاری بزرگترها خلاقند، برای پرکردن اوقاتشان کمک بگیریم و حواسمان باشد که دشمن بزرگ نسل جوان و نوجوان ما از اعتیاد تا انحرافات متعدد از پشت در خانه ها به داخل آمده و گریزی برای مقابله با آنها نیست.
____________
زهرا اسلامی