به گزارش خبرنگار مهر، دکتر قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در نشست «معنای زندگی» که سه شنبه 20 تیرماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، گفت: معنای زندگی با رویکردهای دینی، معرفت‌شناختی، فلسفی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی قابل بررسی است.
وی افزود: نگاه صرف دینی این است که معنای زندگی تنها در توجه به خدا و اعمال دینی و آخرت است و در نگاه فلسفه اخلاقی معنای زندگی حسب تکالیف اخلاقی شکل می گیرد و در باب معنای زندگی در روان‌شناسی، سنخ‌های روانی افراد مبنا است.
وی در ادامه به تبیین «معنای زندگی از دیدگاه ملاصدار» پرداخت و گفت: دیدگاه ملاصدرا در مورد معنای زندگی روش فلسفی- کلامی است. او معتقد است که بر اساس نظریه هدفداری می توان معنای زندگی را بررسی کرد. ملاصدرا در دو سطح کلی- یعنی آفرینش، جهان و افعال خدا- و سطح انسان معنای زندگی را مطرح می کند.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: ملاصدرا در سطح عام دیدگاه فلسفی را با آیات قرآن تبیین می کند. او معتقد است که زندگی انسان بر اساس نظام احسن دارای هدف است. اما نکته مهم این است که ملاصدرا آگاهی انسان را مورد توجه قرار می دهد. در مغرب زمین آگاهی بعلاوه اختیار مطرح است اما در دیدگاه ملاصدرا آگاهی بر اختیار غلبه دارد. صدرالمتألهین عقل را مورد تأکید قرار می دهد و بر این باور است که آگاهی انسان به التزام برای دستیابی به این هدف مهم است.
دکتر پورحسن با بیان اینکه ملاصدرا به غایت برای آفرینش معتقد است، افزود: ملاصدرا می گوید اگر انسان به این غایت برسد، زندگی اش غایتمند خواهد بود و او در این زمینه به آیاتی همچون «خلق السموات و الارض بالحق و ما خلقناهما بالحق» و آیاتی از این دست اشاره می کند.
وی افزود: در باب آفرینش انسان و غایتمندی پرسش اساسی ملاصدرا این است که غرض بنیادی از آفرینش انسان چیست؟ آیا انسان می تواند بدون هدف باشد و اگر دارای هدف است این غایات دست یافتنی هستند و یا خیر؟ آیا این اهداف آنقدر مهم هستند که به زندگی انسان معنا بخشند؟ ملاصدرا معتقد است که آفرینش انسان و عالم هدفمند است و وقتی می توان به این هدف دست یافت که التزام به پیمودن آن وجود داشته باشد. اگر انسانها در این مسیر قرار گیرند زندگی آنها سرشار از هدف خواهد شد.
این استاد فلسفه به محورهایی که ملاصدرا در باب معناداری آفرینش انسان مطرح می کند اشاره کرد و گفت: ملاصدرا 9 محور را مطرح می کند که جعل هدف از سوی خدا برای انسانها، امکان دستیابی به این هدف، لزوم پایبندی انسانها برای پیمودن این اهداف، فراگیر بودن این اهداف برای همه انسانها( اهدافی که خداوند ترسیم کرده برای همه انسانهاست اما میزان دستیابی انسانها به این اهداف متفاوت است)از جمله این محورها به شمار می رود.
وی افزود: ملاصدرا معتقد است که رابطه لزومی میان این اهداف و معنابخشی به زندگی وجود دارد، محور دیگر غایات در ارتباط با انسان، محور هفتم حیات نیک و سعادت رابطه مستقیمی با این اهداف دارند، محور هشتم این است که ملاصدرا تفاوت جدی بین سعادت حقیقی و معنای زندگی و میان سعادت ناحقیقی و فقدان معنا قائل است. همچنین ملاصدرا تلاش دارد با ادله ای عقلی به ابطال نگاه پوچگرایانه به آفرینش بپردازد و بی هدفی در آفرینش انسان را با ادله عقلی و آیات قرآن رد می کند. از جمله آیاتی که هم در مورد جهان و هم در باب آفرینش انسان مطرح می کند آیات 38 تا 40 سوره دخان است.
دکترپورحسن در پایان تأیکد کرد: امکان مطالعه در باب نسبت میان معنای زندگی و تفکر فلسفی ملاصدرا را می توان مطرح کرد. حسب دیدگاه ملاصدرا با نظریه معنای زندگی، نظریه هدفمندی عالم است و چون ملاصدرا در جهان اسلام است اصالتا دیدگاه ادیان این است که زندگی دارای معنا است.
هدایت علوی‌تبار: به جای ذهن، با قلب با عالم برخورد کنیم
در این نشست دکتر هدایت علوی‌تبار یکی دیگر از اساتید فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی « ضرورت وجود خدا برای معناداری انسان از نظر جفری گردُن» از اندیشمندان معاصر آمریکایی پرداخت و گفت: گُردُن در پی این است که به لحاظ عقلی و فلسفی ضرورت وجود خدا را برای معناداشتن زندگی بررسی کند. در بخش سلبی دلایل سنتی برای معنابخشی زندگی بشر مطرح شده است و گردُن هر سه دلیل(فناناپذیری، اخلاق و طرح) را به صورت منطقی و عقلی رد می کند و در بخش ایجابی با رد دلایل مطرح شده، خود یک دلیل بر ضرورت وجود خدا برای معنابخشی زندگی بشر می آورد.
وی پس از تشریح اشکالات گردُن بر سه دلیل سلبی و ایجابی ضرورت وجود خدا برای معناداری زندگی انسان، یادآور شد: از نظر گردُن دلیل عقلی برای جهان ما را دچار تسلسل می کند. او در بخش ایجابی سومین دلیل یعنی«طرح» را می پذیرد اما می گوید با اینکه برای معناداری به این عامل نیاز داریم اما باید به گونه ای آن را تفسیر کنیم که دچار تسلسل نشویم. او بر این باور است که به دنبال تبین در هدف خدا برای آفرینش جهان نباشیم بلکه جهان را به عنوان یک ابژه زیباشناسانه در نظر بگیریم.
دکتر علوی‌تبار افزود: راه حل ایجابی گردُن این است که ما به دنبال هدفمندی نمی رویم و به جای اینکه با ذهن با عالم برخورد کنیم با قلب با عالم برخورد داشته باشیم. اگر کل جهان را زیبا ببینیم این معقول است و معقولیت به ما معنا می دهد. جهان به نحو زیباشناسانه معقول است و نه به نحو شناختی؛ او معتقد است که ما باید دیدمان را نسبت به جهان عوض کنیم.
نظر شما