الف: عوامل خودباختگی
1. خود فراموشی؛ بیشک یکی از مهمترین عوامل، خودباختگی، خود فراموشی یا عدم شناخت خویشتن است. انسان اگر به خویشتن خویش علم و معرفت نداشته باشد، ارزش خود را نادیده میگیرد و به دنبال این و آن میرود. حضرت امیر(علیه السلام) میفرماید: «مَن هانت علیه نفسُهُ فلا تَرجُ خَیرَهُ؛ از کسی که برای خود شخصیتی قائل نیست، امید نیکی مدارید.»
2. عدم توانایی ابراز وجود؛ یکی از نیازهای انسان بهخصوص نوجوان و جوان، علاقه به خود و نیاز ابراز وجود و اثبات خود است. از این رو همواره به دنبال آن است که خود را معرفی کند و از این طریق به خودشکوفایی برسد. اما اگر جوان جایی را برای عرضه خویشتن نیابد به «منفی گرایی» روی میآورد و به مقابله و جبههگیری در قبال داراییهای خود و یا اطرافیان و اقدام میکند.
3. ضعف ایمان؛ نداشتن ایمان قلبی به معنویت و آخرت، بیتوکلی و بیصبری به وجود میآورد و در نبود این صفات در انسان خودباختگی تولید میشود.
5. احساسس تنهایی در طریق؛ یک انسان معمولی اگر همراه خود انسانهایی را مشاهده کند که با او همدل و یکرنگ هستند راحت تر به حرکت ادامه میدهد تا انسانی که خود را تنها مشاهده کند. تنهایی موجب وحشت، یأس، ناامیدی و نهایتاً خود باختگی است.
7. نداشتن الگو و عدم آشنایی به مفاخر علمی ـ فرهنگی خود؛ الگو داشتن نقش بسیار مهمی در تربیت انسان دارد. اگر جوان مسلمان از مفاخر خود اطلاع نداشته باشد و در عوض دانشمندان و مفاخر بیگانه هر روزه به او معرفی شوند، نسبت به فرهنگ خود بیگانه می شود.
9. انتظارات بیش از حد داشتن؛ انتظارات زیاد و بیش از حد توان و ظرفیت خویش موجب بدبینی و دلسردی میشود و با مقایسه نابهجای خویش با دیگران، نوعی خودباختگی را ایجاد میکند.

1. تقویت ایمان: مهمترین کارکرد مسجد در گسترش روحیه خودباوری، کمک به تقویت ایمان است. ایمان مذهبی نقش مهم و اساسی در زندگی بشر دارد. استاد مطهری مینویسد: «ایمان مذهبی در انسان نیروی مقاومت میآفریند، تلخیها را شیرین میگرداند. انسان با ایمان میداند هر چیزی در جهان حساب معینی دارد و اگر عکسالعملش در برابر تلخیها به نحو مطلوب باشد، فرضاً خود این غیرقابل جبران باشد به نحوی دیگر از طرف خداوند متعال جبران میشود.»
بدین جهت، کلیه برنامههای مسجد باید در راستای تقویت ایمان مؤمنان به داشتهها، ظرفیتهای خود باشد؛ بهخصوص تقویت ایمان مردم به دین و معارف ناب اسلامی که مهمترین سرمایه انسان است. از این رو فضای معنوی و ربانی مسجد نقش عمدهای در تقویت ایمان آدمی دارد.
2. گسترش فضا برای خودشناسی
در معارف اسلامی «معرفت نفس» جایگاه بسیار مهمی دارد. به همین جهت شبستری در گلشن راز مینویسد: برو ای خواجه خود را نیک بشناسکه نبود فربهی مانند آماس فضا و روح حاکم بر مسجد باید فضایی باشد که انسان را به خودشناسی وادارد و به جای آنکه انسان گرفتار زرق و برق فیزیکی و یا دعواهای بیحاصل باشد، سر در گریبان تفکر فرو برد و به حقیقت خود پیببرد. مسجدی میتواند روحیه خودباوری را در نمازگزاران خود به وجود آورد که فرصت تفکر درباب حقیقت خویش را به وجود آورد.
3. استحکام قلوب مؤمنین
سایر موارد:
5. معرفی ابعاد زندگیساز اسلام
6. معرفی میراث و هویت ایرانی ـ اسلامی
7. زمینهسازی برای حضور، ظهور و بروز نوجوانان، مثل تشکیل شورای نوجوان و جوانان مسجد و یا تقویت پایگاه بسیج و کانونهای مساجد در راستای تقویت روحیه خودباوری
8. معماری مسجد نیز باید از الگوهای اسلامی باشد نه معماری بیگانه*
*سید مهدی موسوی (کارشناس ارشد فلسفه و دانش آموخته سطوح عالی حوزه)
نظر شما