"جهل"ریشه بی مسئولیتی/ چگونه صدای مردم ازانتقاد به ناله وفریاد می رسد

دکتر محمد بقایی(ماکان) در مورد اینکه مسئولیت پذیری موضوعی است که از رهگذر جامعه‎پذیری قابل درک است و چه نهادهای تربیتی و آموزشی در جامعه‎پذیری مسئولیت‎پذیری نقش اساسی ایفا می‌کنند؟ گفت: تردیدی نیست که هر جامعه‎ای می‎تواند معیاری باشد برای تعیین صحت و سقم رویدادهایی که در حوزه‏های مختلف آن به وجود می‏آید. هرچه جامعه از آگاهی بیشتری برخوردارباشد حساسیت آن معیار بیشتر می‎شود و در ارزیابی‎های خود که طبیعتاً بر زندگی کنونی و آینده او تأثیر مستقیم دارد دقت بیشتری مصروف می‏دارد.

وی افزود: علاوه بر این سبب می‎شود که چهره‏های بر آمده از آن که مسئولیت‏های کلان را می‎پذیرند از کارایی لازم برخوردار باشند. نگاهی کلی به وضعیت کشورهای پیشرفته، درحال گسترش و همچنین عقب مانده نشان می‎دهد که آنچه موجب مشکلات بیشتر در آنها است تنها سر در یک عامل دارد و آن جهل و نادانی است.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه ادامه داد: ولی باید توجه داشت که جهل و نا آگاهی در این خصوص به معنای عدم سواد نیست، بلکه در اصطلاح‏شناسی اجتماعی به مفهوم فقدان اخلاق و علائق ملی و اندیشه‏های ناب انسانی است. از این فقدان است که چهره‏های نا آگاه در جوامع عقب‎مانده مسئولیت‏های کلانی را می‎پذیرند که توانایی و تجربه آن را به هیچ وجه ندارند و گاه از مسندی به مسندی کاملاً متفاوت منتقل می‏شوند که هریک در دنیای تخصصی امروز تعریفی ویژه خود را دارد.

این نویسنده و مترجم تصریح کرد: بنابراین کمبودها و نواقصی در چنین جوامعی پدید می‏آید که چنان مدیرانی با مسئولیت‎گرایی، سعی در سرپوش نهادن برآنها را دارند. از اینروست که برای مثال کلمه "موزه" تبدیل به گنجینه می‏شود و واژه "تیراژ" به شمارگان، و نمونه‎های از این دست، که ظاهری فریبنده دارند. ولی کسی نیست که نداند گنجینه به واقع موزه نیست و شمارگان هم در حوزه نشر معنای تیراژ را نمی‏دهد.

بقایی در مورد اینکه میزان نهادینه شدن این اصل در میان مسئولان ما چقدر است؟ آیا مردم در نهادینه ساختن این اصل نگاهی به رفتار مقامات و مسئولان خود دارند؟ نیز اظهارداشت: بنای دستگاه سررشته‏داری در هر جامعه‏ای بر اساس تجربه‎های تاریخی‏ که فیلسوفان و متفکران سیاسی مانند توماس هابز، جان لاک، روسو، و دیگران بر آن صحه گذاشته‏اند ابتدا با تأیید مردم شکل می‎گیرد. ولی پایداری و انسجام آن بستگی به تأیید توده مردم دارد. این تأیید بر اساس ارزیابی مردم از نهادی است که خود به نام "دولت" پدید آورده است، که مردم با گذشت زمان آن را مورد ارزیابی قرار می‏دهند که اگر با دیدگاههای اولیه‏اشان هماهنگی نداشته باشد ابتدا زبان به انتقاد می‏گشایند سپس می‏نالند و آنگاه همان ناله‎ها تبدیل به فریاد می‎شوند.

وی درپایان یادآورشد: بنابراین نه تنها کارآمدترین دولتها بلکه موفق‏ترین انسان‎ها نیز کسانی هستند که گوشی انتقاد نیوشا دارند. این موهبتی است که داشتنش می‎تواند موجب پیشرفت، انسجام و آسایش هرجامعه‏ای بشود.