خام فروشی؛ چالش اقتصاد کرمان/ حلقه مفقوده توسعه اقتصادی

معادن مس سرچشمه دومین معدن بزرگ مس جهان

 

معدن مس سرچشمه ایران را بعد از برزیل به مهمترین منبع مس غنی جهان تبدیل کرده است و گفته می شود بعد از نفت معادن مس سرچشمه از اصلی ترین تکیه گاههای اقتصادی ایران محسوب می شود و در صدر کالاهای صادراتی غیر نفتی قرار دارد.

 

محصول این معادن بزرگ و گسترده در سرچشمه مس، طلا نقره و مولیدن است این درحالی است که ذخایر سنگ معدن این منطقه یک میلیارد و دویست میلیون تن سنگ سولفوری با عیار 0.7 درصد تخمین زده شده است که در رده سنگهای مس در دنیا از غنای بسیار بالایی برخوردار است.
 

معادن مس استان کرمان به سرچشمه خلاصه نمی شود و اکثر شهرستانهای استان کرمان را در برگرفته است بطوریکه تنها معادن قرار گرفته در شهرستان کوچک عنبرآباد در جنوب کرمان ذخایری معادل ذخایر مس سنگون در آذربایجان شرقی دارد.
 

معادن سنگ آهن گل گهر سیرجان/ 1135 میلیون تن سنگ آهن در سیرجان

از سوی دیگر چند کیلومتر آن سوتر در شهرستان سیرجان معادن غنی سنگ آهن گل گهر سیرجان قرار گرفته است که در کنار مجتمع مس سرچشمه شهرتی جهانی دارد و در فازهای جداگانه در حال بهره برداری است که در فازهای ششگانه ذخیره این معادن هزار و 135 میلیون تن سنگ آهن براورد می شود و همچنین معادن سنگ آهن جلال آباد به عنوان گنجی جدید در استان کرمان در حال آغاز بهره برداری است.

 

معدن زغالسنگ/ 107 میلیون تن ذخایر زغالسنگ در شمال کرمان
 

اما یکی از قدیمیترین معادن استان کرمان معادن گسترده و غنی زغالسنگ در شمال استان کرمان است این معادن به صورت گسترده در شهرستانهای راور، زرند و کوهبنان وجود دارند و یکی از غنی ترین معادن کشور در نوع خود محسوب می شوند و با زندگی مردم عجین شده است.
 

اهمیت معادن زغالسنگ کرمان که سالهاست در حال فعالیت هستند زمانی مشخص می شود که بدانیم این معادن با وجود اینکه چندین دهه درحال برداشت هستند با این وجود طبق نظر کارشناسان بیش از 107 میلیون تن زغالسنگ مرغوب دارند.

 

تیتانیوم، طلا و کرومیت بخشی از گنجینه کرمان
 

معادن تیتانیوم کهنوج به عنوان بزرگترین معدن تیتانیوم خاورمیانه، دهها معدن بزرگ مس در شهرستانهای مختلف، معادن عظیم سنگ آهن جلال آباد زرند که طی سالهای اخیر فعالیت خود را آغاز کرده است و از آن به عنوان گل گهری در گیر یاد می شود، معادن طلا میان تل، کرومیت بافت که 70 درصد نیاز کشور را براورده می کند و معدن منگنز تنها گوشه ای از توان استان کرمان در بخش معادن است که به صورت مختصر بیان شد.

 

سرمایه از کرمان سود افزوده در سایر استانها!
 

با این وجود سود افزوده محصول این معادن اکثرا در استانهای دیگر و یا بعد از صادرات به کشورهای وارد کننده ایجاد می شود و کرمان در حقیقت سالهاست که خام فروشی می کند نکته تاسف بار تر اینکه سود ناشی از فروش این مواد معدنی حتی در بانکهای کرمان نیز نگهداری نمی شود و این نکته ای است که سالهاست موجب نگرانی بانکهای عامل استان کرمان شده است و در حالیکه در استان کرمان بیش از 20 هزار نفر در حال تلاش برای استخراج این معادن هستند اما حتی سود ناشی از این معادن در بانکهای سیار مناطق کشور سرمایه در گردش ایجاد می کند و موجب رونق اقتصادی می شود!

 

جلوگیری از خام فروشی باید از حرف به عمل تبدیل شود

این درحالی است که مسئولان کرمان بارهای مدعی شده اند که در حال پیگیری برای رفع این مشکل هستند اما همچنان آلودگیهای زیست محیطی، نیروی کار و منابع از استان کرمان است و سود و توسعه عاید دیگر استانهای کشور می شود.

دلیل خام فروشی در کرمان عدم وجود زیر ساختهای صنعتی لازم در راستای بهره برداری هر چه بیشتر از منابع استان است، و در حالیکه 4 میلیارد تن ذخیره معدنی در استان وجود دارد در صورت ادامه این روند در دراز مدت سودی عاید استان کرمان نخواهد شد این درحالی است که عوارض ناشی از فعالیت این معادن نیز در اکثر موارد در استان کرمان خرج نمی شود!
 

مصداق عینی این مسئله را می توان در معادن زغالسنگ و معادن سنگ آهن کرمان مشاهده کرد.

 

هزاران نفر کارگر معدن در معادن زغالسنگ کرمان با تلاش شبانه روزی از اعماق زمین و در برخی موارد در شرایط بسیار سخت طی دهها سال کارکرده اند و درنهایت تنها کارخانه ای که ایجاد شده کارخانه زغالشویی بوده که بعد از گذر از این کارخانه، زغالها مستقیما از طریق راه آهنی که به همین منظور احداث شده به سمت کارخانه های اصفهان حرکت داده می شده اند و همچنان نیز بخش عمده ای از این سنگهای معدنی همین مسیر را طی می کنند.

 

در این میان سرنوشت سنگهای معدن آهن گل گهر سیرجان و جلال آباد نیز دقیقا ادامه همین مسیر است و اینکه سالها کرمانیان شاهد پیشرفت سایر استانها بوده اند و از سوی دیگر سرمایه های معدنی کرمان در حال استفاده بوده است این مسئله ای است که این روزها از آن به عنوان خام فروشی و مهمترین تهدید اقتصاد کشور یاد می شود.
 

این سرنوشت در خصوص معادن، طلا، کروم، منگز، کرومیت، تیتانیوم و دهها معدن دیگر نیز در کرمان مصداق دارد.
تنها در صنعت مس استان کرمان در کشور خودکفا شده است اما در همین صنعت نیز پس از تولید ورقه های مسی آنها به صورت مستقیم به خارج از کشور صادر می کنیم تا کشورهای وارد کننده پس از استفاده آنها در صنایع دیگر به چند برابر قیمت بار دیگر به ما بفروشند و این است چرخه خام فروشی در معادن استان کرمان.

 

کارخانه های نیمه تمام فولاد کرمان ارثیه ای برای دولت آینده

هر چند طی سالهای اخیر سعی شده با احداث چندین کارخانه فولاد چرخه صنعتی در استان کرمان ایجاد شود و سود افزوده عاید استان کرمان شود اما متاسفانه ساخت اکثر این کارخانه ها نیز در حد حرف و وعده باقیمانده است و با وجود پیشرفتهایی، در سال آخر فعالیت دولت تنها وعده هایی در خصوص افتتاح احتمالی آنها داده می شود که در این خصوص می توان به کارخانه فولاد بافت و کارخانه فولاد کرمان اشاره کرد.

 

از سوی دیگر باید به این نکته اشاره کرد که سند توسعه استان کرمان هر چند به اشتباه اما بر پایه کشاورزی بنا شده است، بسیاری از کارشناسان اقتصاد به دلیل خشکسالیهای پیاپی در استان کرمان این امر را تهدیدی در راه توسعه بلند مدت استان می دانند و خواستار تغییر این سند برپایه صنعت و گردشگری هستند.
 

کرمان قطب کشاورزی صادرات محور

 

با این وجود نباید فراموش کرد که استان کرمان سالانه تنها در زمینه صادرات بخش کشاورزی در بخش پسته رقمی معادل 1.6 میلیارد دلار ارز وارد کشور می کند و این درحالی است که یک سوم باغهای کشور در استان کرمان قرار دارد و در تولید خرما و مرکبات نیز در صدر تولید کنندگان کشور قرار دارد.
 

 استان کرمان در تولید کمی و کیفی 10 محصول گوی رقابت را از سایر استانهای کشور ربوده است اما بار دیگر این سوال در ذهن تداعی می شود تاکنون برای توسعه این پتانسیل و ایجاد سود افزوده در این خصوص در کرمان چه روی داده است؟
تنها در بخش پسته باید به این نکته اشاره کرد که با وجود این پتانسیل چندین میلیارد دلاری هیچ سود افزوده ای عاید استان نمی شود و سرمایه گذاری پسته کاران کرمانی در اکثر مواقع در خوشبینانه ترین حالت در استانهای دیگر انجام می شود!

 

خام فروشی مهمترین مشکل اقتصاد جنوب کرمان
 
نائب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و نماینده مردم کرمان و راور در گفتگو با مهر در خصوص خام فروشی گفت: این مسئله باید در کرمان متوقف شود و سعی کنیم از امکانات موجود در راستای توسعه استان استفاده کنیم زیرا این پتانسیلها به خصوص در بخش معدن تمام شدنی است و باید هم اکنون برای استفاده بهنیه از این منابع و جلوگیری از هدر رفت آنها برنامه ریزی شود.
 

محمد رضا پور ابراهیمی افزود: با اتکا به این سرمایه ها باید ریشه فقر و محرومیت را در استان کرمان بخشکانیم.
 

وی با اشاره به اینکه در کرمان با این همه استعداد اقتصادی باید بررسی شود که چرا 30 درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد هستند.

 
وی با تاکید بر لزوم جلوگیری از خام فروشی در استان کرمان گفت: باید با ایجاد کارخانه ها و توسعه صنعتی هر چه زودتر در راستای فرآوری برنامه ریزی صورت گیرد و کارخانه های در دست ساخت در استان کرمان هر چه زودتر احداث و وارد چرخه تولید شوند.

 

خام فروشی مهمترین مشکل اقتصاد جنوب کرمان
 

 نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس و نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد که به عنوان یکی از مهمترین مناطق کشاورزی استان کرمان نیز شهرت دارد نیز چندی قبل از خام فروشی در یکی از مهمترین قطبهای کشاورزی ایران انتقاد کرد.
 

فرج الله عارفی افزود: در حال حاضر چالش اصلی جنوب کرمان بحث خام فروشی است که باید در این راستا چاره اندیشی شود.
 

وی ادامه داد: عدم ساماندهی محصولات کشاورزی در زمینه کاشت، برداشت و فروش مشکلی است که کشاورزان را نگران کرده و در بهترین حالت پس از برداشت محصول از منطقه خارج و سود افزوده اش جای دیگر ایجاد می شود.
 

وی خواستار ایجاد زیر ساختهای بالای دستی کشاورزی در جنوب استان کرمان شد و گفت: باید حلقه توسعه را در جنوب کرمان ایجاد کرد.

 

سود افزوده صنعت 1.6 میلیاردی پسته در کرمان نمی ماند!

 

حمید قاسم نژاد، مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمان نیز در خصوص کشاورزی استان کرمان گفت: سالانه پسته ارز آوری معادل 1.6 میلیارد دلار دارد که این امر تنها در استان کرمان روی داده ست اما متاسفانه ارزش افزوده این محصول در کرمان انجام نمی شود.
 

وی افزود: کرمان درآمدی معادل دو هزار میلیارد تومان از دو محصول پسته و خرما دارد اما سوال اینجاست که چرا آثار این درآمدزایی در کرمان دیده نمی شود.
 

وی خواستار ایجاد شهرک صنعتی پسته و خرما در استان کرمان شد و گفت: باید جذابیت سرمایه گذاری را در استان ایجاد کنیم تا این سرمایه ها در راستای توسعه کرمان در استان باقی بماند.
 

وی همچنین از ایجاد بورس پسته در آینده نزدیک در استان کرمان خبر داد و گفت: سرمایه گذاری در استان کرمان در نهایت موجب اشتغالزایی و توسعه همه جانبه و جلوگیری از خام فروشی می شود.

...........................

گزارش: اسما محمودی