به گزارش خبرنگار مهر، در دامنه کوههای شرقی شهر کرمان، شکوهی از تاریخ این خطه دامن گسترانده که زمانهای خیلی دور و آن موقع که "گواشیر" هنوز کلانشهر نشده بود، برای خود شهری بود که در دل آن کریمان سکونت داشتند. به گواه تاریخ، قلعه های "دختر و اردشیر"، جز اولین مراکز جمعیتی ایران زمین محسوب می شود.
همچنین به استناد کتب تاریخی، قلعه دختر کرمان که به آتشکده آناهیتا نیز شهرت یافته، بر فراز کوههای شرقی شهر، قدیمی ترین بنای تاریخی پیش از اسلام و متعلق به دوره ساسانی ها است. علی خان وزیری، مولف کتاب جغرافیای کرمان در باره قلعه "دختر و اردشیر"، آورده که حدود 430 سال قبل از اسلام، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل "گواشیر" نام داشته که مرکز ولایت کرمان بوده است.
نمایی از تاریخ قلعه های فراموش شده
ساختمانهای این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می شود؛ قسمتی که بر فراز قلعه نسبتا مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقا "قلعه کوه" نامیده می شده و کاملا از قلعه مجزاست. قسمت دوم بر تپه کوتاهتری قرار دارد و به قلعه دختر موسوم است. قسمتی از این قلاع نیز به نام قلعه "اردشیر" شهرت دارد؛ قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که با سطح جلگه، قریب پانصد فوت ارتفاع داشته و دیوارهای آن از خشتهای بسیار ضخیم ساخته شده است.
اما این بنای تاریخی با گذشت زمان، پشت دیوارهای شهر پنهان شد همچنین سالیان سال زیر بار فرساینده های طبیعی مثل باد و باران، کمر خم کرده و محلی شده بود برای پاتوق معتادان و بزهکاران. کما اینکه گفته می شود تقریبا از سال 51 بوده که مردم کرمان به این محدوده توجه کرده و در تمام این سه، چهار دهه، در اطراف این قلعه ها بافت شهری شکل گرفت و روز به روزهم بر وسعت آن افزوده شد؛ بدتر اینکه بیشتر ساکنان این منطقه از اقشار آسیب پذیر جامعه بوده اند.
ولی مردم و مسئولین کرمان نگذاشتند که این بنای تاریخی که ردپای مستحکم شهر و دیارشان را در صفحات تاریخ نمایان می کند زیر خاک دفن شود؛ بعد از گرفتن تصمیم برای جان بخشیدن دوباره به این بنای تاریخی، دراولین گام نوسازی، طرح پروژه قلاع دختر و اردشیر تهیه و در سال 83 به شهرداری کرمان تحویل داده شد.
یک سال بعد نیز این طرح پس از اصلاحات و بررسی های کارشناسی مسئولین استانی، مورد تایید قرار گرفت و سرانجام نیز به تایید وزارت وقت مسکن و شهرسازی رسید. پس از آن و با توجه به حجم بالای فعالیت در این محدوده تاریخی، سازمان احیا و نوسازی مجموعه گردشگری فرهنگی و تفریحی قلعه دختر و قلعه اردشیر، تشکیل و عملیات اجرایی طرح در اواخر سال 84 آغاز شد.
بنا به گزارش این سازمان که در سال 88 در یکی از رسانه های کرمان منتشر شد، با توجه به برآورد مشاور و منابع مالی محدود شهرداری، سهم و میزان مشارکت و سرمایه گذاری نهادهای مختلف در این زمینه مشخص شد؛ در این گزارش آورده شده که سهم شهرداری در این پروژه 13.4 درصد، میراث فرهنگی دو درصد، اعتبارات ملی و بین المللی 36 درصد، بخش خصوصی 8.5 درصد، ساکنین و شاغلین 4.3 درصد و دستگاههای استانی 37.6 درصد تعیین شده است.
این پروژه در سه فاز تعریف شده که فاز اول شامل مجموعه قلعه دختر، فاز دوم مجموعه قلعه اردشیر و فاز سوم کوه تندرستون و محدوده اطراف آن است.
از آن زمان تاکنون، مسئولین شهرداری کرمان تدریجا در حال آزادسازی عرصه و حریم این یادمان های تاریخی هستند و اقدامات مطلوبی در زمینه احیای این قلاع انجام شده تا جایی که شورای شهر کرمان چندی پیش، پیشرفت اجرای این طرح را بسیار مطلوب دانست. اگرچه فاز دوم این طرح تاکنون نزدیک به 90 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، اما به نظر می رسد هنوز مشکلاتی در زمینه تملک و آزادسازی در این محدوده وجود دارد.
لزوم تصمیم گیری سریع میراث در خصوص آرامگاه تاریخی
به جز بافت شهری که در این محدوده جاخوش کرده و تملک آن چالشهای خاص خود را دارد، در حاشیه این قلاع هم، آرامگاه بزرگواری از سادات کرمان قرار دارد که "آقا سید زین العابدین" نام دارد و قرار است به یک پایگاه فرهنگی و مذهبی در این مجموعه تاریخی،تفریحی،گردشگری تبدیل شود؛ البته پیش از آن باید با تعامل شهرداری کرمان، میراث فرهنگی و اداره اوقاف طرح جامعی در خصوص تعیین وضعیت این مکان ارایه شود.
ضروری است با تصمیم گیری هر چه زودتر در این خصوص و تعیین تکلیف این مکان متبرک، پروژه احیای این بنای تاریخی مسیر خود را ادامه داده و در آینده ای نزدیک به نقطه هدف خود برسد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر در ابتدا به بحث تملک در این محدوده اشاره کرده و می گوید: در بحث تملکها، خوشبختانه با توافق ارگانهای دولتی و شهرداری پیگیری هایی خوبی انجام شده است.
محسن موحدی می افزاید: بر اساس طرحی که در نظر گرفته شده، باید در این محدوده فضای سبز ایجاد و حلبی آبادها و ساخت و سازهای نا هنجار برچیده شود تا جلوه شهری این بنای ارزشمند تاریخی به خوبی نمود پیدا کند.
وی با بیان اینکه کار تملک از سوی شهرداری کرمان در حال انجام است، اظهار می دارد: اما در این پروژه، اگر یک منظره تاریخی وجود داشته باشد باید توسط کارشناسان میراث مورد بازدید قرار گرفته و نظرات اعمال شود.
کنترل ساخت و سازهای اطراف آرامگاه
موحدی ادامه می دهد: چیزهایی که از قبلا ساخته شده، مثل مخزنها و دکلها باید به مرور برچیده شود و پس از این هم، هر گونه ساخت و ساز جدید در این محدوده مطلقا ممنوع است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان به آرامگاه موجود در این محدوده نیز اشاره کرده و بیان می دارد: اگر این مکان متبرک مدارک مستندی داشته باشد، به هیچ وجه برچیده نخواهد شد اما ساخت و سازهای اطراف آن باید کنترل شود.
وی می افزاید: توقع ما از شهرداری کرمان این است که برای سامانده اطراف این محدوده تلاش کند و برای هر گونه ساخت و سازی نیز با ما هماهنگ شود.
موافقت کامل میراث فرهنگی با هر گونه تملک
موحدی تصریح می کند: در خصوص مقبره این سید بزرگوار نیز شهرداری باید ما هماهنگ شود و توقع داریم در این خصوص پیشنهادات خود را ارایه دهد. وی می گوید: ما در کارهای عمرانی که در هر شهر انجام می شود، نهایت همکاری را خواهیم داشت چرا که با این پروژه ها نیاز شهر و مطالبه شهروندان بوده اما میراث فرهنگی هم ضوابط خاصی دارد که باید رعایت شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان تصریح می کند: ما با هر گونه تملک اطراف قلاع دختر و اردشیر موافقیم و برای تملک به شرط آزادسازی کاملا آماده ایم.
آرامگاه صد سال قدمت دارد
اما نظر اداره کل اوقاف در خصوص این آرامگاه؛ سید محسن حسینی، مسئول بقاع شهرستان کرمان می گوید: از شجره نامه این سید بزرگوار هنوز هیچ اطلاع کامل و جامعی نداریم اما چیزی که مشخص است اینجا محل دفن دو سید بزرگوار بوده که بسیار مورد احترام مردم کرمان بوده است.
وی می افزاید: مسن ترین افراد شهر کرمان می گویند که در گذشته این مکان مذهبی، ضریح و بارگاه و صندوق نذورات داشته است.
پایگاه فرهنگی و مذهبی در محدوده قلاع
حسینی با بیان اینکه قدمت این آرامگاه به یک قرن می رسد، ادامه می دهد: در پروژه ساماندهی قلعه دختر و اردشیر که این آرامگاه در این محدوده قرار گرفته، قرار است از طرف اوقاف طرحی به شهرداری داده شود؛ ما باید مقدار زمینی که برای صحن، شبستان و سرویس بهداشتی نیاز داریم اعلام کنیم.
وی می افزاید: از سوی سازمان احیای قلاع دختر و اردشیر هم به ما اعلام شده که با ارایه طرح مورد نظر، بخشی از اعتبارات طرح ملی قلعه های دختر و اردشیر را به این مکان اختصاص دهند تا این آرامگاه به پایگاه فرهنگی و مذهبی تبدیل شود.
اوقاف متولی آرامگاه است
مسئول بقاع شهرستان کرمان می گوید: مسئله دیگری که ما پیگیر آن هستیم این است که توافقنامه ای با سازمان ملی قلعه دختر و قلعه اردشیر داشته باشیم تا پس از ساماندهی این آرامگاه، متولی آن اداره اوقاف باشد.
وی با بیان انکه اداره اوقاف در این زمینه صد درصد با شهرداری و میراث مشارکت خواهد داشت، اظهار می دارد: ما پیگیر هستیم تا با جذب بودجه ای کلان، این اقدامات هر چه سریعتر انجام شود.
حسینی می افزاید: تبدیل این بقعه متبرکه به یک پایگاه فرهنگی و مذهبی در محدوده مجموعه ای تفریحی و تاریخی و گردشگری، آبرویی برای شهر کرمان خواهد شد.
................................
گزارش: اسما زنگی آبادی
نظر شما