توجه به هویت ملی و آزادیخواهی شاخصه شعر دوره مشروطه است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست "فراز و فرودهای ادبیات عصر مشروطه" با سخنرانی دکتر محمد بقایی ماکان عصر یکشنبه 15 مرداد در بنیاد جمشید برگزار شد.

بقایی درابتدای این نشست گفت: انقلاب مشروطه از اقدامات امیرکبیر شروع شد که سنگی که او در برکه فرهنگ و اجتماع ایران با ضربه وارد کرد موجش تا خیلی دورترها وشاید بتوان گفت تمام ایران رافرا گرفت. امیرکبیر با تأسیس دارالفنون نویسندگان و استادانی تربیت کرد که در سراسر ایران پخش شدند و نمایشنامه‎های مولیرترجمه شد و تئاترهایی در سالن‎های نمایش تازه تأسیس تهران به روی صحنه رفت.

وی افزود: ذهن‎ها برای پذیرش دیدگاه‏های نوین جهانی آماده شد و همه به دنبال کنستانسیون یا مشروطه رفتند. تأثیرات مشروطه بر ادبیات فارسی زیاد بود و شاعران و نویسندگان زیادی هم از مشروطه و هم بر مشروطه تأثیر و تأثر گرفتند.

این محقق و کارشناس فلسفه و ادبیات تصریح کرد: وقتی عین الدوله صدراعظم بود پشتش به پیوندها و مناسبات خانوادگی‎ای که با مظفرالدین شاه داشت قرص بود و به مردم از این جهت ظلم فراوان می‎کرد. او هم دختر مظفرالدین شاه را گرفته بود و هم خواهرش زن ناصرالدین شاه بود. مردم دیدند با سختگیری‏های عین الدوله زندگی آنها روز به روز بدتر می‏شود بنابراین اعتراض کردند و خواستار عزل عین الدوله شدند. نتیجه اعتراضات مردم از این جریان به بعد منجربه عزل عین الدوله و شعله‏های نهضت مشروطه و درنتیجه صدورفرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه بیمار و سکته کرده شد.

این کارشناس زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: نقش شاعران این دوره مانند سید اشرف الدین گیلانی(قزوینی) عارف قزوینی و میرزاده عشقی وفرخی یزدی و ملک الشعرای بهار وبعدتر دهخدا در تهییج مردم بسیار کلیدی بود.ولی نهضت شکست می‏خورد و محمدشاه مجلس را به کمک لیاخوف روسی از باغشاه به توپ می‏بندد و استبداد صغیر شکل می‎گیرد.

بقایی یادآورشد: اندیشمندان و شاعران ساکت نمی‎نشینند و کلمه "غیرت"در اشعار این دوره بیش از کلمات دیگربه چشم می‎خورد. نسیم شمال اول کسی است که اعتراض می‎کند و آن مستزاد ای وای وطن وای را می‏سراید. این اشعار یکی از محرک‏ترین عوامل برای بیداری و تهییج مردم ایران بوده‏اند. وقتی که تیغ استبداد به استخوان مردم می‏رسد نه تنها شاعران بلکه مردم کوچه و بازار با شعرهای عامی و کوچه و بازاری به تخلیه خود می‎پردازند. حتی زنان در این دوره با سرودن شعرهای آتشین مردان را تهییج می‎کردند.

وی افزود: به دلیل بی سوادی مردم ایران روشنفکران وقتی می‎خواستند فواید مشروطه را به مردم بگویند دامن لباده خود را می‎گرفتند و می‎گفتند اگر مشروطه برقرار شود نان سنگگ به این پهنا به شما می‎دهد.

این نویسنده و مترجم اظهارداشت: شاعران این دوره بسیار وطن دوست بوده و به ارزش هویت ملی واقف شده بودند. هرچقدر که موضوع مورد اندیشه دارای ارزش بیشتری شود انسان کشش بیشتری به آن پیدا می‏کند و شاعران دوره مشروطه به این ارزش‏ها رسیده بودند و می‏دیدند که این ارزش‏ها دارد از دستشان می‏رود شروع به اعتراضات و انتقادهای آتشین کردند.

وی درپایان یادآورشد: زمان رضاشاه که امنیت بر ایران برقرارشد شاعران خفته و سکوت کرده سر بلند کردند و با نیما تحولی که در شعر آغاز شده بود به اوج خود رسید.