به گزارش خبرنگار مهر، یک ظهر گرم تابستانی است که به خانه وزیر ناصرالدین شاه پا میگذارم. قبل از ورود به کوبه در نگاه کردهام و آنقدر داغ بوده که ترجیح دادهام با محمد فلاخویی تهیهکننده "سی شب سی فضیلت" برنامه معارفی این شبهای شبکه چهار، تماس بگیرم تا در را از آن سو که سایه است باز کند.
راهروی کوچکی را پشت سر میگذاریم و به حیاط باصفایی میرسیم با چند درخت گردو و حوض آبی زیبایی در میان. وارد ساختمان میشویم. باز هم یک راهرو و اتاقهایی این سر و آن سر که داخل یکی از آنها گروه تولید برنامه مشغول ضبط یکی از نماها هستند.

اینجا فخرالدین صدیق شریف را میبینم که کتاب قطوری در دست و عینکی در چشم حکایتی را رو به دوربین بازگو میکند. بی سر و صدا روی صندلی کنار شوفاژ مینشینم و اتاق را از نظر میگذرانم. آن روبرو کتابهای قدیمی بر طاقچهای چیده شدهاند و گردسوزی نیز کنار آنها دیده میشود. دورتادور حاشیه دیوار آینهکاری شده و حضور چند نورافکن و یک تراولینگ که دوربین فیلمبرداری روی آن به این سو و آن سوی اتاق کوچک میرود، است که تاریخ واقعی را یادآوری میکند.
جا به جای دیوار ترمیم شده با این حال احساس میکنم هر آن ممکن است بخشی از سقف یا دیوار فرو بریزد. عوامل دنبال جای مناسبی در داستان برای کات میگردند. روایت طولانیتر از فضای کوچک اتاق است و برای خسته نشدن مخاطب و البته زودتر نتیجه گرفتن از کار، باید بخشی از داستان را بیابند که تا زمانی که همه چیز مرتب است و اشتباهی در روایت، تصویربرداری یا صدابرداری رخ نداده، آن را متوقف کنند و با اندکی مکث کار را ادامه دهند.
روایتی که صدیق شریف میخواند مربوط به 60 درهمی است که در یک برهه زمانی تنها دارایی امام علی(ع) و حضرت فاطمه (س) بودهاست. پولی که با وجود کاهش آن به واسطه بخشیدن به فقیر برکت پیدا میکند و 60 برابر میشود.
تا اینجای گزارش همه چیز درست پیش رفته و از اینجا است که گرهای در کار میافتد. عوامل برای گرفتن یک نما مجبور میشوند بارها و بارها آن را تکرار کنند. چرا؟ خانه قوامالدین امروز در محلهای پررفت و آمدی قرار دارد و صدای رفت و آمد وسایل نقلیه از جمله موتور در یک برنامه مذهبی و عرفانی و درست میان روایت یک ماجرای پندآموز جایی ندارد.

فلاخویی در این باره میگوید: اینجا منطقه 12 تهران و جزو مناطق طرح ترافیک است. معمولا در این مناطق موتور خیلی کارگشا است. خانه قوام هم درست نبش خیابان واقع و باعث شده موتورسوارها حال ویژهای زمان تصویربرداری این کار به ما بدهند. وقت زیادی صرف این کارهای مزاحم شد. باعث شدیم بارها کات دهیم. چرا که صدای موتور سیکلت وسط حکایت مذهبی و ادبی قابل توجیه نبود.
گروه کلافه شدهاند. هوا گرم و تنها در فاصله کوتاه استراحتها است که پنکه روشن میشود. صورت صدیق شریف که در معرض نور و گرما قرار دارد مدام عرق میکند و تکرار نماها همه را کلافه کرده. سه، دو، یک، صدیق شریف برای چندمین بار شروع به خواندن روایت میکند اما بسیار بلندتر از صدای جیرجیرکهایی که روزکاری دارند، دوباره صدای گذر یک موتورسوار همه چیز را خراب میکند. صدیق شریف میگوید: "لعنت الله علی قوام!" همه میزنند زیر خنده. منصور عبدرضایی تصویربردار کار، مدل موتور را حدس میزند: هوندا 125!
کار ادامه پیدا میکند. این بار صدای چند یاکریم میآید که به فضای کار چندان بیربط نیست. فلاخویی از اهدافش برای ساخت این برنامه میگوید: اکنون مشکل جامعه ما نکات اخلاقی است آنچه اسلام همیشه به آن تأکید دارد و پیامبر میگوید من برای کامل شدن اخلاق مبعوث شدهام. بر همین اساس رویکردمان را فضیلتهای اخلاقی قرار دادیم در ماه مبارک رمضان دلها آمادهتر و رابطه بنده با خدا نزدیک تر است. از خدای خودمان میخواهیم تا هر شب یک فضیلت اخلاقی را به ما عنایت کند.
از او درباره نحوه انتخاب این لوکیشن میپرسم: از آنجایی که میخواستیم آیتم حکایت دارای حال وهوای سنتی و قدیمی باشد، خانه قوام الدوله را با همکاری میراث فرهنگی به عنوان لوکیشن اصلی انتخاب کردیم. قوام وزیر فرهنگ ناصرالدین شاه بوده و اینجا جزو آثار تاریخی است. میراث فرهنگی هم خیلی کم اجازه میدهد گروههای فیلمبرداری وارد اینجا شوند. ما وقت بسیاری صرف نامه نگاری و اعتماد سازی کردیم تا این مکان را در اختیارمان قرار دهند.
این تهیهکننده درباره آثاری که مشابه "سی شب سی فضیلت" روی آنتن رفتهاند، توضیح میدهد: ما برنامههای این چنینی چون "شاخه طوبی"، "قند و پند"، "گلخند" و... در صدا و سیما داشتیم. گزینههای ما برای انتخاب راوی بسیار بود. با هماهنگی مدیران شبکه به این نتیجه رسیدیم که فخرالدین صدیق شریف شبکه چهاری تر است و با توجه به اینکه اغلب مخاطبان شبکه چهار دانشگاهی هستند و با توجه به سابقه ذهنی از این هنرمند او را برگزیدیم.
فلاخویی این بار از کسانی نام میبرد که در ساخت این برنامه دخیل بودهاند: حجت الاسلام والمسلمین رضا اصلانی استاد اخلاق حسین شمس گوینده محبوبه کلانتری محقق و نویسنده حجت الاسلام و المسلمین سید محمد ساداتمنصوری کارشناس مذهبی ما هستند که تمام حکایتهایی که تا امشب شنیدهاید با تأییدیه ایشان ضبط شدهاند. ناظر کیفی برنامه وحید حسنی، تصویربردار منصور عبدرضایی، دستیاران تصویر محمد آقاحسینی، محمد حسین نوایی، تدوین ناصر عبدرضایی، مدیر تولید حیدر شیرزاد، دستیار تهیه حسین فلاخویی و من تهیه کننده و کارگردان.
سرانجام پس از برداشتهای متوالی، یک حکایت دیگر به صورت کامل ضبط میشود و عوامل دقایقی برای استراحت فرصت دارند. این بار سراغی از فخرالدین صدیق شریف میگیرم و او درباره نحوه همکاریاش با پروژه میگوید: چون من سابقه روایت داستانهای قدیمی که بخشی از آنها داستانهای مذهبی است را داشتم تصمیم بر آن شد که با این گروه همکاری کنم.
او درباره ملزومات یک روایت مناسب اظهار میکند: همیشه یک اشتباه تاریخی وجود دارد و برخی فکر میکنند صدا به تنهایی عامل اجرای چنین برنامههایی است. در صورتی که صدا باید با حس جملات و اتفاقی که در روایت میافتد هماهنگ باشد. فقط صدای خوب تأثیرگذار نیست. بلکه رعایت فراز و نشیبهای داستان و درست اجرا کردن آن مهمتر است. اینطور کارها بیشتر بر روایت محوریت دارد. نوعی قصهگویی که بر مخاطب تأثیر بگذارد مهمترین قدرت مورد نیاز راوی این آثاراست.
وی با گلایه از شرایط این لوکیشن ادامه میدهد: صادقانه میگویم ما واقعا در این لوکیشن اذیت شدیم. لوکیشن زیبا است اما صداهای مزاحم جلوی کار ما را میگیرد. به ویژه این آثار که تلویزیون زمان محدودی برای ضبط آن قائل میشود. بنابراین ما یک زمان اندک داشتیم و باید فشرده کار میکردیم. تصور کنید اگر همه شرایط مهیا باشد ما باز هم دچار فشردگی کارها میشویم حالا حسابش را بکنید که صدای موتور و داد و فریاد هم جلوی ضبط برنامه را بگیرد.
صدیق شریف در پایان یک آرزو دارد: آرزوی من این بوده که تلویزیون و سیستم فرهنگی و نمایشی کشور دست به دست هم دهند و لوکیشنهایی را بسازند که رنگ و بوی این گونه لوکیشنها را بدهد و ما مجبور نشویم در دل شلوغترین نقاط شهر چنین کارهایی انجام دهم.
کمی به پایان مدت زمان استراحت و از سرگیری کارها نمانده. کماکان صدای ویراژ دادن موتورها در خانه قوام طنین شنیده میشود. در این فرصت کوتاه فلاخویی سی شب سی فضیلت را یک برنامه ترکیبی معرفی میکند و ادامه میدهد: ماه رمضان ماه مهمانی خدا است و زمانی که انسان جایی مهمانی میرود صاحبخانه تحویلش می گیرد. همین باعث شد ما سراغ طرحی برویم که کمتر در تلویزیون دیده شده. رمضان از طرفی ماه فضیلتها است و ما خواستیم عهدی با خود ببندیم و هر شب یک فضیلت اخلاقی را مرور کنیم.
وی ادامه میدهد: تحقیق و پژوهش ما با همکاری محبوبه کلانتری و حجت الاسلام و المسلمین سید محمد سادات منصوری دو ماه طول کشید. بعد از مشخص شدن سر فصل فضیلتها در راستای ساختار برنامه ابتدا یک حکایت اخلاقی نقل میشود، منابع ما در این زمینه متنوع و شامل بوستان و گلستان تا کتابهای دینی و معارفی است و سعی کردیم متفاوت باشد.
در ادامه پس از روایت حکایت توسط فخرالدین صدیق شریف، استاد اخلاق حجت الاسلام و المسلمین رضا اصلانی طبق آیات و روایات موضوعی که در حکایت شنیده ایم را تشریح می کند. بخش پایانی برنامه نیایشی است که توسط گوینده آن فضیلت اخلاقی از خدا می خواهیم: دراین شبهای عزیز، در این لحظات استجابت دعا این فضیلت اخلاقی را نصیب ما کن.
فلاخویی دیگر آیتمها را اینطور معرفی میکند: این بخش از ادعیهای چون جوشن کبیر، ابوحمزه ثمالی و صحیفه سجادیه انتخاب شده و ترجمه آن به فارسی توسط حسین شمس خوانده میشود. در لابه لای این آیتم، ولههای مفهومی شامل جملات ناب از ائمه و شعرا در قالب ویدئو گرافیک پخش میشود. آیتم دوم را در منزل و کتابخانه استاد اصلانی ضبط کردیم. دعا ونیایش هم دراستودیو ضبط شده و البته بینندگان تصویر گوینده ما را نیز میبینند و با یک نورپردازی ویژه به جای استفاده از قالب همیشگی تصویر نریشن، گوینده را نیز درآیتم قرار دادهایم تا تاثیر بیشتری بگذاریم.
وی در پایان از دلایل انتخاب موضوع فضیلتها برای برنامهاش توضیح میدهد: احساس کردیم نکات اخلاقی مشکل اصلی جامعه ما است، در حالی که اسلام تاکید ویژهای بر این موضوع دارد و پیامبر اکرم میفرماید: من برای کامل شدن اخلاق مبعوث شدم. ما تصور کردیم در ماه رمضان دل ها آمادهتر است و نزدیکی روابط بنده با خدا باعث میشود دعای او برای برخورداری از یک فضیلت اخلاقی برآورده شود.
"سی شب سی فضیلت" تا پایان ماه مبارک رمضان هر شب ساعت 23:15 از شبکه چهار سیما روی آنتن میرود.
-------------------------
گزارش: مریم عرفانیان
نظر شما