تأثیر مساجد در تحولات اخیر منطقه/ توفیق برخی کشورهای غیراسلامی در مدیریت مسجد

با گذشت چندین سال از صدور قطعنامه توسط این سازمان که در آن از کشورهای عضو خواسته شده است، تا در راستای تحکیم مساجد، در توسعه فرهنگ و ارزشهای اسلامی در جهت تکریم و بزرگداشت هفته مذکور تلاش نموده و در این راستا جهت گرامیداشت آن برنامه‌ریزی نمایند، متأسفانه شاهد حرکت و فعالیت جدی در این خصوص در کشورهای اسلامی نیستیم. البته در این میان جمهوری اسلامی ایران هر ساله با برگزاری همایشی تحت عنوان «هفته جهانی مسجد» با حضور تعدادی از شخصیتهای مدعو خارجی و داخلی اقداماتی در این ارتباط انجام می ‌دهد که از این حیث جای سپاسگذاری دارد.

 

امروزه توجه جدی به امر مسجد در میان جوامع اسلامی و نیز تحولات و حرکت‌هایی که  در سرزمین‌های اسلامی در  حال شکل‌گیری است، خاستگاه این تحولات از مساجد است. همین امر نشان از اهمیت و توجه جدی تر به مقوله مسجد با نگاه فراکشوری و جهان اسلامی را می طلبد. در حال حاضر لزوم پرداختن عمیق‌تر و اهتمام ویژه به امر مسجد بنا به دلایل زیر کاملا آشکار خواهد شد.

 

 

1- مواجه شدن تعدادی از کشورهای اسلامی از قاره آفریقا گرفته تا خاورمیانه و آسیا با جریان بیداری اسلامی که منشأ و خاستگاه این جنبش‌های ‌اسلامی مساجد بوده و موتور محرکه این حرکت نوین اسلامی در مساجد قابل مشاهده و ارزیابی است.
 
2- استقبال، روآوری و گرویدن به اندیشه‌های نوین اسلامی توسط پیروان سایر ادیان بخصوص در میان جوانان در کشورهای اروپایی و غربی که در حال حاضر به اعتراف غربیان میزان گرایش به اسلام از رشد قابل توجهی برخوردار است. به همین خاطر در وضعت فعلی این مساجد هستند که در جذب و تعمیق افکار و آموزه‌های دینی و نیز نگهداشت این تازه مسلمانان نقش بسیار ارزنده ای می ‌توانند ایفاء کنند. در این جاست که باید به جایگاه مسجد نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در دیگر کشورهای غیراسلامی و لائیک نیز بیش از پیش توسط سازمان همکاری های اسلامی(سازمان کنفرانس اسلامی) عنایت و توجه گردد.

 

3- امروز دشمن به جایگاه و نقش محوری مساجد در ایجاد وحدت و تحرک و پویا بخشی به جوامع اسلامی بخوبی واقف شده و به این امر بسیار اثرگذار و مهم پی برده است به همین خاطر تمام سعی و تلاش خویش را بکار بسته است تا به تخریب این نقش و کارکرد، و تنزل جایگاه آن بپردازد و در این راه علاوه بر حرکت فرهنگی نرم و تهاجم نیز غافل نشده است که نمونه بارز آن را در جریان حمله اسرائیل به جنوب لبنان در طی جنگ‌ 33 روزه و نیز در جنگ غزه می توان به وضوح مشاهده کرد؛ که بیشترین مراکز مورد حمله در این دو تهاجم نظامی مساجد بوده‌اند.

 

این امر ناشی از نقشی بوده که مساجد در انسجام بخشی و محوریت قرار دادن مساجد به عنوان بستر مقاومت در مواجه با ارتش اسرائیل، ایفاء نموده اند. و نیز برخورد سبک مغز و دیوانه‌وار تعدادی از افراطیون در کشورهای غربی در حمله به مساجد و محدودیت قائل شدن در ساخت و توسعه مساجد در این کشورها نیز یکی دیگر از مصادیق اهمیت مساجد در انسجام بخشی مسلمین است.

 

4- با توجه به شرایط فعلی و مسائلی که در ارتباط با جایگاه و نقش مساجد در جهان کنونی در حال شکل‌گیری است،شایسته است دبیرخانه سازمان همکاری هی اسلامی در این خصوص با تشکیل اتاق فکر و نیز هم‌اندیشی های مستمر و کارشناسی به منظور بهره‌مندی از آراء و نظرات اندیشمندان، علما و شخصیتهای برجسته و دلسوز از تمامی کشورهای  اسلامی نسبت به بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت و پتانسیل موجود مساجد برنامه‌ریزی هدفمند و عقلانی را داشته باشد تا ضمن اینکه فرصت‌های طلایی به وجود آمده، مغتنم شمرده شود، راه‌های احتمالی اثرگذاری برنامه‌های تهاجم نرم دشمن، شناسایی و با راهکارهای هوشمندانه مسدود شده و زمینه‌های فرصت سوزی کاملا از میان برداشته شود.

 

5- با توجه به اینکه مسجد برترین پایگاهی است که جایگاه ویژه در میان تمامی فرق و مذاهب اسلامی دارد و از این حیث از ظرفیت بسیار بالا در ایجاد وحدت میان امت‌های اسلامی برخوردار بوده و به عنوان مهمترین عامل ایجاد و تقویت کننده تعامل و ارتباط معنوی در بین جوامع اسلامی مطرح است، اما با کمال تأسف در حاضر از این توان سرشار و قدرتمند موجود حتی بهره‌برداری حداقلی نیز از آن به عمل نمی ‌آید.

 

با بکارگیری توان حداکثری آن، انتظار می رود بسیار از چالشها و گسست‌های موجود بین جوامع اسلامی از بین رفته و روح همگرایی و اخوت و برادری میان مسلمانان ارتقاء و افزایش یابد؛ همچنانکه پیامبر گرامی اسلام (ص) پیمان اخوت و برادری میان مهاجرین و انصار را با هدف ایجاد وحدت میان آنان و جلوگیری از اختلاف در مسجدالنبی برقرار کرد. همانگونه که در گذشته مسجد خاستگاه وحدت بوده، امروزه نیز با تأسی از این منش مبارک حضرت رسول(ص) می توان در این زمینه به نقش آفرینی و احیاء سنت نیکو و پسندیده عقد اخوت و برادری میان فرق و مذاهب مختلف اسلامی در مساجد پرداخت.

 

6- در بسیاری از کشورهای اسلامی، مساجدی مشهور و بسیار فعال و تأثیرگذاری وجود دارد که می توانند نقش تأثیرگذاری در ترویج و بسط معارف و آموزه‌های الهی، نه تنها در بین کشور‌ خویش بلکه در بین سایر کشورهای اسلامی داشته باشند.  در حال حاضر هیچگونه ارتباط و تعامل دو سویه و چند سویه بین این مساجد وجود ندارد تا ضمن انتقال تجربیات و اندوخته‌ها و داشته‌ها و دلایل موفقیتها به یکدیگر، نوعی همکاری و ارتباط دوجانبه و چند جانبه به منظور هم‌افزایی در دستیابی به اهداف عالیه اسلامی صورت پذیرد. دبیرخانه سازمان همکاری‌های اسلامی لازم است زمینه‌های ارتباط و رفت و آمد‌های مستمر و زمینه‌های تقویت و ارتقاء همکاری بین این مساجد برگزیده جهان اسلام را فراهم نماید.

 

7- با عنایت به اینکه حضور فعال مساجد تنها محدود به کشورهای اسلامی نمی ‌گردد بلکه مساجدی بسیار فعال و موفق در ارائه برنامه و فعالیتهای مختلف و متنوع اسلامی در سایر کشورهای جهان وجود دارند، می ‌توانند سهم زیادی در ترویج و تبیین دین مبین اسلام و افزایش توان متولیان امر مسجد در کشورهای اسلامی داشته باشند. به عنوان مثال سنگاپور به عنوان یک کشور لائیک، جامعه مسلمانان این کشور با برنامه ریزی اصولی و سیستمی و منظم و دقیق توانسته‌اند بهترین نوع مدیریت در مساجد را طراحی و اجرا نمایند که حتی این مدیریت موفق می‌تواند به عنوان الگو برای دیگر کشورهای اسلامی مطرح شود.

 

اما به دلیل عدم عضویت این کشورها در سازمان همکاری‌های اسلامی و به دلیل عدم حاکمیت نظام اسلامی امکان بهره گیری از تجربیات مسلمانان این کشورها در قالب سازمان همکاری‎‌های اسلامی وجود ندارد که لازم است در این خصوص چاره‌ای جدی اندیشید و راهکار اصولی و جدی ارائه گردد.( به عنوان میهمان یا عضو ناظر نمایندگان جامعه مسلمانان این کشورها در جلسات مرتبط با مسجد شرکت نمایند.)

 

8- وجود دهها مسجد از حیث معماری بی نظیر و قالبهای مختلف هنری، بی بدیل بکار رفته در آنها در بین کشورهای اسلامی بستر مناسبی را فراهم نموده‌اند تا  سازمان همکاری‌های اسلامی هر ساله در مناسبتهای مختلف به ویژه هفته جهانی مسجد به معرفی و شناسایی این آثار برای جوامع مختلف اسلامی و غیراسلامی بپردازد و این ظرفیت بسیار باشکوه فرهنگ و تمدن اسلامی را به بهترین نحو به دیگر ملل بشناسانند. با توجه به جذابیت فوق‌العاده بالا و سبک‌ها و آفرینش‌های ارزشمند هنری، این امر می ‌تواند جاذبه فراوانی را برای علاقمندان به تمدن اسلامی فراهم نموده و نگاهی مثبت را در آنها به وجود بیاورد.