ورود سران کشورهای عضو عدم تعهد به سالن اجلاس تهران

در ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال یوسیپ بروز تیتو رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هندو احمد سوکارنو رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.
 

با پایان جنگ سرد و فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم کشورهای عضو جنبش عدم تعهد دچار نوعی بی هویتی شده و دلیل وجود این جنبش که ایجاد موازنه منفی بین دو ابر قدرت دوران جنگ سرد بود از بین رفته‌است. عده‌ای را فرض بر این است که جنبش عدم تعهد وارث موازین ضد آمریکایی یا همان ضد امپریالیستی است. این در حالیست که بسیاری از تحلیلگران سیاسی فلسفه وجودی چنین سازمانی را وابسته به جهان دوقطبی می‌دانند و دلیلی برای ادامه حضور جنبش در صحنه بین المللی با معیارها و مختصات دوران جنگ سرد نمی‌بینند. ۱۱۸ کشور جهان از جمله ایران که تقریباً بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد می‌باشند. هم‌اکنون کشور ایران ریاست دوره‌ای این جنبش را بر عهده دارد. گفتنی است که سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد هر ۳ سال یکبار در اجلاسی با همین نام گرد هم می‌آیند.
 
این جنبش با توجه به تعداد اعضا بعد از سازمان ملل بزرگترین تشکیلات بین المللی است و بر همین اساس می توان فراکسیون اکثریت سازمان ملل را به آن لقب داد.
 
بنیان گذاران جنبش عدم تعهد

 

بنیان گذاران جنبش عدم تعهد رهبران برخی از کشورها بودند که در رأس این شخصیت‌ها می‌توان از مارشال تیتو رهبر یوگسلاوی، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هند، جمال عبدالناصر رهبر مصر و احمد سوکارنو رئیس جمهور اندونزی نام برد.

این تشکیلات چند اصل را به عنوان اصول خود برگزید که احترام متقابل به تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر، برابری و منافع متقابل، عدم تجاوز به یکدیگر،همزیستی مسالمت آمیز و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر از جمله این اهداف است.

 

ارکان جنبش عدم تعهد

 

 بالاترین رکن جنبش اجلاس سران است که هر سه سال در یکی از کشورهای عضو تشکیل می‌گردد. علاوه بر آن می‏توان از اجلاس سالانه وزیران، اجلاس سالانه کارشناسان، اجلاس سالانه دفتر هماهنگی و نشست‏های تخصصی و دوره‏ ای این جنبش نام برد. نشست‏های دوره‏ ای جنبش در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و نشست‏های آژانس‏ها و سازمان‏های تخصصی این سازمان نیز حائز اهمیت است.
 
ایران و عدم تعهد

 ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در این جنبش محروم مانده بود در سال ۱۹۷۹ پس از پبروزی انقلاب به جنبش عدم تعهد پیوست. در سال‌های اولیه حیات جنبش ایرانیان نام آن را به "جنبش ناوابستگان" ترجمه کردند. اما به دلیل عدم اقبال عمومی نام "غیرمتعهدان" مصطلح شد. ایران بعد از پیوستن به جنبش در اجلاس سران ۱۹۷۹ در هاوانا و از آن به بعد در همه نشست‌های مختلف این جنبش حضور داشته‌است. لغو برگزاری هفتمین اجلاس سران در بغداد به دلیل تجاوز نظامی عراق به ایران و انتقال این اجلاس به دهلی نو از مهمترین رویدادهای جنبش به حساب می‌آید. شانزدهمین اجلاس سران کشورهای غیر متعهد ۹ و ۱۰ شهریور ۱۳۹۱ (۳۰ و ۳۱ آگوست ۲۰۱۲) در تهران برگزار شود.
 
 افغانستان، آنگولا،آنتیگوا و باربودا،جمهوری آذربایجان، باهاما،بحرین،بنگلادش، باربادوس،بلاروس   بلیز     بنین    بوتان، بولیوی، بوتسوانا ،میانمار ،برونئی،بورکینافاسو،بروندی، کامبوج ،کامرون ،کیپ ورد، جمهوری آفریقای مرکزی ،چاد  شیلی، کلمبیا ،کومور،جمهوری کنگو، ساحل عاج، کوبا،جمهوری دموکراتیک کنگو، جیبوتی، دومینیکا، جمهوری دومینیکن،اکوادور، گینه استوایی، اریتره،  اتیوپی،  فیجی ،گابون، گامبیا،  غنا، گرنادا، گوآتمالا، گینه، گینه بیسائو، گویان، هائیتی، هندوراس از جمله اعضای این جنبش هستند.
 
ایران، هند، مصر ، مالزی،اندونزی، کوبا،عراق و الجزایر از جمله اعضای قدیمی و تاثیر گذار جنبش عدم تعهد به شمار می روند.
 
با توجه به تحولات بیداری اسلامی حضور کشورهایی همچون تونس، بحرین،لیبی در کنار کشور مصر حایز اهمیت است.
 
جامائیکا، اردن،  کنیا، کویت، لائوس ،لبنان، لسوتو، لیبریا، ماداگاسکار، مالاوی، مالدیو،مالی، موریتانی ،موریس،مغولستان،مراکش ، موزامبیک، نامیبیا ،نپال،نیکاراگوئه، نیجر، نیجریه ،کره شمالی ،عمان ،پاکستان ،فلسطین ،پاناما، پاپوآ گینه نو ،پرو، فیلیپین، قطر ،روآندا ،سنت لوسیا، سنت کیتس و نویس، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، سائوتومه و پرینسیپ ،عربستان سعودی،  سنگال ،سیشل، سیرا لئون، سنگاپور ،سومالی،  آفریقای جنوبی،سری‌لانکا ، سودان، سورینام، سوازیلند، سوریه، تانزانیا،  تایلند، تیمور شرقی،  توگو،  ترینیداد و توباگو،  ترکمنستان، اوگاندا، امارات متحده عربی، ازبکستان،  وانواتو، ونزوئلا،ویتنام، یمن، زامبیا ،زیمباوه از دیگر اعضای جنبش عدم تعهد هستند.
 

  آرژانتین، ارمنستان ،بوسنی و هرزگوین، برزیل،چین، کستاریکا، کرواسی، قبرس، السالوادور، قزاقستان، قرقیزستان ،مکزیک ، مونته‌نگرو، هلند، پاراگوئه ، لهستان، روسیه ، صربستان،اوکراین ، اروگوئه از اعضای ناظر جنبش محسوب می شوند.
 
تاجیکستان عضو ناظر دیگر این اجلاس است که در سطح رئیس جمهور در نشست تهران شرکت می کند.