كم مهري به ادبيات در قاب جادويي / رفتار طنزگونه با وديعه ي ملي و فرهنگي به نفع فرهنگ عمومي نيست

راديو" و " تلويزيون " ، به عنوان دو رسانه ي پرمخاطب ، حساس و تاثيرگذار در همه ي جوامع رسانه اي ، بيشترين انتفاع كلامي خود را از " ادبيات " مي برند ، از لحظه اي كه مخاطب ، به گيرنده ي خود مراجعه مي كند و تا زماني كه به هر دليلي از استماع يا تماشاي آن صرف نظر مي كند ، كلمات و واژه ها در نقش واسطه هايي بي غرض ، ظاهر مي شوند ، صد البته كه در رسانه هاي كتبي و ... هم اتفاقي غير از اين نمي افتد ، اما سطح انتظاراز اين گونه رسانه ها ، هرگزبا توقعي كه از صدا و سيما مي رود ، حتي قابل مقايسه هم نيست و همين موضوع ، كار را دشوارتر مي كند .

مجسم كنيد آقا يا خانمي را كه به عنوان مجري يك برنامه با رويكرد اجتماعي ، فرهنگي ، ادبي ، تفريح و سرگرمي ، طنز ، و ... در قاب جادويي تلويزيون ، به خانه ي مردم مي رود ، از نقطه ي شروع برنامه - يعني سلام ، تا لحظه ي خداحافظي ، دائم كلماتي گفته مي شود كه در خيلي از مواقع ؛ با يكديگر تناقض جدي دارند ، كه در برنامه هاي طنز ؛ با اين بهانه كه برنامه رويكرد " طنز " دارد ، همه تقصير را به گردن " طنز بودن " برنامه مي اندازند ، و اين كه اگر چنين و چنان نباشد ، مردم نمي خندند و ... الخ !

اما برنامه هاي جدي و نيمه جدي نوروزي هم از اين ضايعه مستثني نيستند !

* مسابقه اي دريكي ازشبكه هاي سيما ( شبكه ي 3 ) ساخته و پخش مي شود كه درهربرنامه ، محصولات يكي ازشركت ها و موسسات بزرگ تجاري كه در نقش اسپانسر با اين برنامه همكاري كرده اند ، به بيننده معرفي مي شود و جوايز برندگان هم از آن منبع تامين مي گردد و ... تا اينجاي كار درست .


مجري برنامه در بين جمعي كه به عنوان شركت كننده و ميهمان دراين مسابقه ي تلويزبوني حضور يافته اند ، گاه و بي گاه در كلام خود به مسائلي گريز مي زند كه كمتر با اصل برنامه همسويي دارد ، ظاهرا تقويت مهر و محبت در خانواده ها ، درمواجه ي كلامي با زوج جواني كه توسط لنز دوربين ، مرتب ريز و درشت مي شوند ، دنبال مي شود اما در برخي موارد ، " اخلاق گرايي در خانواده " در همين مكالمات و محاورات به شدت تضعيف مي شود . ممكن است سازندگان اين قبيل برنامه ها ، در واكنش به چنين انتقاداتي اظهار كنند كه اين برنامه چندهزار يا حتي چند ميليون مخاطب و تماشاگر دارد كه نامه مي نويسند ، تماس مي گيرند ، ايميل مي زنند و ... !

در بخش هايي از همين مسابقه ي تلويزبوني كه براي خالي نبودن عريضه ، يا به خاطر پيشينه مند بودن ادبيات و مباحث ادبي كه هيچ ايراني را ياراي گريز از اين حوزه ( ادبيات ) نبوده و نيست ، مجري جوان كه حركات او ، گاه به سبب تشويق هاي موزون حاضران ، از قالب و شكل عادي نيز خارج مي زند ، به يكباره زير آواز مي زند و مصراعي از " حافظ " را مثلا به صورت آواز مي خواند و براي لحظاتي ، شعر ، دستمايه طنز و خنده ي حاضران در برنامه و بينندگان مي شود ! بدون اين كه حرفي ازعمق كلام به ميان آيد ...!




ممكن است مدعيان دفاع از اين گونه برنامه ها اظهاركنند كه اين مسابقه و يا فلان برنامه ي ديگر ، نه ادبي است و نه داعيه ي ادبيات دارد و اصولا مخاطبان آن نيز جدي نيستند وقرار نيست در چهار روز تعطيل نوروز ، به تحليل و تفسير شعر و ادبيات بپردازند ... كه اتفاقا اين اظهارنظر درست است ؛ در اين صورت ،  بايد پرسيد كه اگر چنين است ، چرا براي خنده و خنداندن مخاطب ، به هر قيمت ، از " شعر " مايه گذاشته مي شود ، آن هم از شاعراني چون حافظ و سعدي و مولانا و ... كه همواره براي ما ايرانيان از اعتبار جهاني داشته و دارند ، با شاعري چون " خواجه شمس الدين محمد " يا همان " لسان الغيب " ، كه به دليل موانست وي با قرآن كريم و حفظ آيات و روايات مقدس آن بعدها " حافظ " ناميده شد ، چرا بايد چنين برخوردي شود ؟

**  اما برنامه هايي نيز كه در اين رسانه به عنوان " برنامه ي ادبي " ساخته و پخش مي شوند ، عمتا رويكردي كليشه اي و انحصاري دارند . 

عمده ، يا بهتر است بگوئيم همه ي برنامه هاي ادبي صدا و سيما ، چه در تلويزيون و چه در راديو يك مجري دائم و " ثابت " دارد كه تقريبا ديگرتك تك بينندگان و شنوندگان ، صدها بار اجراي او را در برنامه هاي مختلف ديده اند و صدا و تصويرش را كاملا مي شناسند ، همگان مي دانند كه دقيقا چه اتفاقي در اين برنامه هاي مثلا ادبي مي افتد ، اين كه مجري ياد شده ، دائما شعرها و ترانه هاي خودش را به خوانندگان و آهنگسازاني كه به وسيله ي خود او به اين برنامه هاي تلويزيوني دعوت مي شوند ، سفارش داده مي شود و مقابل او آهنگساز يا خواننده اي نشسته كه مدام يكديگر را " استاد " خطاب مي كنند !   

اين در حالي است كه شعر و ادب معاصر كشور ما به ويژه در شاخه ادبيات متعهد و ديني و شعرجوان ، درسالهاي اخير به بالندگي و پختگي چشمگيري رسيده است ، اما انگار قرار نيست برنامه هاي ادبي سيما همراه با تحول رو به رشدي كه اصولا در نظام طبيعت نيزهست ، متحول گردد و از انحصارخارج شود ! آيا نمونه هاي شعري ايران ، همان گزينه هايي است كه طي چند سال اخير دائما از شبكه هاي صدا و سيما تبليغ مي شوند ؟ درچنين شرايطي خرده گرفتن به چند ناشر هم روا نيست اگر كه كتابهايي را با طرح و عكس مجريان برنامه هاي محدود ادبي در تلويزبون چاپ كنند و اين توجيه را بياورند كه اين كتاب حتما به فروش مي رسد ، زيرا مربوط به مجري دائم برنامه هاي تلويزبوني است ، كتابهايي كه متاسفانه هرماه به تعداد آنها افزوده مي گردد ... ، اما آثار شايسته و قوي شاعران و داستان نويسان جوان و مذهبي اين مرز و بوم به جرم گمنامي ؛ در آرشيو شخصي نويسنده و سراينده ي جوان و با قريحه ، به دست فراموشي سپرده مي شود ...


اين نوشتار ، اساسا قصد ندارد تلاشهاي برخي برنامه سازان خوش ذوق و مبدع  رسانه ي محترم ملي را زيرسئوال ببرد ، اما بايد به اين مهم عنايت داشت كه بروز اتفاقاتي از اين دست ، ممكن است تلاش سايريني را نيز كه در حوزه سخن ، فرهنگ و دب اين مرز و بوم در صدا و سيما به فعاليت مجدانه مشغولند ، به سايه ببرد ، اميد كه سال 84 ، سال توجه كارشناسي صدا و سيما به حوزه ي ادبيات در بخش شعر و برنامه هاي ادبي و شوراي شعر آن دستگاه و رسانه ي فراگير ملي باشد ، چرا كه هنوز متاسفانه تني چند ، در مجموعه ي ياد شده با انتصاب يكديگر ؛ به تصويب آثار خودشان مي پردازند و كمتر به ساير نام آوران ادبي كشور و آثارشان التفات مي ورزند ، در صورتي كه تدوام چنين وضعي ، در بلند مدت غير قابل پذيرش و نيازمند تدبير مديريت محترم سازمان صدا و سيماست ، چرا كه حداقل 15 چهره ي مطرح شعر انقلاب اسلامي و دفاع مقدس به رويه ي موجود انتقاد جدي و كارشناسي دارند .