حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید علی حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد ابعاد جدید فقه و ضرورت پرداختن به مسائل فقه رسانه گفت: عصر کنونی را عصر انفجار اطلاعات نامیدند و واقعا هم این عنوان، عنوان با مسمایی برای آن است. امروزه هر دولت، کشور و یا شرکت بزرگ که بخواهد برنامه عظیم، سرنوشتساز و تحولآفرینی را انجام دهد در ابتدا باید زمینه اطلاعات آنرا فراهم کند.
وی افزود: اکنون دنیا با اطلاعات مدیریت و اداره میشود اما سؤال اساسی و مهم این است که این اطلاعرسانی مطلق مطلق رهاست و هر کس به هر گونه که میخواهد و تشخیص میدهد باید اطلاعرسانی کند یا نه یا اطلاعات محدودیت و خطر قرمز و از این هم مهمتر مبنا و ملاک دارد؟ اگر اطلاعرسانی در قالبهای خودش و بر طبق مبانی و ملاکها و محورهای درست و صحیح انجام گیرد خیلی خوب است و جامعه را به سمت درستی و کمال و سعادت سوق میدهد اما اگر برعکس باشد نتیجه هم برعکس است.
وی در مورد نقش فقه در این زمینه اظهار داشت: فقه اسلامی و فقه آل محمد(ص) در این زمینه مطالب فراوانی دارد، از همان آغاز اسلام درباره کذب، افترا، بدزبانی و بدگویی از قبیل دشنام، سب، لعن و آزار رساندن به دیگران احکام فقهی را بیان کرده و اکنون هم در مورد آزار رساندن به دیگران با زبان، قلم و ... انواع تبیینهای هنری جذاب و دلانگیز مانند عکس، کاریکاتور و نقاشی و پیکرتراشی و انواع هنرهای مختلفی که وجود دارد یا از طریق رسانههای شنیداری، دیداری و ... احکام فقهی وجود دارد و اگر اطلاعرسانی در این قالبها مانند کذب، افترا، تهمت، بدزبانی و بدگویی ، دشنام و ناسزاگویی باشد اشکال دارد یعنی جایز نیست و از گناهان کبیره و آن هم از نوع خاص گناهان کبیره است چون مانند اضلال (گمراه کردن) دیگران میشود.
حسینی در ادامه سخنانش گفت: یکی از انواع مسائلی که درباره اطلاعرسانی در فقه مطرح است شایعهسازی است که نمونه آن اشاعه فحشاست. قرآن کریم در سوره مبارکه نور میفرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ: کسانى که دوست دارند که زشتکارى در میان آنان که ایمان آوردهاند شیوع پیدا کند براى آنان در دنیا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود و خدا[ست که] مىداند و شما نمیدانید.»
این محقق با بیان اینکه یکی از انواع دیگر مسائل در اطلاعرسانی تدلیس (فریب دادن) است، اذعان کرد: تدلیس یعنی واقعیت چیزی را پوشانیدن و ظاهر دلانگیز و زیبایی برایش ساختن. به عنوان مثال وقتی فروشندهای کالایی را میخواهد بفروشد ظاهر آن درست کند اما باطن آن نامناسب و غیر مرغوب باشد. تدلیس در معامله حرام است، اما اکنون غالب خبررسانیها با تدلیس کار خود را انجام میدهند یعنی ظاهر کارشان بسیار زیباست، اما باطن و هدف رسانه امر دیگری است. هدف این است که فکر و اندیشهای را گسترش دهد اما ظاهر را زیبا درست و آنرا تزئین میکند.
حسینی با بیان اینکه در فقه ما در مکاسب محرمه مرحوم شیخ انصاری بحثی بنام «تدلیس ماشته» دارد، بیان کرد: ماشته یعنی آرایشگر، در آن زمان آرایشگرانی بودند که دخترهای جوان در زمان خواستگاری را آرایش میکردند تا زیباتر نشان داده شود یا آن زمان کنیزان و بردگان به فروش میرسیدند کنیز و برده را آرایش میکردند تا مشتری را جذب کند و با قیمت بیشتری به فروش برسد.
وی افزود: در واقع اکنون هم خبرها مشتری دارد، هر رسانهای مخاطب دارد و تمایل دارد که هر روز مشتریان بیشتری را جذب کند برای اینکه به این هدف برسد از طرفی دنبال اهداف خودش هست، اگر مخاطب بداند رسانه به دنبال اهداف خود است و دروغ میگوید و میخواهد فکری را بر مردم غلبه دهد و یا دیگر اهداف شیطانی و زشت را در نظر دارد، به خبر او گوش نمیدهد برای همین رسانه به تدلیس میپردازد، یعنی ظاهر اخبار را زیبا نشان میدهد از طرف دیگر حقیقتها(عقیدهها و باورهای درست) فضیلتها(هنجارها و عادات و خلقهای درست و سازنده) که هم انسان را در این دنیا تربیت میکند و در نتیجه خانه و خانواده و جامعه را میسازد فراموش میشود.
وی با بیان اینکه فقه ارتباطات بخشی از فقه حکومتی است، گفت: بعضیها خیال میکنند که فقه حکومتی همان فقه سیاسی است در صورتی که این گونه نیست و فقه حکومتی با فقه سیاسی فرق دارد فقه سیاسی بخشی از فقه حکومتی است. این بخش از فقه، بخش قابل توجهی و بسیار گسترده است.
نظر شما