به گزارش خبرنگار مهر، پرداخت به‌واژه مقاومت، ایجاد جریان تازه در حوزه فیلمسازی دفاع مقدس، بین‌المللی کردن مفهموم مقاومت در ایران در طول هشت سال دفاع مقدس از جمله مفاهیمی است که دومین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت درنظر دارد و درست به همین دلیل است که محمدرضا شرف‌الدین رئیس انجمن دفاع مقدس؛ وجود چنین پدیده‌ای درعرصه فرهنگ‌وهنر را رسانه می‌داند.
محمدرضا شرف‌الدین عضو شورای سیاستگذاری این جشنواره به همراه محمد خزایی دبیر دومین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت و همچنین یزدان عشیری مدیر روابط عمومی با حضور در خبرگزاری مهر، واژه مقاومت و نقش آن در معرفی دفاع مقدس مردم ایران در جنگ تحمیلی و همچنین دلایل برگزاری این جشنواره را مورد نقد و بررسی قرار دادند.
در ابتدای این نشست محمدرضا شرف‌الدین از دیدگاه خود مسائل پیرامون مقاومت و کم و کیف به تصویر کشیدن این واژه و همچنین چگونگی به جهانی کردن مقاومت مردم ایران در دفاع مقدس و... سخن گفت.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری مهر: ترکیب دو واژه دفاع و مقدس یک ترکیب تحت‌الفظی است که در مراحل مختلف سیاسی و اجتماعی و در موقعیت‌های متفاوت این واژه ترکیبی به دنیا صادر شده‌است و حال اینکه نقش جشنواره فیلم مقاومت در تفهیم این واژه بین مخاطب‌های غربی ایرانی چگونه تعریف می‌شود.
محمدرضا شرف‌الدین: در ابتدای این مبحث باید متذکر شوم که نقش رسانه در کنار رویدادهایی از این دست پررنگ است و در عین حال خود جشنواره را نیز به عنوان یک رسانه درنظرمی گیرم و معتقد هستم این رویداد فرهنگی به هیچ عنوان ابزاری برای رسانه ها قرار نمی گیرد. چراکه زمانی که جشنواره ای از این دست برگزار می‌شود به مثابه این است که یک کتاب عقیدتی و سیاسی در دست عده‌ای است که می‌خواهند یک مانیفست و یک بحث راهبردی را به دنیا صادر کند و درست به همین دلیل است که جشنواره به عنوان یک رسانه شناخته می‌شود.
* مانیفست سینمای دفع مقدس را چطور می‌توان جهانی کرد آیا برگزاری یک جشنواره به تنهایی کافی است؟
شرف‌الدین: دربرگرفتن مخاطب فراگیر برای کسانی که با مفاهیم و ارزش‌های دفاع مقدس به صورت یک باور دینی و یا یک اعتقاد ملی آشنا نیستند یکی از اصولی است که بخشی از تولیدات سینمای ما را دربرمی‌گیرد و به‌عنوان یک اصل و مفهوم پذیرفته شده برای مسئولان در برگزاری جشنواره‌هایی از این دست همواره مطرح بوده‌است. حال اینکه تولیدات سینمای ایران در حوزه سینمای دفاع مقدس براساس اصول و مفاهیم پذیرفته شده این واژه ترکیبی برای مخاطب ساخته می‌شود و مخاطب ایرانی هم این مفاهیم را به عنوان یک باور در قاموس اعتقادی خود پذیرفته است.
این در حالی است که درک این مفاهیم برای مخاطب ناآشنا و غیرایرانی از دفاع‌مقدس سخت است و بخش عمده‌ای از تصاویر در فیلم‌های دفاع مقدس برای ما قابل فهم نیست. به‌عنوان مثال مفهوم شهادت‌طلبی در بسیاری از فرهنگ‌ها با مفهوم خودکشی هم معنا است چراکه نمود تصویری یکسانی دارد در واقع این نمود تصوری این پدیده اینگونه تعریف می‌شود که کسی که جلوی تیر برود آن فرد خود را به کشتن داده‌است اما وقتی به دورن ذهنیات و درک مفاهیم افراد ورود پیدا کند مخاطب متوجه خواهد شد که مفهوم شهادت‌طلبی با خودکشی متفاوت است.
* این تفاوت نگاه در ذهن مخاطب چگونه احراز می‌شود؟
شرف‌الدین: زمانی که ذهن انسان را به‌عنوان یک موضوع واحد برای یک اتفاق که نمود بیرونی و تصویری آن یکسان است می‌شکافیم و تفیم مفاهیم می‌کنیم آن زمان این تفاوت معنا پیدا می‌کند و مخاطب به درستی متوجه می‌شود که شهادت کدام عمل است و خوکشی چیست. در بسیاری از جنگ‌ها و یا حتی حادثه‌هایی که رخ می‌دهد مفهوم خودکشی اینگونه است که انسان‌ها برای رهایی از یک موقعیت به مرحله‌ای می‌رسند که حاضرند جان خودشان را خودخواسته بگیرند و این نوع نگاه با مفهوم شهادت طلبی متفاوت است.
من سالها پیش روی موضوع خودکشی تحقیقی داشتم و در مراحل مختلف این تحقیق متوجه شدم که لحظه نهایی که یک فرد می‌خواهد خودکشی را عملی کند از این تصمیم منصرف می‌شود اما از آنا که شرایط بد زندگی بر او مستولی شده‌است و از جهت روحی فرد را از پای درآورده و در نهایت از نظرذهنی نیز او را تسلیم مرگ کرده‌است.
* مشکل همین جاست که مفهوم خودکشی با کشته شدن فرد در جنگ یکسان تعبیر شده و درست به همین دلیل است که مفهوم شهادت طلبی در میان این تعابیر گم شده‌است.
شرف‌الدین: بخشی از تلاش ما این است که این مفهوم را در جشنواره‌هایی از این دست برای مخاطب غیرایرانی معرفی کنیم از همین‌رو است که در فیلم‌های ما نیز چنین دیده شده‌است که شهید فردی است که از مدت‌ها قبل از شهادت خود با فکر و اندیشه‌ای به درازای تاریخ ادیان توحیدی شهادت را انتخاب می‌کند و این در حالی است که در تجاوز آمریکا به عراق شاهد بودیم که قاتل‌های حرفه‌ای در این تجاوز حضور داشتند که از کشتن انسان‌ها لذت می‌بردند و فریاد می‌زدند که برای کشتار آمده‌ایم.
حال این انسان کشی را مقایسه کنید با خلبان ایرانی که در جنگ تحمیلی ایران و عراق هنگامی که می‌خواست یک پل استراتژیک که راه برقراری ارتباط بین جنوب و شمال عراق بود را ویران کند؛ متوجه شد که یک مینی‌بوس به همراه تعدادی از مسافر از روی این پل در حال عبور هستند عمل انفجار را انجام نداد و یک دور کامل زد تا مینی‌بوس از روی پل عبور کند و بعد این راه ارتباطی را خراب کرد.
* بخشی از این واژه شناسی و یا انجام اعمال انسانی در موقعیت‌های مختلف در فطرت انسان نهادینه شده است.
شرف‌الدین: درست است من هم معتقدم هستم که تمام این مفاهیم را فطرت انسان درک می‌کند اما فقط بستگی به این دارد که این ساختار چگونه تعریف شود به شرطی که ذهن جستجوگر انسان در پی شکافتن موضوعات باشد.
ببیند ما معتقدیم که قرآن فقط یک کتاب آسمانی و دینی برای مسلمانان نیست. مفاهیم آن نه تنها محدود به هیچ تاریخ در بشریت نیست بلکه کتاب انسان‌سازی است و انسان در طول تاریخ از آدم تا خاتم، از خاتم تا قیام قائم، از قیام قائم تا روز قیامت ادامه دارد م همه انسان‌ها می‌توانند خودشان را در این کتاب آسمانی جستجو کنند. از همین‌رو کتاب آسمانی قرآن برای نوع خاص از بشریت نیست. در واقع کتاب آسمانی مسلمان‌ها نمونه درست از درک مفاهیم انسانی است.
* با این تعریف نقش سینما و به ویژه جشنواره دفاع مقدس در این مقطع از زمان معنا پیدا می‌کند. اینطور نیست؟
شرف‌الدین: برای درک مفاهیم حالا نوبت ارائه ساختار مناسب برای آن مفهوم می‌رسد و برای اینکه به این مفهوم به درستی دست پیدا کنیم باید ابزار تفهیم مفاهیم را نیز داشته باشیم. مثالی می‌زنم زمانی که فیلم صامت آمد مخاطب با مفاهیم تصویری و نشانه‌ها و نمادهای بصری ارتباط برقرار کرد و حال اینکه ما نیز در حوزه دفاع مقدس باید ابزار کار را به درستی به کار بگیریم.
* سینمای ایران به شکل کلی و به شکل خاص سینمای دفاع مقدس تا چه اندازه توانسته به این ابزار دست یابد؟
شرف‌الدین: واقعیت این است سینمای ایران هنوز یک صنعت نوپا است و راه‌های بسیاری را پیش‌رو دارد تا به یک زبان فراگیر و بین‌المللی برسد هرچند که سینمای ایران قابلیت‌های منحصر به فردی در این زمینه دارد بنابراین باید دنبال وجه تصویری و ساختار برای برقراری ارتباط مخاطب غیر ایرانی با سینمای دفاع مقدس باشیم؛ البته ناگفته نماند برقراری این ارتباط به معنای واقعی سخت نیست چراکه بسیاری از مفاهیم مقاومت بین ملت‌ها مشترک است چون جنگ یک پدیده انسانی است به این معنا که دراقوام و فرهنگ‌های مختلف سرباز گمنام وجود دارد و خوب در ایران این سرباز گمنام به دلیل اعتبار و احترامی که برای او قائل هستیم شهید گمنام نامیده می‌شود.
* حال سئوال این است که نقش جشنواره دفاع مقدس در تفهیم و واشکافی این واژه برای مخاطب غیر ایرانی چیست؟
شرف‌الدین: اگر مخاطب غیرایرانی مفهوم شهادت را متوجه نمی‌شود شاید معرفت والایی که معارف ما در معرفی یک شهید دارد را آنها نداشته باشند ولی قطعا مفهوم ایثار و از خودگذشتگی را می‌فهمند و می‌شناسند و حال اینکه کار جشنواره‌هایی از این دست ایجاد نوعی فرهنگ سازی است.
* در جشنواره دفاع مقدس این فرهنگ سازی چگونه تعریف شده است؟
شرف‌الدین: در جریان فرهنگ سازی نوع عملکرد افراد در مقاومت باید تعریف شود. به‌عنوان مثال برای من کسی که به خودش بمب وصل می‌کند و عمل انتحاری برای از بین برده جریانی انجام می‌دهد به هر دلیل توجیه پذیر نیست چراکه اقدام‌هایی از این دست باعث می‌شود که دین اسلام را دینی خشن و تجاوزگر و حامی کشت و کستار معرفی می‌کند.
* جشنواره دفاع مقدس در راه فرهنگ سازی چگونه می‌تواند چهره تروریسم را از عنوان مسلمان و به نوعی مسلمان ایرانی پاک کند؟
شرف‌الدین: واقعیت این است که فضای سیاسی جهان دستخوش تغییرات بسیاری شده است و سرعت این تغییر و تحول هم به شکل باور نکردنی بالا است و حال اینکه من باید اعتراف کنم که نه تنها سینمای ایران بلکه دستگاه‌های تبلیغاتی ما از این تغییرات بسیار عقب است. به این معنا که فیلم‌های دفاع مقدس ما در بهترین شکل ممکن هنوز در جبهه‌های جنگ و شرح دغدغه های افراد می گذرد و رفته رفته موضعیت خود را از دست می دهد و در عیل حال فیلمساز فعال در این ژانر سینمایی به هیچ عنوان به روز نیست.
* چه باید کرد؟
شرف‌الدین: اولین اقدام جدی در این زمنیه این است که باید فضای نوین مقاومت در جهان برای فیلمساز ایرانی باز تعریف و تفسیر شود. به نظرمن هیچ یک از فیلم های دفاع مقدس به مقاومت نگاه جهانی ندارند و اگر آثار انگشت شماری هم وجود دارد آثاری بسیار ضعیف است. البته در این رابطه تنها متولیان کوتاهی نکردند بلکه خود فیلمساز هم به عنوان یک انسان متعهد باید روحیه جستجو و کشف داشته باشد وظیفه یک فیلمساز این است که نگاه درست را منتقل کند ما وظیفه داریم راه مقاومت را به سایر کشورها نشان دهیم به عنوان مثال باید فیلمساز ایرانی به نقطه‌ای برسد که بتواند بیان کند که شهید فهمیده چگونه در یک لحظه طلایی برای نجات دیگران به این نتیجه می‌رسد که نارنجک به خود ببندد و زیر تانک برود.
*تا رسیدن به نقطه مطلوب در سینمای دفاع مقدس چقدر راه باقی مانده است؟
شرف‌الدین: فاصله زیادی تا رسیدن ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت به زبان بین‌المللی در قالب سینما زمان باقی است اما آنچه مسلم است این است که سینمای ایران و به خصوص سینمای دفاع مقدس کلیدواژه‌های ارتباط بین الملل را دارد و کافی است این کلیدواژه‌ها توسط فیلمساز و متولیان فرهنگی شناخته شود و زمانی که این کلیدواژه‌ها شناخته شد وظیفه جشنواره است که تعامل و شرایط گفتمان را فراهم کند. فیلمساز ایرانی باید پای خود را فراتر از مرزهای ایران بگذارد و پیام مقاومت ایران را به گوش جهانیان برسانند.
ادامه دارد....
نظر شما