در این میان تعیین شاخص‌های کمّی توسعه نظیر: توزیع و دامنه نابرابری (به ویژه در زمینه غذا و مسکن)، آموزش و پرورش، بهداشت عمومی، رشد جمعیت و مانند آنها به نسبت آسان است، اما سنجش ابعاد کیفی توسعه اجتماعی مشکل است. تلاش جهت نیل به اهداف اجتماعی نظیر همکاری و یکپارچگی اجتماعی، احساس رضایت از پاداش‌های غیرمادی و روانی، و میل به تفوق و برتری از عناصری هستند که اندازه‌گیری آنها مشکل به نظر می‌رسد.
برای تعیین شاخص‌های توسعه اجتماعی می‌توان به تجربه کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه رجوع کرد.
در شرایط فعلی، کشورهایی که از نظر توسعه اجتماعی در رتبه‌های قابل قبولی قرار دارند، به نرخ رشد جمعیت پایین، میزان اندک مرگ و میر نوزادان و برخوداری از طول عمر بالا دست یافته‌اند.
در این جوامع، گستره وسیع شبکه تأمین اجتماعی سبب شده تا کاهش درآمد ناشی از کارافتادگی، بیکاری، پیری و دیگر حوادث، جبران شده و در سایه این خدمات، شهروندان در امنیت کامل اجتماعی به سر ببرند.
مفهوم توسعه اجتماعی به مراتب بیش از برآورده نمودن نیازهای مادی است. این مفهوم با تمرکز بر روی تغییر ارزش‌های فردی و اجتماعی حاکم در جستجوی انسجام اجتماعی و هویت جمعی است که البته سنجش میزان دستیابی به این هدف کار چندان ساده‌ای نیست.
در این راستا مشارکت اجتماعی، وفاق اجتماعی، سرمایه اجتماعی، ظرفیت‌سازی و ایجاد فرصت، توانمندسازی، تبعیض‌زدایی، شهروند محوری، امنیت فردی و جمعی، عدالت اجتماعی و فقرزدایی مشارکتی از جمله اهداف کیفی توسعه اجتماعی محسوب می‌شوند.
در خصوص شاخص‌های کیفی توسعه اجتماعی، توجه به یک نکته محوری یعنی استحاله در نحوه درک و نوع بینش، مبانی اخلاقی و ارزش قائل شدن برای موقعیت‌های اجتماعی ضروری است.
به عبارت دیگر، در تعیین اینکه چه چیزی لذت‌بخش است و قضاوت در مورد آنکه چه چیزی درست است، نیاز به تغییر ریشه‌ای در روش‌های ادراکی وجود دارد.
عامل اساسی در این شیوه از تفکر جدید آن است که انجام فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در توسعه آن باید برای افراد لذت‌بخش باشد حتی اگر با پاداش‌های ملموس همراه نباشد. درواقع معیار ارزش‌گذاری به وسیله عمل اجتماعی و نقش افراد در مشارکت مطلوب و وابستگی اجتماعی آنها مورد قضاوت واقع می‌گردد. انفعال و عدم مشارکت حقیر شمرده خواهد شد و اعتراف به علاقه داشتن به جامعه به عنوان رفتار خوب تلقی خواهد شد.
با تحقق شاخص‌های کیفی می‌توانیم امیدوار باشیم که در جامعه توسعه اجتماعی مثبت تحقق پیدا کند. توسعه اجتماعی مثبت زمانی حاصل می‌شود که با تقویت انسجام اجتماعی، جامعه نه تنها یکپارچه بلکه در برابر از هم گسیختگی اجتماعی کمتر آسیب‌پذیر باشد.
با توجه به آنچه در باب توسعه اجتماعی ذکر شد و اینکه در شرایط کنونی، کشور ما بیش از هر چیز به اتحاد و انسجام در مقابل جهان بیرون نیاز دارد، ضرورت توجه ویژه به سیاست‌های اجتماعی در چارچوب توسعه اجتماعی و زمینه‌سازی برای تحقق شاخص‌های کمی و کیفی توسعه، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
به ویژه آنکه توسعه اجتماعی و تحقق شاخص‌های کمی و کیفی آن در سند چشم‌انداز بیست ساله نیز مورد توجه قرار گرفته است و اجرای برنامه‌های لازم جهت تحقق جهت‌گیری‌های مندرج در سند چشم‌انداز و سیاست‌های کلی نظام بدون برنامه‌ریزی برای بالا بردن سطح توسعه اجتماعی کشور ناممکن است.
از این منظر، توجه ویژه به زمینه‌های اجتماعی توسعه ضمن تقویت ضریب امنیت کشور می‌تواند دولت جمهوری اسلامی ایران را در تحقق اهداف ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی خود یاری کند.
نظر شما