بیت الحکمه؛ نخستین مرکز علمی مسلمانان

ساخت بیت الحکمه
 
آراء و نظرات مختلفی درباره تأسیس بیت الحکمه وجود دارد برخی آن را به خلیفه ابوجعفر منصور در سالهای ( 136 تا 158هجری )، به علت اهتمام منصور به علم و علما و اولین کسی که مسلمانان را به فراگیری علم و دانش مختلف ترغیب کرد، نسبت داده اند و معتقدند که او علما را به ترجمه کتاب های فارسی، یونانی و هندی به زبان عربی تشویق کرد.
 

اما برخی دیگر گفته اند که زمان تأسیس بیت الحکمه به دوران خلیفه هارون الرشید سال های ( 170 تا 193 هجری) که زمان شکوفایی تمدن و علم بوده است برمی گردد. به ویژه اینکه جنبش های ترجمه و تألیف افزایش یافته و هدف از آنها غنای فکر عربی و افزایش علوم و معارف مختلف بوده است. از این رو هارون الرشید به کتاب های مختلف اهتمام ورزید و هنگام سیطره ارتش خود بر عموریه و آنکارا دستور جمع آوری کتاب ها را صادر کرد و گروهی از علما را به منظور بررسی این کتابخانه ها و آوردن کتاب های نادر و نفیس ترغیب کرد. از این رو در پی جمع آوری کتاب از دوران منصور و پسرش خلیفه مهدی خزانه ای برای حفظ کتاب ها تأسیس شد.   
 
تأثیر بیت الحکمه در جهان اسلام
 
بیت الحکمه شهرت بسیاری در جهان اسلام دارد، زیرا نخستین کتابخانه علمی است که در آن علما، مترجمان و محققان با تشویق خلفا گردهم آمدند و بسیار برجسته شد. تأسیس بیت الحکمه منجر شد تحولات فکری و علمی در همه بخش های جهان اسلام ایجاد شود که از جمله آن کتابخانه ای بود که ابراهیم بن احمد اغلبی در رقاده مصر به علت علاقه به علما، حمایت از آنها و اهتمام به علما آن را بنا کرد تا به واسطه آن رقاده را به سطح بغداد و سامرا برساند. از این رو دست نوشته های نفیسی به آنجا آورد. علما و مترجمان را تشویق کرد تا به تألیف و ترجمه و فعالیت در علوم مختلف اقدام کنند.

 

از این رو نقش بزرگی در انتقال علما و دانش آموزان در همه جهان مراکش و اندلس داشت و علم و تفکر را اشاعه داد.

دارالحکمه اندلس توسط خلیفه اموی در اندلس در سال ( 350- 366 هجری) تأسیس شد که به جمع آوری کتاب از نقاط مختلف پرداخت. در آن زمان قرطبه ( کوردوبا) یکی از مهمترین مراکز تمدن انسانی شناخته شد که توسعه و شکوفایی در همه زمینه های علم، هنر و عمران ممتاز بود. تعداد کتاب های این کتابخانه به 400 هزار جلد کتاب رسید که توسط کارشناسان و گروه هایی از همه نقاط دنیا جمع آوری شد بود. 

 

پایان فعالیت در بیت الحکمه

 

بیت الحکمه بغداد در سال 656 هجری ( 1258 میلادی) دستخوش حمله مغول شد و او خزائن بیت الحکمه را بیهوده می شمرد و آن را به آتش کشید و برخی از کتاب ها را به رود دجله انداخت. گفته می شود به جای استفاده از خاک، از کتاب ها برای اسب ها اصطبلی  ساخت. از سوی دیگر هولاکوخان نیز همه کتاب هایی که علما و ادبای مسلمان و غیر مسلمان به تشویق خلیفه ترجمه و تألیف کرده بودند را نابود کرد.
 
اما همین تألیفات و ترجمه های به جا مانده به اشاعه فرهنگ میان گروههای مسلمان و غیر مسلمانان منجر شد که میراث بیت الحکمه برای همه مردم جهان بود و ارمغانی از میراث و تمدن را ارائه کرد، از این رو می توان گفت که غرب تنها از طریق مسلمانان به تمدن قدیمی و کهن انسانی دست یابد .