به گزارش خبرنگار مهر، با لمس و دیدن آثار سفالی احساسی سرشار از معنویت انسان را در بر می گیرد و این حس شاید از آن رو باشد که خاک نخستین ماده ای است که انسان با آن مانوس شده است.
دستان هنرمندی هم که با استفاده از سه عنصر خاک، آب و آتش توانسته اند آثاری چنین ارزشمند و شکیل پدید آورند انسان را به شگفتی وا می‌دارد.
این هنر اصیل با اسلام پیوندی دیرینه دارد چرا که بخش اعظم معماری اسلامی، گنبدها، مناره ها، طاق و رواق های مساجد با استفاده از کاشی هایی با لعاب آبی رنگ و فیروزه ای مزین شده و در تمام دنیا ایران را با کاشی ها و سفال های لاجوردینش می‌شناسند.
کم نوری فانوس هنر سفالگری در گیلان
استاد علی اشرف تنها سفالگر روستای خمیر محله شهرستان املش گفت: سه دهه پیش سفالگری در این مناطق رواج داشت اما به دلیل نبود امکانات و علاقه، کارگاه های سفالگری در این مناطق تعطیل شده است.
این هنرمند سفالگر گیلانی با اشاره به اینکه سفالگران قدیمی این منطقه فوت شده یا به شهرهای دیگر مهاجرت کرده اند، افزود: در این روستا بیش از 10 سفالگر بود ک همه این افراد رفته اند و کسی تمایل به ادامه کار این هنرمندان را ندارد و اگر خود نیز دست از کار سفال بکشم یا باز نشسته شوم در این روستا کسی نیست این هنر را دنبال کند.
کارگاه های سفالگری زیادی در قدیم در منطقه وجود داشت و کار خیلی ها سفالگری بود ولی متاسفانه هم اکنون صنعت سفالگری در این استان رونقی ندارد.
بیشتر فروشگاه های گیلان نیز سفال محصولات استانهای دیگر را می فروشند و معتقدند: سفال این منطقه فقط در حد گمج قدیم و کوزه ماست قدیم است که تنوع خاصی ندارد.
بدون شک نوآوری و ابتکار در هر کاری به ویژه در هنر لازم است، از این رو می توان با ادغام هنر، صنعت و نوآوری، سفال هایی تولید کرد که باعث پیشرفت و رونق فوق العاده این صنعت در استان گیلان شود.
احیای میراث چند هزار ساله صنعت سفال گیلان یک ضرورت اجتناب ناپذیر است، میراثی که بقایای آن در تپه مارلیک کشف شده است.
گیلان 400 هنرمند سفالگر دارد
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در این باره گفت: گیلان 400 هنرمند سفالگر دارد که 158 نفر بصورت حرفه ای کار می کنند.
امید عزیزی با اشاره به اینکه برای تمامی سفالگران کارت مشاغل خانگی صادر شده است، افزود: متاسفانه اکثر کارگاه های سفالگری استان حالت سنتی دارند که باید این وضعیت اصلاح و به روز شود.
وی اظهارداشت: سفالگری صنعتی زیبا و سخت است و مهارت فراوانی نیاز دارد، فقط عشق به این هنر آن را زنده نگهداشته است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گفت: سفالگری از نخستین فعالیتهای صنعتی انسان بوده که در کشور ایران به ویژه گیلان سابقه بسیار طولانی دارد.
وی افزود: در گذشته سفال در گیلان به دلیل فراهم بودن بستر مناسب تولید آن مصارف فراوانی داشته که شامل انواع گمج و نوخون، خم سفالین، کوزه سفالین، کاسه سفالین، نمکیار، گیلی تابه، تالک، تنگ آب، تنور نان پزی، ظروف نگهداری مواد، حلقه های سرچاه، گلدان، مجسمه، سفال بام و کمر کوزه بوده است.
وی در ادامه به مراکز مهم سفالگری استان نیزاشاره کرد و یادآورشد: اسالم، رودسر، لاهیجان، رشت، لنگرود، تالش، آستارا، سیاهکل، صومعه سرا، املش و غیره از جمله این مناطق است.
هنرمندانی خاک رس مورد نیاز خود را از لاله جین همدان تهیه می کنند
بنابراین مواد اولیه این هنر، خاک رس است که اغلب از همان مناطق تولید، تامین می شود ولی در حال حاضر با پیشرفت تکنیک ساخت سفال و نیاز به خاک مرغوبتر، هنرمندانی خاک رس مورد نیاز خود را از لاله جین همدان تهیه می کنند. ابزارکار سفالگران شامل چرخ دستی، گرکه، روکو، الکلاش یا دکلاش است.
سفال از تولیدات صنایع ملی و دستی ایران، مهمترین ماده ساختمانی در نواحی شهری و روستایی ایران خزری بوده است و در ناحیه ساحلی جنوب دریای خزر " گالی" ، " سفال" و "لت" پوشش سنتی سقف بناها را تشکیل می داد.
منطقه تالش با موقعیت خاص جغرافیایی همیشه از نظر صنعت سفال از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است، بررسی و تحقیقات این ناحیه مهم باستانی از سال 1335 توسط هیئت های مختلف ایرانی آغاز شد.
هیئت بررسی و کاوش های ایرانی در مناطقی چون مارلیک، کلورز، جوبن، لسبو، عمارلو، املش و دیگر نواحی حوزه گوهر رود و سفیدرود اقدام به بررسی و حفاری کردند که در این حفاذی ها آثارمختلفی متعلق به هزاره دوم تا دوره اسلامی کشف شد. بعلاوه هیئت های باستان شناسی ژاپنی نیز به ریاست پروفسور "راگامی" و "فوکاهی" در دیگر محوطه های باستانی گیلان چون دیلمان و حلیمه جان به بررسی و کاوش پرداخته اند.
بررسی ها نشان می دهد که در این ناحیه بهترین کار سفالگری تهیه سفال سقف است که برای پوشش شیروانی ساختمانها بکار گرفته می شد، این سفال ها با توجه به وضع اقلیمی منطقه بهترین پوشش سقف ساختمانهاست، عایق دما بوده و از ورود سرما و گرما جلوگیری می کند، همچنین سر و صدای زیاد ناشی از باد و بارندگی های مداوم ناحیه را به درون ساختمان انتقال نمی دهد.
در نواحی تولید سفال سقف، اشیایی چون کوزه، گلدان، تنورنانوایی و ظروف آشپزخانه به عنوان فعالیتی جنبی ساخته می شد بنابراین اهمیت اجتماعی و اقتصادی آن قابل توجه است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گیلان نیز با اشاره به اینکه سفالگری از صنایع دستی بومی و قدمت دار استان است، گفت: آثار سفالین پیش از تاریخ گیلان در منطقه مارلیک، سیاهکل، و املش از جمله شاهکارهای هنری به شمار می‌آیند.
نادر ذاکری افزود: در حال حاضر سفالگری در بیشتر نقاط گیلان به ویژه در اسالم، رودسر، تالش، رضوانشهر، سیاهکل و شفت رواج دارد.
وی اظهارداشت: سفالینه های تولیدی در گیلان علاوه بر جنبه های کاربردی، به صورت تزئینی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
سفال بهترین اثری بر جا مانده از جوامع اولیه
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گیلان ادامه داد: سفالگری، هنریست که به شکل سنتی طی هزاران سال اصول فنی ارزشمند خود را تا به امروز حفظ کرده است.
از حیث زیبایی ساختمانهای ناحیه تالش و آستارا که هنوز تا حدی به طور یک دست سفال پوش است منظره ای خاص و جالبی را به نمایش می گذارد، در حالیکه ورقه های گالوانیزه و ایرانیت بر اساس زمان استفاده، نوع لعاب، نوع ضد زنگ و فرسودگی ورقه ها، منظره ای غیر یکنواخت و دلگیری به نواحی شهری و روستایی تحمیل می کند، این منظره در بالای ساختمان های بخش مرکزی شهر رشت چشم انداز نامطلوبی ارائه می کند.
سفال را باید به عنوان تجلی فعالیت ذهن، خلاقیت و ابداع هنری انسانهای گذشته ارج نهاد زیرا سفالگری هنری همگانی بوده که نه تنها نشان دهنده سلیقه ابداع کننده بلکه نشانه های معینی از زندگی اجتماعی و دوره زندگی و ویژگی های مادی و معنوی آن را به ما نشان می دهد.
سفال یکی از قدیمی ترین ساخته های دست بشر است که در تمام طول عمر وی از قدیمی ترین ایام تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است، ساخت سفال با گذشت زمان به نسبت تغییر فرهنگ های پیش از تاریخی و تجربه اندوزی اقوام بشری از نظر جنس، فرم، رنگ و نقش دچار تغییراتی چشمگیر شده است، این تغییرات عاملی تعیین کننده در تقسیم بندی انواع سفالهای و همچنین در مورد چگونگی ساخت نخستین سفال به دست انسان نظرات مختلفی ارائه شده است.
به هر حال سفالگری یکی از برجسته ترین و معروف ترین تولیدات دست ساز ایران را تشکیل می دهد و علاوه بر ساخت کوزه های آبخوری، گلدانهای سفالی و انواع دیگر وسایل مصرفی که فقط فاقد ارزش های هنریست و تهیه و تولید آنها دراکثر مناطق روستایی و حتی بسیاری از مناطق شهری کشور رواج دارد ، ساخت انواع محصولات مصرفی با ویژگی های هنری نیز در بسیاری از مناطق کشور رایج است.
نظر شما