سکوت عالمان در مقابل خرافات عافیت‌طلبی است/ چرایی پذیرش خلافت توسط علی(ع)

پیش از این در مورد زمینه های خرافات بحث شد و عواملی مختلفی به عنوان زمینه ها نامیده شد. در این بحث به موضوع عافیت طلبی آگاهان به عنوان یکی از زمینه ها و ضمیمه های رواج و گسترش خرافات پرداخته می شود. 

امام علی(ع) در نهج البلاغه می فرمایند که خداوند از عالمان تعهد گرفته است که در مقابل ظلم سکوت نکنند و اگر چنین تعهدی نبود، انگیزهایی برای نشستن بر شتر خلافت در من نبود.

آن حضرت در این باره می فرمایند: «سوگند به آن خدایی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، اکر این افراد حاضر نمی شدند و به سبب وجود یاران، حجت بر من تمام نمی شد و خدا از دانشمندان، پیمان نگرفته بود که به سیری ظالم و گرسنگی مظلوم آرام نگیرید، افسار شتر خلافت را بر گردن آن می انداختم و رهایش می کردم.

سکوت در برابر ظلم، خلاف پیمانی است که خداوند از اهل علم گرفته است و چه ظلمی بالاتر از آلودگی به خرافه هایی که دین و دنیای مردم را بر باد می دهد؟ قرآن نیز «افتراء علی الله» را بالاترین ظلم می خواند: «و کیست ظالم تر از آنگه بر خداوند دروغی را ببندد؟»

بی هیچ شک و گمانی، خرافات دینی، مصداق کامل و آشکار افترا بر خداوند است و سکوت عالمان در مقابل این ظلم بزرگ، نامی جز عافیت طلبی و دنیاپسندی ندارد.

عالمان دینی هماره باید در صف مقدمه مبارزه با خرافات باشند؛ زیرا اولا باورهای ناصوابی که میان مردم عمومیت یافته است، مصداق افتراء علی الله و ظلم عظیم است و ثانیا هر عالمی متعهد است که در مقابل ظلم سکوت نکند. افزون بر این، به گفته امام علی(ع) حق عالم بر مردم این است که آنان را تربیت کند و دینشان را اصلاح نماید.(ر.ک: نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، ص 112) بر این پایه باید میزان تعهد عالمان و آگاهان را با میزان گسترش خرافات در جامعه سنجید.

از سوی دیگر علت مهم کم کاری برخی عالمان در مبارزه با خرافات، خطرات جانی و مالی حضور در چنین میدانی است. در هر شهر یا روستایی که عالمی آگاه و شجاع بر منبر وعظ نشسته است، خرافه گرایی در آنجا رو به ضعف و کاهش گذاشته است و هر جا که عالمان به عهد خود با خدا و قرآن وفا نکرده اند، خرافات و اباطیل رواج یافته است.

همچنین تسامح عالمان دینی، منحصر به ادله سنن نمانده و عرصه های دیگری را هم درنوریده است. یکی از علل و عوامل این گسترش، سرایت قداست از هدف به وسیله است؛ یعنی گاهی چون هدف را مقدس می شماریم، هر وسیله ای که ما را به آن هدف نزدیک کند، حظی از قداست را می یابد.

البته هیچ کس چنین سخنی را به صراحت بر زبان نمی آورد، اما عملا گاهی این اتفاق نامبارک می افتد و برخی از عالمان و سخنوران، به هدف غلیظ تر کردن رنگ و بوی دینی جامعه، وسیله ها را نقد نمی کنند و به حال خود وا می گذارند.