خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: درست در نیمه آخرین ماه تابستان بود که سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی خود را پس از 804 روز مسئولیت کنار گذاشت و یکی از نیروهای حوزه وزارتی را به جای بهمن دری منصوب کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که بروز تنش‌ها و جنجال‌های فراوان در مدت مسئولیت بهمن دری، موجب انتقادهای گسترده از وی و ناتوانی او در این سمت شده بود.
خبرگزاری مهر بلافاصله پس از این جابه‌جایی در معاونت فرهنگی براساس رسالت حرفه‌ای خود به تولید گفتگوهایی با اهالی فرهنگی کشور پرداخت و علاوه بر بررسی کارنامه دری، سعی کرد پیشنهادهایی برای سرپرست معاونت فرهنگی داشته باشد. مهر در زمانی که بیشتر چهره‌های فرهنگی، ناشران و نویسندگان، دوره مدیریت دری را تهی از طرح و برنامه تلقی می‌کردند، تلاش داشت با دریافت نظرات گوناگون، مسئول جدید را نسبت به کم و کاستی‌های موجود در این عرصه واقف کند.
اما داستان دری و یک ماهی که گذشت. هرچند محسن پرویز ـ که حدود یک ماه و نیم پس از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال 89 ـ به شکلی ناگهانی از سوی سیدمحمد حسینی کنار گذاشته شده بود ـ بارها در مصاحبه‌های گوناگون ادعا کرده که مسئول پس از او تلاش می‌کند تا رسانه‌ها را به بلندگوی تبلیغاتی خود تبدیل کرده و آنها را یکسر، روابط عمومی خود کند، اما کنار گذاشتن نیروهای باتجربه از عرصه‌های مدیریتی، برگزاری پرنقص نمایشگاه کتاب طی دو سال، ارتباط ضعیف با رسانه‌ها و پاسخگو نبودن به نقد و نظر آنان، طرح ادعاهایی نظیر برابری انتشار کتاب در هفت سال دولت احمدی‌نژاد با نشر کتاب در حد فاصل سال‌های 57 تا 84، رها کردن طرح‌هایی مانند ارائه فهرست کتاب‌های مناسب، پیگیری نکردن مطالبات عمومی در حوزه مطالعه براساس نظرات رهبر معظم انقلاب، برخورد حذفی با برخی ناشران و تشکل‌های فرهنگی، بلاتکلیفی مدیریت در بعضی مؤسسات و نهادها و دبیری جوایز ملی زیرمجموعه معاونت فرهنگی، تهیه لیست سیاه از ناشران، تهدید رسانه‌ها به شکایت و ... از مهم‌ترین نقایص دوره مدیریت 26 ماهه بهمن دری بود که اکنون پس از گذشت یک ماه از برکناری او، ضرورتی به تشریح جزئیات آن وجود ندارد.
اما آنچه طی مدت مسئولیت علی اسماعیلی مشاهده شده، شباهت‌هایی با نوع تصدی‌گری بهمن دری در معاونت فرهنگی دارد که تنها به دو نمونه آن اشاره می‌کنم:
1. ارسال خبرهایی از سوی روابط عمومی معاونت فرهنگی که به طور معمول، این دسته از اخبار، نقلی است از گفته‌های سرپرست معاونت فرهنگی. به این نمونه‌ها توجه کنید:
ـ پررنگ شدن حاشیه‌ها ضرری برای صنعت چاپ کشور است
ـ همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها باید برای حل مشکل کاغذ اقدام کنند
ـ «رادیو کتاب» باید در راستای تحقق منویات رهبر انقلاب باشد
ـ اهالی قلم برای محکومیت توهین به پیامبراعظم (ص) دست به قلم شوند
ـ تسهیل فرایند پاسخگویی، تکریم ارباب رجوع و هم‌افزایی فرهنگی اولویت‌های معاونت فرهنگی است
خبرنویسی براساس بدیهیات و بدتر از آن، تأکید بر انتشار این گونه اخبار در رسانه‌ها، یکی از شیوه‌های مدیریت قبلی بود که شاید به دلیل نهادینه‌شدن این روش در معاونت فرهنگی، همچنان نوع ارتباط با رسانه‌ها بدین شکل ادامه یافته است.
بنابراین، می‌شود نوع تعامل سرپرست معاونت فرهنگی وزارت ارشاد با اصحاب رسانه و فعالان اطلاع‌رسانی کشور را در بازه زمانی بلندتری ارزیابی کرد؛ وگرنه پافشاری و اصرار بر کار کردن مطالبی که جنبه خبری ندارند، بر همان مدار پیشین اتفاق می‌افتد.
2. بهمن دری، حدود 14 روز پس از پذیرش مسئولیت معاونت فرهنگی، بازدید سرزده‌ای از کتابفروشی‌های راسته انقلاب داشت که از قضا، از فروشگاه برخی ناشرانی بازدید کرد که روز چهارشنبه همین هفته، سرپرست معاونت فرهنگی در بازدید سرزده از آنها دیدار کرده و با مدیرانشان به گفتگو نشسته بود.
دری را در آن دیدار ظهر پنجشنبه 17 تیر 89، محمد اللهیاری فومنی، مدیرکل اداره کتاب وزارت ارشاد و احسان‌الله حجتی، مدیر وقت موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی همراهی می‌کردند. او در این دیدار از کتابفروشی‌ها و مؤسساتی مانند اطلاعات، کیهان، اشارت، مولی، خوارزمی، زمان، روزبهان، جهاد دانشگاهی، امیرکبیر، رشد، به‌نشر و جنگل بازدید کرد، اما علی اسماعیلی و هیئت همراهش در دیدار سرزده چهارشنبه 12 مهر 91 از کتابفروشی‌ها و انتشاراتی‌هایی مانند عارف، آریا، بیات، شبرنگ، بهنام، چاپخش، اشرفی، بازار بزرگ کتاب، ققنوس، امیرکبیر، آگاه، طهوری، ساوالان، اطلاعات و ... بازدید کردند. در میان همراه او، محمد اللهیاری از هیئت قبلی حضور داشت.
در بازدید اول، ناشران و کتابفروشان با بیان مشکلات مرتبط با صنف خود و ارائه آمارهایی در این باره، خواستار بهبود در روند صدور مجوز نشر شدند که دری روند فروش کتاب را در کتابفروشی‌های نامبرده جویا شد و قول حمایت از آثار فاخر و جلوگیری از کتابسازی را داد. او همچنین به کتابفروشان راسته خیابان انقلاب وعده داد با تشکیل کارگروهی برای بررسی مشکلات موزعان و کتابفروشیان، بحث توزیع کتاب را به عنوان یکی از اولویت‌های کاری در دستور کار معاونت متبوعش قرار دهد ـ که هیچ وقت این کار انجام نشد. دری در آن بازدید سرزده از تلاش برای حذف مالیات کتابفروشی‌ها خبر داد و گفت که شخصاً موضوع را به صورت جدی پیگیری می‌کند.
اما در بازدید علی اسماعیلی، روند و آمار فروش کتاب و تکرار مراجعات به کتابفروشی‌ها در هفته گذشته مورد سئوال قرار گرفت که ناشران و کتابفروشان مساله و مشکل کاغذ را به عنوان مهم‌ترین مشکل پیش روی حوزه نشر مطرح کردند و خواستار رفع این مشکل از سوی دولت شدند.
بنابراین، در حالی که حدود دو سال قبل، مشکل عمده ناشران، کتابسازی و کمبود آثار فاخر در میان عناوین کتاب‌ها بوده، امروز، مسئله کمبود یا نبود کاغذ و بالا بودن قیمت آن و چاپ نشدن کتاب، مشکل اصلی آنان است.
با این حال، نظر نگارنده بر این نیست که چون علی اسماعیلی مانند بهمن دری، چند روز پس از قبول مسئولیت معاونت فرهنگی بازدید سرزده‌ای از کتابفروشی‌های یک محدوده داشته، لزوماً وعده‌های او نیز سرانجام مشابهی خواهد یافت، بلکه نظر این است که اقدام عملی برای فرو نشاندن التهاب در بازار نشر و ارتباط صحیح، شفاف، منطقی، عادلانه، خویشتن‌دارانه و از سر پاسخگویی با رسانه‌ها لازم است که امید می‌رود در دوره جدید، مورد توجه قرار گیرد.
از طرف دیگر، بیم این می‌رود که مسئول جدید، همانند معاون برکنار شده وزیر ارشاد، با ابتنا و اتکا به آمار، ارقام و اعداد، خود را گرفتار دامی کند که صیدی جز او در این دام پاگیر نشود. چنانکه اگر کسی بخواهد تحلیلی بر گفته‌ها و عملکرد دری داشته باشد، خواهد توانست با همان آمارها و اعداد به‌کار رفته در اخبار ارسالی از سوی روابط عمومی او، تناقضات فراوانی بیابد.
با این همه، سرپرست معاونت فرهنگی نشان داده که «شخصاً» تعامل بهتر و نزدیک‌تری با رسانه‌ها دارد؛ این نکته را می‌شود وجه تمایز او با مسئول قبلی ـ که در عمر 804 روزه مدیریتش، حتی به تعداد انگشتان دو دست روبروی خبرنگاران ننشست و به پرسش‌های عمیق آنان در یک گفتگوی اختصاصی گوش فرا نداد ـ دانست. در حالی که اسماعیلی از لحظه انتصابش تا امروز، تقریباً با بیشتر رسانه‌های خبری گفتگو کرده است.
نظر شما