به گزارش خبرنگار مهر، کوچ نشینی کهن ترین شیوه زیست بشر است که پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگ ترین جاذبه‌های این شیوه معیشت است و همین شیوه خاص زندگی سبب شده ایلات و عشایر دیدنی ترین جاذبه عصر تکنولوژی لقب بگیرند.
بارزترین مشخصه ایلات و عشایر شیوه زیست آنان است که برخلاف یکجانشینان روستایی و شهری، در کوچ و نقل و انتقال دایمی سیاه چادرها و رمه‌های خود هستند.
عشایر کوچ رو که یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری فرهنگی به شمار می‌آیند در همه نقاط ایران در حوزه‌های غرب و جنوب غرب، شرق و جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و مرکزی ایران ایلات و عشایر پراکنده شده اند.
جامعه عشایری با عنایت به ظرفیت های قابل توجه اقتصادی کشور از جمله دارا بودن بیش از 25 درصد از دام کشور، تولید بیش از 20 درصد پروتئین مرتبط با دام و تولید سالانه 180 هزار تن گوشت قرمز و تولید 35 درصد صنایع دستی کشور و اختصاص 30 درصد از سهم صادرات صنایع دستی به خود و بسیاری توانمندی‌های دیگر از نظر جایگاه سیاسی و اجتماعی، عشایر همواره در خدمت فرهنگ و اقتصاد و سیاست مردم کشور بوده است.
رشته کوه‌های زاگرس از مستعدترین مناطق ییلاقی محسوب می‌شود
در این راستا، بخشی از رشته کوه‌های زاگرس میانی که استان همدان در آن واقع شده است به دلیل شرایط اقلیمی ویژه یکی از مستعدترین مناطق ییلاقی محسوب می‌شود که بخش کوچکی از ایلات ایران ییلاق خود را در آن می‌گذرانند.
عشایر استان همدان تقریباً متفاوت از استان‌های دیگر بوده و به صورت دامداران متحرک زندگی خود را می‌گذرانند.
اکثر قریب به اتفاق آنها تمایل به اسکان در مناطق مستعد عشایری مانند قلعه آقابیک، قرق بهار، قشلاق دهنو دارند.
عشایر کوچنده استان همدان در قالب گروه‌های متشکل از ایلات ترکاشوند، ترک یارم طاقلو، جمهور (جمیر) و طوایف مستقل (شاهسون، مگسه، بنفشه خزایی و زوله) مدت زمانی از بهار و فصل تابستان را در 72 نقطه ییلاقی استان سپری می‌کنند و عشایر این استان در هشت شهرستان اسدآباد، بهار، تویسرکان، ملایر، نهاوند، فامنین، رزن و همدان توزیع شده‌اند.
سرانه دام عشایر همدان پایین آمده است
اتکای جامعه عشایری به دامداری به دلیل پایین آمدن تعداد متوسط دامی که قرار است یک خانواده با آن اداره بشود (حدود 236 رأس) و همچنین فقر مراتع و از طرفی پایین آمدن تعداد دام، پایین بودن نرخ سود سرمایه در تولیدات دامی و غیردامی، کوچ و اثرات آن در کاهش وزن دام‌ها به ویژه دام داشتی، افزایش هزینه‌های تولید در همه زمینه‌ها و عدم بهره‌مندی عشایر از سایر منابع درآمدی، جایگاه تولیدی آنان را دچار مشکل کرده است که در نهایت میزان ریسک را بالا برده و ادامه فعالیت و سرمایه گذاری در این بخش را هم پایین آورده است.
بنابراین در جامعه عشایری آنچنان که باید جنب و جوش در خوری در دست زدن به تولیدات دستی (صنایع دستی) و یا فروش محصولات تولیدی مشاهده نمی شود.
به همین دلیل تولیدات عشایری به لحاظ کامل نبودن زنجیره آن، آنچنان که باید درآمد مناسبی را برای آنان ایجاد نمی‌کند و همچنین نقش مؤثر این تولیدات را در کل تولیدات استان و کشور کمرنگ می‌کند.
همچنین جامعه عشایری استان همدان به شدت متأثر از بحران‌ها و حوادثی است که به دلیل وابسته بودن عشایر به آب و مرتع و با بروز خشکسالی‌ها، سرمازدگی، سیل، طوفان که هر سال حداقل چندین مورد در مناطق عشایری اتفاق می‌افتد با آن مواجه هستند.
برنامه ریزی ها با وجود مراجع متعدد تصمیم‌گیری و بوروکراسی، کم نتیجه بوده است
بر همین اساس طرح نیازها و اقداماتی که در این موقعیت‌ها برای جامعه عشایری پیش می‌آید، با وجود مراجع متعدد تصمیم‌گیری و بوروکراسی، مسیر کم نتیجه‌ای بوده است.
مدیر امور عشایر استان همدان در این خصوص اظهار داشت: جمعیت عشایر استان همدان 12 هزار و 500 نفر است که دو هزار و 500 خانوار را شامل می‌شود.
حمزه علی یزدانی با بیان اینکه عشایر در تأمین میزان گوشت قرمز کشور نقش بسزایی ایفا می‌کنند، اظهار داشت: سال گذشته دام عشایر استان همدان 600 هزار رأس بود که در حال حاضر این تعداد به 465 هزار رأس کاهش یافته است.
ایزدی میزان مراتع استان همدان برای دام عشایر را 950 هکتار اعلام کرد و افزود: با توجه به اینکه تعداد دام‌های عشایر نسبت به وسعت مراتع مازاد است، لذا کاهش دام‌ها در راستای تعامل بین دام و مرتع است.
استان همدان دچار فقر مراتع شده است
وی با بیان اینکه استان دچار فقر مراتع شده، یادآور شد: به همین دلیل عشایر بیشتر از یک یا دو ماه در مراتع چرا نمی‌مانند، لذا برای تأمین علوفه و خوراک دام‌های خود پس از برداشت محصولات با توافق کشاورزان از مزارع دیگر استفاده می‌کنند.
وی کمبود علوفه و نهاده‌های دامی را تهدیدی برای عشایر استان دانست و گفت: به دلیل افزایش قیمت و گرانی نهاده‌های دامی بیشتر دام‌های مولد عشایر روانه کشتارگاه‌ها می‌شوند که نتیجه این امر وابستگی استان و کشور به واحدهای دامی است.
مدیر امور عشایر استان همدان با اشاره به نامگذاری سال جاری به عنوان سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی افزود: علاوه بر این با توجه به اینکه مقام معظم رهبری بر اقتصاد مقاومتی تأکید داشتند عشایر در اقتصاد مقاومتی نقش مهمی دارند و به این امر کمک می‌کنند چرا که تمامی مصارفشان را خود تولید می‌کنند.
یارانه تولید عشایر باید پرداخت شود
حمزه علی یزدانی اضافه کرد: برای اینکه قشر عشایر بتواند در تولید شکوفایی خود را داشته باشد لازم است برای پایداری و ماندگاری یارانه تولید به آنها پرداخت شود.
یزدانی با اعلام اینکه حدود پنج درصد جامعه عشایر بیکارند، اظهار داشت: دولت باید برای تولید پایدار و ایجاد اشتغال در جامعه عشایر اقدامات لازم را انجام دهد چرا که با ادامه این روند و کشتار زیاد دام‌ها تولید ناپایدار شده و بیکاری نیز افزایش می‌یابد.
وی ایمن نبودن مسیرهای کوچ عشایر را از دیگر مشکلات این قشر برشمرد و گفت: توصیه می‌شود عشایر استان از مناطق صعب‌العبور و پرتگاه‌ها تردد نکنند، چرا که به دلیل سوانح و حوادثی که در مسیر کوچ آنها را تهدید می‌کند احتمال تلفات دامی و جانی خود عشایر در این مسیرها وجود دارد.
مسیرهای کوچ رو در همدان تخریب شده است
وی یادآور شد: مسیرهایی که در استان همدان عشایر در آنها تردد می‌کردند توسط کشاورزان و کارخانجات مورد بهره‌برداری قرار گرفته است و این امر باعث شده عشایر برای تردد از خودرو استفاده کنند که این اقدام نیز باعث می‌شود آنها زودتر ییلاق و قشلاق کنند و این نیز مشکلاتی را در پی دارد.
حمزه علی یزدانی با اشاره به اینکه 100 درصد خانوارهای عشایر استان زیر پوشش بیمه خدمات درمانی هستند، اضافه کرد: همچنین بیش از 40 درصد آنها زیر پوشش صندوق بیمه اجتماعی روستایی و عشایر قرار گرفته‌اند.
یزدانی با تأکید بر اینکه قشر عشایر باید نسبت به بیمه خود و دام‌ها اقدام کنند، یادآور شد: با توجه به اینکه عشایر با حوادث متعددی در مسیر کوچ خود مواجه‌اند لذا در صورتی که بیمه شوند می‌توان در مواقع بروز حوادث برای جبران درصدی از خسارت وارده توسط صندوق بیمه اقدام کرد.
تمامی ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی در مقابل جامعه عشایر مسئولند
وی اظهار داشت: تمامی ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی در مقابل جامعه عشایر مسئولند و باید در راستای خدمت رسانی به آنها به وظایف خود عمل کنند.
یزدانی با اشاره به آموزش عشایر در زمینه مقابله و پیشگیری از حوادث افزود: نگهداری نقدینگی در چادر از مشکلاتی است که عشایر باید از این اقدام جلوگیری کرده و در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند، چرا که در صورت بروز حوادث از جمله آتش سوزی دیگر نمی‌شود اقدامی کرد.
وی از برگزاری آموزش‌های امداد و نجات بین عشایر استان خبر داد و گفت: باید عشایر برای حفظ طبیعت و مراتع از روشن کردن آتش با هیزم جلوگیری کرده و از سوخت‌های جایگزین از جمله فسیلی استفاده کنند چرا که نابودی طبیعت از بین رفتن مراتع و خوراک دام‌ها را در پی دارد.
اعتبار کافی برای آبرسانی سیار به عشایر مورد نیاز است
مدیر امور عشایر استان همدان همچنین خشکسالی را از دیگر مشکلات عشایر دانست و افزود: به دلیل کاهش سطح ایستایی آب و بروز خشکسالی باید مسئولان اعتبار کافی برای آبرسانی سیار به عشایر تخصیص دهند.
حمزه علی یزدانی با اشاره به اسکان عشایر استان یادآور شد: عشایر تمایل دارند که در صورت ایجاد شرایط لازم در نقاط مختلف مستقر شوند که در حال حاضر زیرساخت‌های لازم در منطقه غرق بهار و قلعه آقا بیک ملایر برای این امر آماده شده است.
یزدانی اضافه کرد: در سفر ریاست جمهوری به استان اعتباراتی برای اسکان عشایر مصوب شده که تاکنون پرداخت نشده است.
وی اسکان عشایر در روستاهای خالی از سکنه را از راهکارهای مهم دانست و گفت: می‌توان با هماهنگی‌ها و ساز و کارهای حقوقی و رضایتمندی روستاییان عشایر را در این روستاها مستقر کرد.
30 روستای خالی از سکنه در استان همدان شناسایی شده است
مدیر امور عشایر استان همدان از شناسایی حدود 30 روستای خالی از سکنه در استان خبر داد و اظهار داشت: اسکان عشایر در این روستاها به دلیل داشتن آب و برق و شرایط از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.
همچنین از میان ضوابط کیفی گوناگون جمعیت، سواد به خاطر هماهنگی متناسب با پیشرفت اجتماعی اقتصادی یک سرزمین جای مهمی دارد و روندهای سواد مشخص‌کننده مرحله‌ای است که حیات و اقتصاد یک جامعه به آن نائل آمده است اما جامعه عشایری با توجه به موقعیت و شرایط گذران زندگی متأسفانه تا حدودی از نعمت سواد محروم هستند.
بنابراعلام مدیریت امور عشایر در سال 1387 درصد باسوادی در میان عشایر منطقه 60 درصد بوده است زیرا شرایط کار و جابجایی آنها از مکانی به مکان دیگر (ییلاق و قشلاق) سبب شده است که آنها نتوانند از سواد بهره ببرند.
40 درصد عشایر استان همدان بی‌سوادند
حمزه علی یزدانی در این خصوص نیز اظهار داشت: بیش از 39 تا 40 درصد واجدین شرایط جمعیت عشایر استان بی‌سوادند و در این راستا سازمان آموزش و پرورش برنامه‌ریزی‌هایی را داشته و به دلیل پراکندگی عشایر و عدم استقبال آنها از سوادآموزی این سازمان نتوانسته زمینه‌های آموزشی را به خوبی فراهم کند.
یزدانی اظهار داشت: جامعه عشایر قشر کم توقعی است که در اقتصاد و تولید کشور نقش مهمی دارند، لذا ضرورت دارد در راستای حمایت و حفظ این سرمایه کوشید.
و در پایان اینکه امور عشایر استان همدان از نظر اعتباری در مقام 23 کشور قرار دارد با توجه به اینکه عشایر جامعه‌ای مولد و تأثیرگذار در بخشهای مختلف از جمله تولید و اقتصاد کشور بوده و نقش مهمی را در درآمد و اشتغالزایی جامعه دارند باید دولت برنامه‌های تدوین شده و قابل اجرایی را برای ارتقا سطح کمی و کیفی خدمات در ابعاد، آموزشی، بهداشتی، درمانی و رفاهی و امنیتی برای حل مشکلات این قشر بی مدعا و زحمتکش انجام دهد.
همچنین ضروری است مسئولان امر از نزدیک با مسائل و مشکلات عشایر آشنا شده و در راستای حل کمبودها و دغدغه های آنها تلاش و پیگیریهای لازم را داشته باشند.
______
گزارش از: طاهره شهابی
نظر شما