غربت تنها بازمانده هنر اصیل اردبیل/ شمارش آخرین نواهای چکش مسگری

به گزارش خبرنگار مهر، هنر مسگری از جمله هنرهایی است که قربانی زندگی مدرن و پر درد سر امروز شده و ظروف مسی جای خود را به ظروف تفلون و شیشه ای داده تا بشر امروز بیش از پیش از اصالت و سنتهای سرشار از معنای خود فاصله بگیرد.

به دلیل پرداختهای جز در کتب تاریخی منشا درست هنر مسگری در اردبیل مشخص نبوده و تلاشها و بررسیهای منابع کتبی و شفاهی، قدمت این هنر را به 200 سال قبل به عقب برد.

ظروف مسی در کاربریهای مختلف از جمله کاسه، بشقاب، لیوان، پارچ آب، آفتابه، مجمعی، سینی و حتی دیگهای غذا علاوه بر نگین سفره خانواده های ایرانی و اردبیلی، عاملی برای سلامت جسمی مصرف کننده بوده و باکتری زدایی و خون سازی تنها بخشی از ویژگیهای این ظروف است که جای خود را به ظروف سرطان زای امروزی داده است.

رحمان آفتابی آذر آخرین بازمانده بازار مسگران اردبیل

کانون ساخت ظروف مسی در اردبیل راسته مسگران فعلی در بازار قیصریه است که گشت و گذاری در آن خاموش شدن نوای چکش شاغلان این حرفه را به وضوح عیان می سازد.

تنها بازمانده صنعت مسگری با 70 سال سابقه

تنها بازمانده بازار مسگران "رحمان آفتابی آذر" 85 ساله نزدیک به 70 سال است که به عنوان یادگاری فراموش شده از این هنر قدیمی در بازار مسگران همچنان ظروف مسی می سازد.

می گوید چون ظروف بزرگ مسی به فروش نمی رود به شکل ضایعات از اردبیل خارج می شود و دوباره بخشی از آن توسط مسگران زنجانی در قالب ظروف کوچک به اردبیل بر می گردد.

صادرات ظروف مسی اردبیل

اما جلوه کار آفتابی آذر تنها در مهارت وی نیست. این صنعتگر از ظروف عتیقه و حتی متعلق به بارگاه شیخ صفی که در موزه نگهداری نمی شده یاد می کند و می گوید تعمیر ظروف قدیمی را هم انجام داده است.

بی توجهی به حفظ آثار باستانی موجب شده در سالهای اخیر ظروف بسیاری از این دست به شکل ضایعات از استان خارج شود، بطوریکه برخی از شهروندان معتقدند ضایعات ظروف مسی اردبیل به کشورهای دیگر نیز صادر می شود و در این میان هیچ اقدامی برای ممانعت از این مهم صورت نمی گیرد.

بی مهری گریبان سفید کاری را نیز گرفت

سفید کاری مس با موادی چون قلع، اسید سولفوریک، اسید کلریک و نشادر به منظور احیا و زیبا سازی آن انجام می شود که هنری است آمیخته به مسگری و لازم و ملزوم آن. سید کمال سیدی که میراث چهار نسل سفیدکاری را از پدران خود به ارث برده آخرین سفید کار و همسایه هنرمند آفتابی آذر است.

این صنعتگر که ماهانه نزدیک به 300 دیگ مسی را از سراسر استان سفید کاری می کند می گوید عمر ظروف مسی در صورتی که در رطوبت نگه داشته نشود تا 50 سال است با این وجود هر سال لازم است قلع اندود و سفید کاری شود تا تاثیرات منفی رطوبت و هوازدگی بر روی آن از بین برود.

برخی مواد استفاده شده در سفید کاری وارداتی و قیمت آن متاثر از تغییرات نرخ کالا هاست، اما مهمترین نگرانی این صنعتگر متوقف ماندن آن در تنها بازماندگان آن است.

وقتی کار یدی ارزش محسوب نمی شود

تنها بازمانده بازار مسگران حتی بیمه از کار افتادگی و بازنشستگی ندارد و به عقیده صنعتگران به دلیل بی توجهی به حمایت از این قشر کار یدی بی ارج و مزد مانده و صنعتگر به سختی معاش خود را می گذراند.

مغازه کوچک آفتابی آذر که بوی گذشته های سرشار از خاطره را در بر دارد نیازمند نوری است که با حضور شاگردان این استاد روشن شود.

اما سلایق امروزی و فقدان برنامه ریزی در این حوزه دست به دست هم داده تا به عنوان بسیاری از صنوف از جمله ساخت سنگهای تزئینی برای انگشتر کلاسهای آموزشی داشته باشد، اما یکی از مهمترین صنایع استان به فراموشی سپرده شود.

نه سفیدکاری و نه مسگری توسط فرزندان آخرین بازمانده ها ادامه نمی یابد و میراث داری هنر پدر به دلیل بی مهری که بر وی روا داشته و عدم حمایتها در کنار پیشه سخت، فرزندان را از پذیرش این مسئولیت دلسرد کرده است.

نواهای پایانی هنر مسگری در اردبیل گوش شنوا ندارد

این صنعتگران اما گلایه ای از بی نتیجه ماندن اطلاع رسانی های رسانه از جمله صدا و سیما و مطبوعات دارند.

آفتابی آذر می گوید تا به امروز بارها به مغازه ام آمده اند برای فیلم و عکس و صحبت که بی تاثیر بوده و هیچ تغییری در این هنر بوجود نیاورده است و مثلا میراث فرهنگی حتی یکبار به سراغ من نیامده و صحبتی با من نداشته است.

چشمان مهربان یادگار ارزشهای هنری اردبیل نگران سرنوشت این هنر است، با صدایی نگران تاکید می کند ای کاش کسی بار این صنعت را پس از او به عهده می گرفت.

مهمانیهای اردبیل دیگر مزین به سفره های مسی نیست و ظروف تفلونی و شیشه ای رقیب صنعتی شده که هم در فرم و هم در محتوا کم از رقیب دارد، اما بی توجهی به مدیریت سلیقه مردم باعث شده صنعت مسگری در اردبیل آخرین نواهای خود را بنوازد.

گزارش: ونوس بهنود