دنیا در کمین کشتیهای حامل طلای سرخ/شکوفایی زعفران در گرو صنایع تبدیلی

به گزارش خبرنگار مهر، زعفران که برخی محققین رویشگاه اولیه آن را دامنه کوههای زاگرس بویژه ناحیه الوند در ایران می دانند، گرانبها ترین گیاه زراعی موجود و تنها گلی است که واحد خرید و فروش آن به جای تن و کیلو مثقال و گرم است، سهولت تجارت، سودآوری و ارزش افزوده بالای این محصول چشم طمع دیگران را به سمت این فرصت طلایی در ایران معطوف و حفظ بازار جهانی این کالا را برای دولت و فعالان عرصه تجارت زعفران با چالش مواجه کرده است.

رئیس شورای ملی زعفران یکی از دلایل بروز مشکل در مسیر تولید و صادرت این محصول را، نبود رقیب جدی در این عرصه برای سالیان متمادی می داند.

غلامحسین شافعی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح می کند: امروز شاهدیم که کشوری مثل اسپانیا مترصد گرفتن جایگاه بین المللی ایران در تولید محصول گران قیمت زعفران است و کشورهایی مانند چین، هندوستان و افغانستان نیز به خیل هواداران این عرصه پیوسته اند.

وی می افزاید: با این وجود برای زعفران کار عمده ای نکرده ایم، همه فعالان این عرصه می دانند در حال حاضر بسته بندی زیباتر در بازار جواب نمی دهد چون رقبا به صورت جدی وارد میدان شده اند.

نائب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با تاکید بر اینکه تولید زعفران با رقمی معادل 95 درصد در انحصار ایران قرار دارد می افزاید: این محصول می تواند ارزآوری بالایی برای کشور داشته باشد، پس باید به آن بهای بیشتری داده شود تا دیگر کشورها ما نتوانند جای ایران را در بازارهای جهانی بگیرند.

شکوفایی صنعت زعفران درگرو ارزش افزوده

وی می گوید: در اقتصاد بقا و توسعه هر محصول متکی به توسعه تجاری و در اختیار گرفتن سهم بیشتر بازار جهانی و صادرات آن است و توسعه، شکوفایی صنعت زعفران درگرو ارزش افزوده صادراتی آن است.

شافعی می گوید: ضعف زعفران ایرانی که دیگر کشورهای تولید کننده انگشت خود را به سوی آن نشانه رفته اند، فراوری نامناسب این محصول بود، چرا که این گیاه که دارای مصارف خوراکی، دارویی و صنعتی است، با استانداردهای پایین در روستا برداشت، خشک و بسته بندی می شد.

وی با اشاره به اینکه طرح ارتقاء کیفی زعفران، با هزینه بسیار کم و ساده توسط روستاییان و زعفران کاران جامه عمل به خود پوشیده می افزاید: این محصول پس از در حال حاضر توسط دستگاه خشک، بسته بندی و پلمپ می شود و دارای شناسه است تا معلوم باشد که هر بسته متعلق به کدام روستا و مزرعه است.

رئیس اتاق بازرگانی مشهد با بیان اینکه زعفرانی که با این روش بدست می آید تا کیلویی 400 هزارتومان گران تر در بازار به فروش می رسد می افزاید: بررسی ها نشان داده است که میزان رنگ دهی این محصول با اجرای این طرح به بالاتر از حد استاندارد رسیده است و با این وجود اقبال کشاورزان به اجرای این طرح بیشتر خواهد شد.

شافعی می گوید که زعفران کاران سال گذشته 180 تن طلای سرخ  اززمین های کشاورزی کشور برداشت کردند و ابراز امیدواری می کند که امسال این رقم بطور متوسط به 240 تن افزایش پیدا کند.

وی پیش بینی می کند که امسال میزان تولید زعفران نسبت به سال گذشته درحدود 20 تا 30 درصد افزایش پیدا می کند.

نائب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران معتقد است که اجرای طرح ارتقاء کیفیت زعفران که طی سه سال آینده فراگیر می شود اثر بسیار خوبی بر روی صادرات این محصول خواهد داشت.

تلاش زعفران کاران ایرانی به کام دیگران

وی با بیان اینکه "برند ملی" کیفیت زعفران ایرانی را ضمانت خواهد کرد، ادامه می دهد: به دنبال این هستیم که زعفران ایران را به مصرف کننده جهانی وصل کنیم چون در حال حاضر محصول  تلاش زعفران کاران این سرزمین به کام دیگران است.

شافعی با تاکید بر اینکه صادرات فله ای زعفران به اندازه فروش مستقیم به خریدار نهایی سودآور نیست می افزاید: صادرات فله ای و واگذاری بسته بندی مجدد آن به شرکت های خارجی، سود این محصول را به جیب آنها سرازیر می کند.

وی با اشاره به طرح جامع زعفران که با همکاری جهاد کشاورزی و شواری ملی زعفران ارائه شده می گوید: این طرح که در مرحله اول بخش تولید را متحول می کند مورد توجه دولت قرار گرفته و در صورتی که بودجه مورد تقاضا در اختیار جهاد قرار گیرد می توان آن را اجرایی کرد.

وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر میزان برداشت زعفران از هر هکتار در حدود 3.5 کیلوگرم است این میزان تولید را بسیار پائین و نامناسب ارزیابی می کند و می افزاید: طرح جامع از مرحله تولید گام به گام پیش رفته و بهره وری و برداشت زعفران را از 3.5 کیلو به 10 کیلو در هر هکتار افزایش می دهد ولی اجرای آن توسط جهاد کشاورزی مستلزم داشتن تجهیزاتی است که هنوز مهیا نشده است.

غفلت از صنایع تبدیلی زعفران

نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه مصرف دارویی، بهداشتی و آرایشی زعفران در دنیا مرسوم شده است، توجه به صنایع تبدیلی را موجب بروز انقلابی در عرصه فراوری و عرضه این محصول ارزشمند می داند و می افزاید: زعفران یک رنگ دهنده طبیعی است و در تهیه مواد خوراکی مانند صنایع لبنی، شکلات و نوشیدنی ها و سوپ، برنج  و مرغ استفاده می شود.

وی ادامه می دهد: زعفران به علت دارا بودن مواد تلخ موجب سهولت هضم غذا می شود، خاصیت ضد سرطانی دارد و نیز می تواند از اختلالاتی نظیر آلزایمر و پارکنیسون و برخی بیماری های جسمی مانند زکام، هپاتیت، اسپاسم و دیابت بطور قابل  ملاحظه ای جلوگیری کند، در صنعت نیز برای رنگ آمیزی ابریشم، نخ و تولید فراورده های شیمیایی استفاده می شود، با این همه خواص دارویی، خوراکی و صنعتی ما هیچ کاری در زمینه صنایع تبدیلی این محصول انجام نداده ایم و تنها به خشک کردن و بسته بندی این محصول برای صادرات اکتفا کرده ایم.

شافعی می گوید: وضع و افزایش سیاست های های تشویقی برای ورود سرمایه گذاران به عرصه صنایع تبدیلی این گیاه ارزشمند ضروری است و بایستی بعد از اجرای طرح ارتقاء کیفی به دنبال فراهم کردن زمینه اجرای این صنایع ارزآور در کشور برویم.

ایران قافله سالار کاروان زعفران

رئیس شورای ملی زعفران می گوید: شورا به دنبال این است که با هماهنگی و همکاری انسجامی را در صادرات زعفران شکل بدهد، به طوری که رقابت های تخریبی در بازار حذف شود.

وی با بیان اینکه زعفران جزو کالاهایی است که به راحتی قاچاق می شود، می افزاید: این موضوع به صادرات رسمی زعفران لطمه شدیدی وارد می کند.

شافعی ادامه می دهد: در حال حاضر  که کشورهای دیگری به جمع تولید کنندگان زعفران پیوسته اند و این محصول دیگر در انحصار ایران نیست، ما باید مدیریت بازار صادرات را در دست داشته و با ارتقاء کیفیت و توجه به صنایع تبدیلی جلوداری خودمان را در عرضه حفظ کنیم و همچنان قافله سالار کاروان زعفران باشیم.

وی با اشاره به اینکه اقتصاد مقاومتی با واگذاری امور به مردم به خوبی محقق می شود، می افزاید: با توانمند سازی بخش خصوصی و وارد کردن مردم و سرمایه گذاران در صحنه در اجرای اقتصاد مقاومتی به توفیقاتی خوبی دست پیدا خواهیم کرد.

نبود الگوی جامع کشت زعفران در کشور

سراغ رئیس اتحادیه فروشندگان زعفران خراسان رضوی می روم. غلامرضا میری در گفتگو با خبرنگار مهر به 85 هزار هکتار زمین زیر کشت زعفران در سطح کشور اشاره کرده و اظهار می دارد: زعفران محصولی است که در زمینهای کوهستانی، خشک و کم آب به راحتی تولید می­شود اما متاسفانه به دلیل عدم وجود الگوی کشت، در حال حاضر کاشت پیاز زعفران تنها در 18 استان که دارای زمین­های غنی و آب فراوان برای کشت محصولات دیگر هستند به وقوع پیوسته است.

وی می گوید که میانگین برداشت زعفران از هر هکتار زمین در استان­های خراسان رضوی و جنوبی حدود 3 کیلوگرم است و معتقد است که با توجه به اینکه تعداد 120 هزار خانوار کشاورز زعفرانکار در استان­های خراسان رضوی و جنوبی از راه تولید و کشت این محصول امرار معاش می کنند این  معدل برداشت به هیچ عنوان مطلوب نیست.

میری ادامه می دهد که رسیدن به میزان مطلوب برداشت 5 تا 8 کیلوگرم در بازه زمانی 5 ساله در طرح جامع زعفران مطرح شده و سازمان جهاد کشاورزی به عنوان متولی این امر به صورت جدی در حال پیگیری این امر است.

رئیس اتحادیه فروشندگان زعفران خراسان رضوی با اشاره به رشد 7 درصدی صادرات در 6 ماهه نخست سال جاری  نسبت به مدت مشابه سال 90 می گوید: در سال گذشته از 76 هزار هکتار زمین زیرکشت، میزان تولید 230 تن برآورد شد که حدود 25 درصد برای مصرف داخلی و 150 تن به 46 کشور جهان صادر شد.

میری در خصوص پیش بینی برداشت زعفران در سال جاری عنوان می کند که زعفران محصولی است که برداشت آن حدود 45 روز طول می­کشد بنابراین تا زمان برداشت کامل محصول، هرگونه مقایسه با سالهای گذشته امکان پذیر نیست.

رئیس اتحادیه فروشندگان زعفران خراسان رضوی ماندگاری پایدار در بازارهای هدف، تلاش برای بهبود کیفیت تولید، برند معتبر و حمایت مسئولین از صادرکنندگان و کشاورزان را از مواردی می داند که باید برای رسیدن به آن تلاش مضاعفی در دستور کار باشد.

وی با  بیان اینکه پیاز زعفران به صورت غیرقانونی از کشور خارج می­شود می افزاید: مسئولین مبارزه با قاچاق کالا باید با همت مضاعف از خروج داروی هزاره سوم که سالانه میلیون ها دلار ارزآوری دارد جلوگیری کنند.

رقبا درصدد تصاحب بازار هدف

تولید بالای زعفران با کیفیت ایران برگ برنده‌ای است که مدیریت بازار این محصول را علی رغم توسعه جهانی کشت و تجارت آن در دست فعالان این عرصه نگه می دارد. برای صحبت در این باره با مسئول کمیته فراوری و بسته بندی شورای ملی زعفران ایران همکلام می شوم.

علی حسینی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه تدوین و اجرای استراتژی مناسب برای ارتقاء جایگاه زعفران ایران، از جمله وظایف شورای ملی زعفران است می افزاید: در همین راستا با تشکیل کمیته فراوری و بسته بندی، ماموریت شناسایی چالشها در امر تولید محصول با کیفیت در دستور کار این شورا قرار گرفته است.

وی با تاکید بر لزوم ایجاد بستر مناسب به منظور تهیه و استفاده از برند ملی زعفران ایران و ارتقاء و حفظ  موقعیت زعفران کشورمان در بازارهای جهانی تصریح می کند: تولید و کشت زعفران با توجه به نیاز اندک آن به آب، که محدود کننده ترین عامل  در کشاورزی است باعث افزایش سطح زیر کشت آن در کشور شد در حالی که باید پا به پای این افزایش تولید به کمیت آن نیز پرداخته می شد.

وی ادامه می دهد: طی دو سال متوالی 1388 و 1389 بررسی وضعیت تولید و تجارت جهانی زعفران نشان داد که نگاه مغرضانه و یک جانبه بعضی کشورها به کیفیت این محصول علیرغم اینکه بیشتر از 90 درصد نیاز خود به زعفران را از ایران تامین می کنند سمت و سوی جدیدی بخود گرفته تا زمینه حذف تدریجی زعفران ایران را در کشورهای هدف فعلی فراهم کرده و منابع جدید و نو ظهوری برای تامین نیازشان بوجود آورند.

افزایش میزان رنگدهی گلهای زعفران

عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران با بیان اینکه زعفران‌های فرآوری شده در مناطق اجرای آزمایشی طرح بهبود کیفیت، بالاتر از استاندارد‌های جهانی  هستند اظهار می کند: میزان کروسین "توان رنگدهی" این زعفران نسبت به استانداردهای موجود در حد 50 درصد بیشتر و میزان آلودگی آن کمتر از حد مجاز در استاندارد مربوطه شد.

حسینی می افزاید: عملکرد محصول استحصال شده در طرح، از میانگین 9 تا 13 گرم در هر کیلو گل به 15 تا 17 گرم  افزایش  یافته است و قیمت آن هم تا 30 درصد بیشتر شده است.

وی با بیان اینکه بعد از اجرای این طرح کشاورزان به کیفیت زعفران تولیدی خود افتخار می کنند ادامه می دهد: زعفران‌های فرآوری شده در قالب طرح بهبود کیفیت و شناسه تولید زعفران ایران، بالاتر از استانداردهای  مجاز قرار گرفته و با توجه به این موفقیت امسال شورای ملی زعفران این طرح را در 22 روستای استانهای خراسان رضوی و جنوبی اجرا می کند.

مجری کمیته فراوری و بسته بندی شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه برای اجرای این طرح گفتگوی چهره به چهره با بهره برداران به منظور بیان اهمیت ارتقاء کیفی زعفران ایران بطور منظم انجام شده و اکنون نیز ادامه دارد، اظهار می کند: در حال حاضر این برنامه در روستاهای شهرستان باخرز، کاشمر، خلیل آباد، بردسکن و فردوس، قاین و بیرجند در حال اجراست.

حسینی بیان می کند: لازمه اجرای طرح در 22 روستا، واقع در 2 استان و 7 شهرستان سفرهای منظم و حضور در هر شهرستان در ساعات اداری، بین کارکنان ادارات و حاضر شدن در میان کشاورزان پس از فارغ شدن از کارهای روزانه شان بود که از مرداد ماه امسال آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد.

حسینی با بیان اینکه دعوت از کشاورزان جهت مشارکت در طرح ارتقاء کیفیت با جدیت تمام انجام می شود بر  لزوم توسعه این طرح با همکاری زعفران کاران بعنوان یک الگوی پایدار و موفق تاکید می کند.

وی سنتی بودن کاشت، داشت و برداشت زعفران را از عمده مشکلات تولید گل سلامتی در کشور ذکر می کند و معتقد است که طرح بهبود کیفی این محصول و استفاده از شیوه ها و تکنیکهای نوین برای تولید زعفران ارزان قیمت و رقابت پذیر می تواند بازار این محصول را همچنان در دستان توانمند فرزندان ایران زمین نگه دارد.

یکی از فروشندگان زعفران در بازار مشهد که خود نیز دستی در تولید این محصول دارد در گفتگو با خبرنگار مهر درباره قیمت فعلی این محصول در بازار می گوید: در حال حاضر قیمت این محصول در بازار برای هر کیلو حدود 3 میلیون تومان تعیین شده است.

محمد صادق عباسی با اشاره به اینکه در حال حاضر زعفران مثقالی 18 هزار تومان خرید و فروش می شود می افزاید: قیمت زعفران سال گذشته 9 هزار تومان برای هر مثقال و 2 میلیون تومان برای هر کیلو بوده است.

وی با تاکید بر نوسان قیمت ها هر گونه پیش بینی در بازار این محصول را دشوار می داند و می گوید: چهار سال پیش قیمت زعفران تا کیلویی 4 میلیون و مثقالی 25 هزار تومان هم پیش رفت ولی بعد از آن به شدت افت کرد و دوباره شاهد افزایش هستیم.

عباسی با اشاره به اینکه در حال حاضرهر کیلو گل 2.5 مثقال زعفران می دهد، معتقد است که کشت این محصول خیلی به صرفه نیست و می افزاید: در حالی که یک کارگر ساختمانی روی 30 تا 35 هزارتومان برای یک روز کار دریافت می کند زعفران کاران نتیجه تلاش خود را با وجود شرایط سخت کاشت و برداشت این محصول حتی به این میزان هم دریافت نمی کنند.

اقتصادی زعفرانی ایران بر قله افتخار جهانی

سالیانه 280 تن زعفران در جهان تولید می شود و ایران با دارا بودن سهم 230 تنی از این میزان، به این محصول به‌عنوان یک کالای استراتژیک در سبد صادرات غیر نفتی خود می نگرد.

خراسان رضوی  با در اختیار داشتن 78 درصد از کل عرصه‌های زعفران‌کاری بر سکوی اول تولید و صادرات این محصول در کشور ایستاده است.

در شرایطی که رقبای اروپایی و همسایگان آسیایی سناریونویسی برای تصاحب سهم صادرات زعفران ایران به عنوان مهم‌ترین تولیدکننده زعفران جهان ادامه می دهند، هستی طلای سرخ، به عنوان یکی از اصیل ترین محصولات این سرزمین، باید از خطرات بخش تولید و توزیع حفظ شود و همچنان بر قله افتخار جهانی باقی بماند.

گزارش: زهرا رنگ آمیز طوسی