به گزارش خبرنگار مهر، استان ایلام حدود 1.2درصد مساحت کشور را تشکیل می دهد و سهم جنگلهای استان 641 هزار هکتار است که تیپ غالب آن بلوط و گونه های همراه شامل بنه، ارژن، بادام، داغداغان، ارغوان، کنار، کهور، پده و غیره است.
از جمله گونه های نادر گیاهی استان ایلام می توان به گلابی وحشی، سماق، ارغوان، لرگ، زربین، گل مینا، لاله واژگون اشاره کرد.
سقز
از گونه های اقتصادی جنگلهای استان گونه با ارزش اقتصادی بنه است که طبق آماربرداریهای به عمل آمده سطح قسمت بنه خیز جنگلهای استان که شیره خام سقز از آن استحصال می شود 200 هزار هکتار است که پتانسیل تولید این درختان در صورت برداشت از تمام سطح آن 560 تن در سال است.
با لحاظ ارزش هر کیلو گرم سقز خام 200 هزار ریال ارزش اقتصادی سالانه سقز در استان یک رقم قابل توجه خواهد بود.
سقز ماده‌ای سفید رنگ و شبیه آدامس است که جوامع محلی حتی آن را به نام آدامس کوهی می‌شناسند.
روند حرکتی اکوسیستم زاگرس به گونه‌ای است دیگر توانی برای برداشت سقز از تن درختان باقی نمانده است و با این شکل برداشت از جنگل در زاگرس باید حیات درختان زاگرسی را تمام شده تلقی کرد.
اگرچه روند تخریب جنگلهای زاگرس قدمتی 50 ساله دارد اما هنوز درک مرگ زاگرس برای بسیاری باور پذیر نیست و هنوز مجوز برداشت می‌دهند چنانچه مجوز برداشت سقز از جنگلهای زاگرسی سال به سال تمدید می‌شود.
شیره سقز یکی از محصولات فرعی جنگل است که از درخت بنه تولید می شود و نقش زیادی در اقتصاد خانوارهای بهره بردار در حوزه زاگرس دارد.
بهره برداری سقز با تیغ زدن درخت بنه آغاز می شود و با کاسه گذاری، جمع آوری، فرآوری و حمل ونقل به پایان می رسد کار بهره برداری سقز کاری طاقت فرساست و سالیان متمادی است که در برخی از استانها مانند کردستان، کرمانشاه، ایلام و اخیراً در سایراستانها مانند چهارمحال وبختیاری، لرستان و... انجام می شود.
مراحل مختلف تولید به صورت سنتی انجام می شده و ابزار مورد استفاده نیز ابزاری ساده و ابتدایی است.
در سالیان اخیر با توجه به گسترش آفات و بیماریهای درخت بنه و ضعف فیزیولوژیک آن و همچنین کاهش تعداد پایه های سقز و از طرفی برای کاستن سختی کار بهره برداری اقداماتی در جهت اصلاح روشهای بهره برداری سنتی انجام شده، بطوری که بتوان ضمن حفظ و احیاء پایه ها از آنها بهره برداری بهینه کرد.
مهمترین مکانهای استان ایلام برای جمع آوری سقز
اطراف رودخانه چم‌سرخ صالح‌آباد ، پاکل گراب ، مسیر بین بخش میمه و ملکشاهی ، شیب جنوبی کبیرکوه در جنوب دره‌کلم، کوه مانشت، گنجوان، تنگ بیجار، کوه قلعه اسماعیل‌خان، بدره، تنگ کافری، کبیرکوه از طرف روستای مهتابی، کوه نخجیر، کان گنبد، زمینه ملکشاهی، کلک نقی، کلاه فرج، سیاه کوه ایلام، اناران و دینارکوه از مهمترین کانون‌های تولید سقز در استان ایلام به شمار می روند.
نبود صنایع تبدیلی در استان
به هر روی به علت نبود صنایع تبدیلی مناسب، بیشتر سقز تولیدی در این استان به خارج از کشور صادر می شود و به عنوان مواد پایه بسیاری از صنایع پیش گفته بکار برده می‌شود.
با توجه به اینکه در استان ایلام حدود 300 گونه گیاهی دارویی وجود دارد و درختانی همچون بنه هم درجنگل های ایلام به وفور یافت می شود به نظر می رسد ایجاد صنایع تبدیلی در این استان بتواند نقش مهم و چشم گیری در اشتغال زایی و افزایش درآمد مردم این منطقه داشته باشد.
تلاش برای ایجاد صنایعی که بتوان با استفاده از آنها در این محصولات تغییراتی ایجاد کرد می تواند چشم انداز خوبی برای توسعه استان ایلام ایجاد کند.
کاربرد سقز و بی توجهی مسئولان به ظرفیت های استان ایلام
سقز صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده است که استفاده دارویی فراوان دارد و از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده‌ها، حشره کش‌ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم کننده‌ها و ضد عفونی کننده‌ها استفاده می‌شود.
علاوه بر این در صنعت پلاستیک سازی، تهیه واکس کفش و چرم و صنعت چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استان ایلام در رشته های مختلف هزاران فارغ التحصیل بااستعداد ونخبه دارای تحصیلات دانشگاهی لیسانس ، فوق لیسانس و حتی دکتری دارد که بیشترآنان هیچ امیدی به پیداکردن کارندارند، چرا مسئولان استانی با وجود این همه ظرفیت منابع طبیعی هیچ گونه برنامه ریزی برای توسعه استان و حل مشکلات این همه فارغ التحصیل بیکار ندارند.
ظرفیت های گوناگونی که استان ایلام دارد ولی مورد غفلت مسئولان واقع شده است.
فعالیت 40 تعاونی در ایلام در زمینه سقز
مسئول بهره برداری از درختان بنه استان ایلام با اشاره به راه اندازی تعاونی هایی برای برداشت محصول سقز از جنگل های استان ایلام اظهار داشت: هم اکنون حدود 40 تعاونی در این زمینه در استان ایلام فعال هستند و اعضای این تعاونی ها هم از مردم محلی که در کار برداشت سقز فعال هستند تشکیل می شوند.
علی پور نجف افزود: این تعاونی ها علاوه بر فعالیت در زمینه برداشت سقز در زمینه حفاظت و نگهداری از عرصه های طبیعی هم با مسئولان همکاری می کنند.
وی عنوان کرد: تشکیل این تعاونی ها نه تنها بر برداشت مناسب و صحیح از جنگل های بلوط اثر گذار است بلکه باعث آشنایی مردم محلی با روش های جدید برداشت سقز شده و مشارکت مردم را در زمینه حفاظت از عرصه های طبیعی در پی داشته است.
با این حال برداشت سقز از بنه‌ها در استان ایلام که بالاترین نرخ تخریب و خشکیدگی جنگل را در سال‌های اخیر تجربه کرده‌اند ادامه دارد و اتفاقا نخستین استانی بوده که مجوز صادر کرده است.
آخرین آمارها از وضع بنه‌های زاگرسی که بخشی از اکوسیستم در تخریب زاگرسی محسوب می‌شود نشان می‌دهد روند خشکیدگی این پسته‌های وحشی نیز ادامه دارد و به دلیل پراکنش و محدودیت فراوانی به نسبت بلوط‌ها، در ردیف دوم تخریب درختی در تمامی زاگرس قرار گرفته است.
نظر شما