به گزارش خبرنگار اعزامي گروه دين و انديشه "مهر" از گرگان، دكتر سيد مصطفي محقق داماد مدير مركز مطالعات اسلامي فرهنگستان علوم متذكر شد : مطالعه در زندگي عالمان قرن نهم و دهم هجري و در راس آنان بنيانگذاران مكتب عقلي اصفهان ، دو ستاره تابناك اين ديار يعني ابوالقاسم مير فندرسكي و محمد باقر استرآبادي معروف به ميرداماد ، اين حقيقت را روشن مي سازد كه علوم عقلي اسلامي پس از وقفه اي به مدت يك قرن و نيم ، در سرزمين دانش خيز ايران همچنان به زندگي شكوفاي خود ادامه داد و چنان اوج گرفت كه درخت پربار حكمت متعاليه كه در دامان همين مكتب پرورش يافت همچنان تا عصر حاضر استوار است و روز به روز ثمرات آن فزون تر مي گردد و "مثل كلمه طيبة كشجرة طيبة اصلها ثابت و فرعها في السماء".
دكتر محقق داماد اضافه كرد : ميرداماد در يكي از برجسته ترين خانواده هاي اصيل شيعي يعني محقق كركي تربيت يافت و استعداد و نبوغ خدادادي وي موجب شد كه بتواند به زودي به همه رشته هاي علوم ديني دست يابد ، و مكتبي كاملا ممتاز و جديد از ساير مكاتب موجود سابق سامان دهد. مكتبي كه مي توانيم آن را "حكمت يا معرفت شيعي" نام نهيم هر چند كه به "حكمت يماني " و يا "حكمت ايماني" نيز ناميده شده است.
وي ادامه داد : معرفتي كه در عالم تشيع از همان روزهاي آغازين تاريخ اسلام تحت تعليمات امامان بزرگوار و اهل بيت گرامي پيامبر (ص) شكل گرفت و تا امروز بر جاي مانده و توسط عالمان شيعي توسعه يافته بي شك نه عينا همان فلسفه يوناني است و نه آن چيزي است كه در غرب امروز آن را فلسفه مي خوانند و نه مجموعه اي از تعليمات شبه روحاني و يا مجادلات غير عقلاني . حكمت شيعي ساختار ويژه خود را دارد و بر آيات قرآني ، آموزه هاي برگرفته از نهج البلاغه علوي و تعاليم اهل بيت (ع) استوار گرديده و در بستر تاريخ با فلسفه اشراقي و مشائي هماهنگ گرديده ، تغذيه نموده و چون موجودي زنده و جاندار ، خود باليده و رشد كرده است.
مدير مركز مطالعات اسلامي فرهنگستان علوم گفت : اگر ميرداماد در تاريخ تفكر پس از ارسطو و فارابي به معلم ثالث ملقب گرديده هرگز گزاف نيست، چرا كه وي با تسلط كامل بر فلسفه يوناني كه تكيه اش عمدتا بر عقل محض است و تجربه هاي اشراقي ، كه منبع اصلي خود را اشراقات دروني مي داند، حكمتي بديع را تدارك و پايه ريزي كرد كه به اعتقاد وي تجلي گاه پيام انبياي الهي و تحقق آرمان آنان است. پيام انبياي الهي را كه در وحي محمدي(ص) به حد اكمل و اعلي بيان گرديده در اين آيه شريفه مي توان مشاهده كرد كه مي فرمايد: هوالذي بعث في الاميين رسولا منهم يتلوا عليهم آياته ويزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه و ان كانو من قبل لفي ضلال مبين(سوره جمعه، آيه 2) .
وي افزود : كتاب ، حكمت و تزكيه نفساني همان منابعي است كه در معرفت شيعي مورد توجه بانيان و احياگران آن قرار گرفته است . مدلول آيه شريفه بر اين هدف پاي مي فشارد كه بشر با جمود بر ظواهر الفاظ متون كتب مقدس بدون تعقل ، تفكر و تدبر راه به جايي نمي برد و در همان ضلالت و گمراهي پيشين ، بلكه بيشتر باقي مي ماند، همانطور كه راهپيمايي با عقل محض بدون استعانت وحي اتكاء بر پاي چوبين است كه هيچ گونه تضميني براي آن متصور نيست و به مذلت و سقوط منتهي خواهد گرديد. و از همه بالاتر آن كه تعليم آنگاه بار مي دهد و موجب رشد و تعالي بشري مي گردد كه همراه با تزكيه نفساني باشد، كه بي گمان بدون آن به جز بلاي خانمانسوز و عامل فساد در زمين چيز ديگري نخواهد بود، همانطور كه تجربه تاريخي اين حقيقت را به اثبات رسانده است.
وي اضافه كرد : بشر امرو كه در پيشرفتهاي علمي و تسلط بر طبيعت خود را پيروز مي بيند و با شتاب سرسام آور حيرت انگيز اكتشافات خويش را افزون مي كند، او را چه شده كه محيط زيست طبيعي خود را به فساد و تباهي كشانده و زمين ، زادگاه و آرامشگاه اصلي خويش را كه همراه با صلح و صفا با تعهد بر آبادي و بهينه سازي به رسم امانت به وي سپرده شده ، بر خويش تنگ، تاريك و نا امن ساخته است؟ آيا نه اين است كه علم از مسير خود منحرف گشته است؟ آيا نه اين است كه علم با تزكيه و تطهير نفس همراه نگشته كه به جاي آن كه نافع گردد، مضر و خانه برانداز شده است؟
دكتر محقق داماد گفت : در تاريخ جوامع ديني اختلافات ، نزاعها ، كشمكشها كه بسا به سفك دماء منتهي گرديده بي ترديد اگر مورد بررسي و ريشه يابي قرار گيرد، منشاء بيشتر آنها را در جهالت و يا دانشها و علومي مي يابيم كه يا از مابع غير خالص اتخاذ گرديده و يا از تعقل و انديشه به دور بوده و يا پيشروان آنها موفق به تزكيه و تطهير نفساني و تربيت روحاني نشده و خويشتن را از غل و زنجيرهاي هواهاي نفساني و اغراض حيواني آزاد نساخته اند.
وي افزود : ابوالقاسم ميرفندرسكي و محمد باقر استرآبادي هر دو از چهره هاي ممتاز مكتب عقلي اصفهان در قرن دهم يعني مكتب حكمت شيعي مي باشند و تربيت باطن و تاملات دروني را در كنار تعقل و متون ديني قرار مي دهند. ميرفندرسكي كه تخصص خود را در حكمت مشاء با تدريس ممتد آثار ابن سينا نشان داده بود، پس از تجربه هاي برگرفته از اشراق افلاطوني و ديدن نحله هاي مختلف و سير در آفاق و انفس ، در آثار گوناگون خود، دانش پژوهان را به تصفيه و تزكيه نفس و تربيت اخلاقي توصيه مي كند.
دكتر محقق داماد در پايان سخنان خود گفت : اميدوارم علماي عظام و اساتيد كرام در نشست هايي كه در اين همايش برگزار مي گردد، موفق شوند كه ابعاد علمي و فكري اين دو سلاله پاك نبوي و شجره احمدي را بررسي و تبيين فرمايند و ملت ايران با بهره مندي از ثمرات اين محفل به مفاخر و ذخائر گرانبهاي فرهنگي سرزمين شان آگاهي بيشتر يافته و به هويت اصيل خود بيش از پيش مباهي گردند.
نظر شما