کودکان را بهتر بشناسیم/ شروط مربی خوب

شرط موفقیت در هر کاری در درجه اول بینش و آشنایی است. فردی که دارای هدف خاصی است، برای رسیدن به مطلوب خویش علاوه بر کوشش‎های پیگیر و مداوم، باید به همه راههایی که او را به سر منزل مقصود می‎رساند، آشنایی داشته باشد. شخصی که بخواهد به قله کوهی صعود کند علاوه بر سلامت جسم و سایر شرایط لازم به فنون کوهنوردی نیز باید آشنا باشد، تا در کار خود موفق گردد.

تربیت و شناسایی

عده‏ای تربیت را عبارت از ایجاد دگرگونی‏های مطلوب در تن و روان می‎دانند و برخی دیگر تربیت را رشد طبیعی و تدریجی و هماهنگ تمام نیروها و استعدادهایی که در نهاد فرد مکتوم است می‎دانند. در هر صورت تربیت به هر معنایی که باشد، موفقیت در آن مستلزم شناسایی است، مربی که می‎خواهد فردی را تربیت نماید علاوه بر آشنایی به علوم تربیتی باید از تمام خصوصیات جسمی و روانی کودک آگاهی داشته باشد.

شناسایی و آگاهی در هر کاری لازم، ولی در امر تربیت انسان، ضرورت آن بیشتر است زیرا انسان موجودی پیچیده و دشوار است.

زمینه‏های روانی هرفردی بر اساس وراثت و محیط تربیتی او مختلف است. دو فردی را نمی‎توان پیداکرد که از نظر روحیات یکسان باشند، پس همانطور که هر فرد دارای شخصیت روانی خاص است، تربیت او نیز دارای راه و روش خاصی است.

نوع شناسایی کودکان

شناسایی بر دو قسم است: نوع اول شناسایی سطحی است: معلم می‎بیند کودکی درس نمی‎خواند یا دانش آموزی دیر به مدرسه می‎آید، یا در محیط مدرسه با دیگران به جنگ و جدل می‎پردازد این شناسایی از آن نظر سطحی است که معلم فقط به تخلف شاگرد پی برده است. نوع دوم شناسایی عمقی است: و آن عبارت از پی بردن به علل رفتارهای غیرعادی کودک است مثلاً چرا کودک به درس خواندن علاقه ندارد؟ آیا استعداد او کم است یا دچار مشکلات عاطفی است؟

کودکی که در مدرسه همکلاسی‎های خود را آزار و اذیت می‎دهد آیا رفتارش معلول تربیت غلط محیط خانوادگی او بوده، یا کودکی که به دروغ متوسل می‎شود. معلم اگر دریابد که این دروغگویی ناشی از شدت عملی بوده که او در کلاس خود نسبت به متخلفین ابراز می‎داشته است؛ با تغییر رویه و نرمش می‎تواند خوی دروغگویی را از او دور سازد، ولی اگر بداند که این دروغگویی زاییده تربیت غلط محیط خانوادگی است، آموزگار دیگر نخواهد توانست فقط با تغییر رفتار خود دروغگویی را از کودک برکنارسازد.

بنابراین شناسایی کودک و خصوصیات اخلاقی او با مقدماتی که به آنها اشاره شد ضرورتش آشکار می‎گردد، لذا تربیت گروهی بدون شناسایی فردفرد آنان همانند آن است که پزشکی برای درمان بیماری‏های گوناگون به یک نسخه اکتفا کند.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که انسانها از نظر تجهیزات روحی و فکری با یکدیگر تفاوت‏هایی دارند. همه بچه‏ها را نمی‎توان با یک برنامه پیش برد بعضی باهوش‎تر هستند و کم کار و برخی از نظر هوش متوسط ولی پرکار؛ عده‏ای در کارهای فکری آمادگی بیشتری دارند گروهی به قسمت‎های فنی و تکنیکی علاقه زیادتری دارند. استعدادها و علائق کودکان گوناگون هستند باید در تعلیم و تربیت، به خصوصیات جسمی و فکری کودکان آشنایی داشته باشیم. پس باید در درجه اول کودک را بشناسیم سپس استعدادهای او را پرورش دهیم.

طبق همین اصل روانشناسان تربیتی عقیده دارند که اولین شرط مربی خوب در راه تعلیم و تربیت، شناسایی طفل است باید کودک را شناخت، به استعدادهای او پی برد، تمایلاتش را درک کرد، احتیاجاتش را در نظر گرفت جنبه‏های عاطفی و وضع خانوادگی او را مورد مطالعه قرارداد سپس به تربیت او اقدام کرد.

بنابراین پدران و مادرانی که علاقه به تربیت فرزند خود داشته خود را مسئول می‎دانند باید توجه داشته باشند که پیش از آنکه به تربیت فرزند خود اقدام نمایند، بکوشند روحیات فرزند برایشان مشخص شود به علل و ریشه‏های آن پی ببرند. با صبر و حوصله دریابند که چرا کودکشان بداخلاق است یا چرا با برادر و خواهرش نزاع می‏کند. در این مواقع بسیاری از پدران و مادران به جای اینکه به ریشه‏های اساسی این بداخلاقی‎ها پی ببرند می‎کوشند به وسیله پند و اندرز و یا با تندی و خشونت جلوی بد اخلاقی را بگیرند نه تنها این کار دردی را دوا نمی‎کند بلکه در اثر آشنا نبودن به اصول تربتی به بد اخلاقی فرزندشان کمک می‎نماید. در این مواقع باید علت بداخلاقی را جستجو کرد و جلوی بد اخلاقی کودک را بگیرند.

به عنوان مثال، دیده می‏شود که فرزندی دائماً در خانه بداخلاقی می‎کند با کوچکترها و بزرگترها دعوی می‎کند با کوچکترین برخورد حساس و آشفته و گریان می‎شود. در این موارد با بررسی دقیق و مطالعه حالات روانی نشان می‎دهد که این گونه کودکان از تبعیض در محیط خانه رنج می‎برند و پدر و مادر بدون توجه به این عامل انحرافی به پند و اندرز و یا خشونت می‏خواهند جلوی این بد اخلاقی را بگیرند.

شناسایی کودک نباید در انحصار روحیات و استعدادهای او دور بزند بلکه یک مربی خوب می‏کوشد که خصوصیات زمانی را نیز در نظر بگیرد. بسیاری از پدران و مادران بدون اینکه خصوصیات زمانی را در نظر بگیرند می‏کوشند فرزندشان رفتاری همانند آنان داشته باشد با اینکه با کمترین آشنایی به خصوصیات اجتماعی و زمانی می‎توان پذیرفت که دیگر در زمان حاضر نمی‎توان به همان روش گذشته فرزندان را تربیت کرد.