دلایل ضعف قانون‏پذیری درایران/رابطه مشکلات معیشتی با بی ‏توجهی به قانون

دکتر محمد بقایی ماکان در مورد آسیب‏های رابطه جامعه با قانون در کشور به خبرنگار مهر گفت: قانون پذیری در هر جامعه‏ای مبتنی بر فرهنگی است که در آن جامعه زیر ساخت‎های فکری مردم را شکل می‏دهد چنانچه قانون با زمینه مساعد وضع نشود طبیعتاً حاصلی از آن به بار نخواهد آمد و از آنجا که با ذهن و احساس جامعه سازگاری ندارد مورد قبول اعضای آن جامعه قرار نمی‎گیرد و اگر تأکید بر قبولاندن چنین قوانینی به مردم شود به طور طبیعی سبب امتناع جامعه از آن قانون می‎شود.

وی افزود: بنابراین لازم است که قانون‎گذار پیش از وضع قانون به دو اصل توجه کند که عبارتند از زمینه و زمان. قانون تنها در تناسب با این دو اصل می‏تواند کارایی داشته باشد.

این محقق و پژوهشگر حوزه مسائل فرهنگی درمورد اینکه علل جامعه شناختی و تاریخی عدم قانون پذیری جامعه ما چیست، تصریح کرد: هر جامعه‏ای که از قانون دوری می‏گزیند به چند علت است؛ نخست، اینکه شرایط زندگی خود را متأثر از قوانین نمی‏بیند. دوم اینکه قوانین حاکم را با دو اصل مذکور هماهنگ نمی‎ داند و سرانجام اینکه مشکلات معیشتی که موجب بی تفاوتی می‎شود جامعه را بر اساس این الگو پذیرفته شده که «بالاتر از سیاهی رنگی نیست» به تخطی از قانون وا می‏دارد.

بقایی در مورد شایع ترین نقض قوانین در جامعه هم اظهارداشت: به طور کلی می‎توان گفت که رعایت قوانین موضوعه در هر جامعه‎ای منوط است به الگوهایی که در رأس آن جامعه به عنوان مجریان قانون فعالیت دارند چنانچه کج‏رفتاری‏ها و نابسامانی‎هایی در مراتب یادشده از سوی جامعه مشاهده شود طبیعتاً بر یکایک مردم اثر می‏گذارد و ارزش‏های قانونی در جامعه به تدریج اهمیت خود را از دست می‎دهند.

وی افزود: در نتیجه نوعی پریشیدگی و آنارشی در بطن جامعه پدید می‏آید که هر چند به ظاهر نمودی ندارند ولی در ناخودآگاه فرد و جامعه تأثیرات منفی خود را به جا می‎گذارند.

این نویسنده و محقق درمورد راهکار فرهنگی به خصوص نقش دولت در قانون پذیر کردن جامعه هم یادآورشد: توصیفاتی مانند«مهذب»، « عدالت اجتماعی»، « برابری»، « حقوق انسانی» و امثال اینها که معمولاً در کار قضا مطرح می‎شود چنانچه تأثیر اجتماعی نداشته و فقط جنبه لفظی داشته باشند و خود را در تجربه نشان ندهند موجب دلزدگی جامعه از دستگاه قضایی می‏شود.

بقایی درپایان گفت: بنابراین قانون به هر صورت که باشد خواه خوب یا بد، فقط در صورتی مقبولیت می‎یابد که در تجربه مفید افتد و جامعه تأثیر آن را حس کند. نظیر آنچه که به نام قانون مالیات مطرح است ولی تا زمانی که مالیات دهندگان تأثیر آن را در زندگی خود احساس نکنند طبیعی است که مالیات گریز می‎شوند.