به گزارش خبرنگار مهر، بازار پنجه علی که به بازارچه مسگران یزد شهرت دارد قدمتی 600 ساله دارد و روزگاری رزق و روزی صدها نفر با نواختن ضربه های چکش به مس و ساخت ظروف مسی تامین می شد اما این روزها تفلون و چدن و ... جایگزین این ظروف شده اند و بازار مسگران دیگر رونق و حال و هوای گذشته را ندارد.
در گذشته بیش از 60 مغازه مسگری در راسته بازار پنجه علی فعال بودند و ظروف مسی متنوعی می ساختند اما اکنون تنها 45 باب از این 60 باب مغازه فعال است که از این تعداد نیز فقط 15 مغازه هنوز به کار مسگری مشغول هستند و این 15 مغازه نیز از کسادی بازار گلایه دارند و اغلب روزها مغازه های خود را بسته و به دنبال کاری دیگر هستند.
بسیاری از فعالان این حرفه شاید بیش از 70 سال باشد که ظروف مسی تولید می کنند و مسگری حرفه و شغل اصلی آنهاست اما فرزندان آنها حاضر نشده اند راه پدران خود را ادامه دهند و این صنعت به تدریج رو به افول می رود.
در گذشته به هر عروس 100 کیلو ظرف مسی جهیزیه می دادند
در گذشته های دور بازارهای مسگری رونقی خاص داشت زیرا علاوه بر مصرف خانه ها از این ظروف، بخش قابل توجهی از جهیزیه عروس را ظروف مسی تشکیل می داد و به هر عروس حداقل 100 کیلو ظروف مسی جهاز می دادند و هرچه بر وزن این ظروف افزوده می شد، بر افتخار نوعروسان افزوده می شد.
با وارد شدن کالاهای مختلف به بازار و تغییر شیوه های زندگی، ظروف مسی به تدریج از مطبخ های قدیمی رخت بر بستند و جای خود را به انواع ظروف دیگر دادند.
با ورود رقبای قدرتمند، برخی ظروف مسی به اوراقی ها رفتند و برخی دیگر توسط افراد خوش ذوق و هنرمند خانواده ها و آنان که میل به خانه های سنتی هنوز در ذائقه آنها هست، به وسایل تزئینی خانه ها تبدیل شد.
اکنون نیز ظروف مسی کمتر جنبه کاربردی دارند و این ظروف بیشتر برای تزئین آشپزخانه ها و قسمتهای سنتی خانه ها استفاده می شود.
تنوع ظروف مسی در گذشته بسیار زیاد بود و تقریبا همه ظروف آشپزخانه از مس یا روی ساخته می شد و شاید اکنون نیز سینی های کنگره دار مسی، گلاب پاش ها و ... در خانه مادربزرگها وجود داشته و قابل استفاده باشد.
از آنجا که ظروف مسی به دلیل گرانی مواد اولیه مس گران شده است، اکنون بیشتر به ساخت قابلمه پرداخته می شود و تقاضای بازار نیز بیشتر در این زمینه است.
افزایش قیمت مس، قیمت کوچکترین ظروف مسی را تا 20 هزار تومان افزایش داد
بسیاری از مردم به دلیل بیماری هایی که ناشی از کمبود برخی املاح و مواد در بدن آنها به سراغشان آمده، به توصیه پزشک از ظروف مسی استفاده می کنند و بسیاری دیگر نیز به خاطر علاقه به شکل و ترکیب این ظروف آن را خریداری می کنند.
سال گذشته قیمت کوچکترین سایز قابلمه مسی در بازار مسگران یزد، بین 35 تا 40 هزار تومان بود اما به دلیل گرانی مواد اولیه مس، قیمت آن اکنون به بیش از 60 هزار تومان رسیده و همین امر سبب افت شدید تقاضا در بازار شده است.
معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی استان یزد در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ورود کالاهای بی کیفیت خارجی سبب شده تا بازار مسگرها رونق گذشته خود را از دست بدهد.
محمد بهشتی نژاد افزود: بازار مسگری یزد که قدمت آن به قرن نهم هجری قمری باز می گردد طی سال‌های گذشته نظاره گر چکش های خاموش مسگران بود، بازاری که روزگاری بالغ بر 50 مسگر در آن به ساخت انواع ظروف و وسایل مسی می پرداختند اما کم کم با صنعتی شدن شهرها و تغییر سلیقه های مصرف و ورود کالاهای خارجی ارزان قیمت در حوزه صنایع دستی باعث شد استادکاران رشته مسگری در یزد دیگر میل و رغبتی به این حرفه و هنر نداشته باشند.
وی عنوان کرد: گرانی مواد اولیه مس و به دنبال آن تغییر نگرش مردم از ظروف مسی به ظروف ساخته شده با مواد دیگر، موجب رکود و افت شدید در این هنر شده است.
سیاستهای حمایتی هم نتوانست به بازار مسگران رونق چندانی بدهد
بهشتی نژاد بیان داشت: البته در سال‌های اخیر با اجرای سیاستهای حمایتی برای هنرمندان صنایع دستی از قبیل معافیت مالیاتی صنعتگران، اجرای طرح بیمه مشاغل صنایع دستی، شرکت در نمایشگاه‌های سراسری و منطقه ای برای فروش و بازاریابی تا حدودی مشکلات این هنر صنعت رفع شده است اما هنوز تا رونق گذشته راه بسیاری باقی است.
وی اظهار داشت: اما با این وجود لازمه حمایت از این هنر صنعت همکاری متقابل مردم (مصرف‌کنندگان) است که خوشبختانه با آشنایی مردم با مضرات استفاده از بعضی ظروف، دوباره به سمت فرهنگ نیاکان خود که استفاده از ظروف مسی و ... است، روی آورده اند.
روزگاری 160 مسگر در یزد مشغول فعالیت بودند/ آمار مسگران فعلی؛ شش نفر
بهشتی نژاد با بیان اینکه روزگاری 160 مسگر در یزد مشغول فعالیت بودند، عنوان کرد: اکنون آمار مسگران حرفه ای یزد و افرادی که این کار را به عنوان پیشه خود دنبال می کنند، حدود شش نفر است.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در مورد مس و صنعت مسگری و قدمت آن اظهار داشت: مسگری دارای قدمتی کهن در ایران است و از حدود پنج هزار سال قبل از میلاد در ایران رایج بوده است.
بهشتی نژاد افزود: در حفاریهای باستان شناسی، ظروف مسی مربوط به شش هزار و 400 سال پیش به دست آمده است.
با توجه به قدمت این هنر و مهمتر از قدمت، خواص استفاده از ظروف مسی در طبخ غذا، لازم است این ظروف با فرهنگ سازی و آگاهی دادن به مردم دوباره در آشپزخانه های ایرانی کاربردی شود که البته در کنار آن لازم است شکل و فرم ظروف مسی کمی با سلیقه ها و ذائقه های امروزی هماهنگ تر شود.
البته تدبیر برای کاهش قیمت مس نیز به طور قطع در بهبود وضعیت بازار مس تاثیرگذار خواهد بود و قدرت خانواده ها را برای خرید این کالا افزایش خواهد داد.
به امید روزی که صدای چکش های مسگران یزدی باز هم با شور و شوق و به همان نامنظمی در بازار پنچه علی شنیده شود و این غرفه های این بازار روزی دوباره با ظروف مسی تزئین شوند.
-----------------
گزارش: نیره شفیعی پور
عکس: مسعود ساکی
نظر شما