به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام دکتر هادی صادقی عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث در همایش بین المللی "فلسفه دین معاصر" که در روز یکشنبه سوم دی ماه به مدت 2 روز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می شود، به ارائه مقاله خود با عنوان "عقلانیت ایمان" پرداخت.
وی در ابتدا گفت: در معرفت شناسی دو نوع مبنای مشهور برای عقلانیت وجود دارد؛ یکی مبنا گروی و دیگری انسجام گروی است. در مبنا گروی گفته می شود که باوری عقلانی است که یا خودش بدیهی و یا متخذ از استدلال درست باشد، اما در انسجام گرایی گفته می شود باوری عقلانی است که با سایر باورهای فرد انسجام داشته باشد.
صادقی افزود: در برداشت هیومی از عقلانیت؛ عقلانیت عملی را معمولا به عقلانیت ابزاری تفسیر کرده اند. عقلانیتی که ناظر به رسانش ابزار و اهداف است. یعنی اگر کسی هدفی داشته باشد آنگاه عقلانیت ایجاب می کند که ابزاری را برای رسیدن به هدف انتخاب کند. در این عقلانیت هیچ کاری با عقلانیت هدف وجود ندارد. اما آن عقلانیتی که ما مدافع آن هستیم "عقلانیت ارزشی" است.
این استاد فلسفه تصریح کرد: عقلانیت ارزشی، عقلانیتی است که هم در عقلانیت ابزار و راه و هم به عقلانیت اهداف توجه کند. در واقع انتخاب ابزار مناسب برای دستیابی به اهداف ارزشمند تعریف "عقلانیت ارزشی" است.
صادقی با بیان اینکه عقلانیت نسبی است، تاکید کرد: عقلانیت از دو سو یعنی اهداف و وسایل نسبی می شود. عقلانیت با اختیار انسان سروکار دارد و صفتی مربوط به فعل انسان است. افکار، اندیشه ها، قضایا، جملات و ... چون آزاد در انتخاب هستند می توانند عقلانی یا غیر عقلانی باشند.
وی در ادامه به علم در نظر علامه طباطبایی اشاره کرد و گفت: از نظر علامه علم دو وجه دارد. یک وجه نشانگی و ارجاعی و یک وجه حجیت. کسب واقعیت یک امر واقعی است اما حجیت یک امر اعتباری است.
عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه باور عقلانی می تواند صادق یا کاذب باشد، افزود: عقلانیت یک باور یعنی اینکه در عمل باور کردن یک اندیشه می توانیم حجت داشته باشیم یا خیر. ما در عقلانیت نظری هم باید قواعد عقلانیت عملی و هم اصول خاص عقلانیت نظری را رعایت کنیم. عقلانیت ملازم حقیقت نیست اما ناظر آن است و اصلا عقلانیت را می خواهیم تا ما را به سمت حقیقت بکشاند. وقتی قرار شد عقلانیت باور هم محکوم احکام عقل عملی باشد محدودیت های آنجا نیز به این باور سرایت می کند.
دکتر صادقی در ادامه با اشاره به معیارهای عقلانیت نظری تصریح کرد: در عقلانیت نظری معیارهایی چون عقل گرایی حداکثری، علم زدگی و پوزیتیویسم، عمل گرایی پرگماتیسم و فقدان ادله مخالف وجود دارد. اما هیچ یک از معیارهای یاد شده درست نیست چرا که عقلانیت نسبی است و نسبت با هر فرد معیار مخصوص برای عقلانیت وجود ندارد بلکه نسبت نوعی است.
این استاد فلسفه در ادامه تاکید کرد: در عقلانیت ایمان دو چیز دخالت دارد. یکی عقلانیت باور به خدا و دیگری عقلانیت تصدیق قلبی. عقلانیت باور به وجود خدا از همان معیارهای عام عقلانیت باور پیروی می کند و عقلانیت تسلیم و تصدیق قلبی از معیارهای دیدگاه زندگی به اضافه یک معیار اصلی دینی که در مجموع 4 معیار کفایت وجودی، کفایت انسانی، کفایت اخلاقی و کفایت دینی را دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث افزود: برای عقلانیت خداباوری نیازمند شواهد هستیم. خداشناسی توحیدی در عرصه های مختلف قدرت تبیین گری دارد. نظم حاکم بر جهان، روح انسان و وقوع حوادث خارق العاده برخی از عرصه هایی هستند که خداشناسی توحیدی به طور انحصاری امکان تبیین آن را دارد. خداشناسی توحیدی از مزیت همگانی بود و قابل فهم بودن برای همه مردم و سازگاری با شرایط روحی و ذهنی اقشار مختلف برخوردار است.
وی در پایان تاکید کرد: عقلانیت تصدیق قلبی در گرو کفایت های وجودی، انسانی، اخلاقی و دینی است و کفر نیز به عنوان یک دیدگاه زندگی که جایگزین ایمان می شود باید بتواند آن 4 معیار را برآورده سازد وگرنه غیر عقلانی است.
نظر شما