چرایی توجه آمارتیا سن به موضوع اخلاق در اقتصاد

در واقع "سن" اخلاق را وارد عرصه عمومی کرده است. برای نمونه دیدگاههای او در خصوص توسعه قابل توجه هستند. آمارتیاسن معتقد است که توسعه به مثابه آزادی است. در واقع دیدگاه سن به منزله شکست دیدگاههای مضیق از توسعه است.

این رویکرد با در نظر گرفتن همه رویکردهای پیشین در زمینه توسعه، مفهومی تازه از توسعه به دست می‌دهد؛ تعریفی که گسترش مفهوم آزادی و کرامت و توانمندیهای انسانی در آن نقش محوری دارد.

سن معتقد است برای چیره شدن بر مشکلاتی که جوامع کنونی با آن دست به گریبانند، باید به نقش آزادی‌ها از جنبه‌های گوناگون پرداخت و توانمندیهای انسانی باید محور برخورد با محرومیت‌ها باشد.

از دید آمارتیاسن، گسترش آزادی (به معنای فراگیر آن)، هم هدف و هم ابزار توسعه است. گونه‌های آزادی از نظر او عبارت است از آزادی‌های سیاسی، امکانات و تسهیلات اقتصادی، فرصتهای اجتماعی، تضمین شفافیت و نظام حمایتی مناسب. او مایه تحقق این آزادی‌ها را توسعه می‌داند.

باید توجه داشت که جریان اصلی در علم اقتصاد ریشه در فایده‌گرایی کلاسیک دارد که در آن تصمیم‌گیرندگان باید بدیلهایی را انتخاب کنند که بیشترین سود خالص ممکن را به دنبال داشته باشد.

چارچوبهای تصمیم‌گیری اقتصادی ممکن است به لحاظ اخلاقی برای گروهی از مردم قابل قبول نباشند. این در حالی است که آن چارچوبها ممکن است از لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر باشند.

در واقع اهمیت و جایگاه آمارتیا سن به سبب بازنگری و به چالش کشاندن ما در ارزشهای اقتصادی است. آمارتیا سن ارزشهای اقتصادی گذشته را به چالش می‌کشد و در آن بازنگری انجام می‌دهد و می‌خواهد ما را متوجه آن کند.

تمرکز و توجه آمارتیا سن در اقتصاد بر سرمایه انسانی است. در واقع او بر اهمیت و ارزش انسان توجه و تأکید دارد. او به ویژه متوجه ظرفیت‌های شهروندان در خصوص سرمایه انسانی است.

کارهای اخیر آمارتیا سن درباره قحطی از این جهت که به ساختارهای آن توجه داشته کارهایی انقلابی به شمار می‌روند. کار او از این جهت انقلابی است که او به روشهای ساختاری که قحطی بر اساس آن ایجاد شده و تداوم می یابد توجه و تمرکز دارد. بر اساس همین مطالعات است که او متوجه شهروندان عادی و زنان در این خصوص می‌شود.

اغلب این گونه است که اقتصاددانان در مطالعات و تحقیقات خود به موضوع اخلاق توجهی ندارند. اقتصاددانان معمولاً به انسان به عنوان موجودی خودخواه و علاقمند به منافع شخصی نگاه می‌کنند که انتخاب‌گری عقلانی است.

بر این اساس این گونه انسان در شرایط گوناگون بازار عمل و رفتار می‌کند. در مجموع می توان گفت "سن" تلاش کرده تا اخلاق را وارد عرصه عمل کند.