انقلاب اسلامی پارادایم جهانی اندیشه سیاسی را دگرگون کرد

دکتر ابراهیم برزگر، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و نویسنده کتاب «نظریه‌های بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران» در گفت وگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سؤال که تأثیرات فکری و اندیشه ای انقلاب اسلامی در منطقه و جهان چه بوده است، گفت: در واقع به  تعبیری می توان انقلاب اسلامی ایران را یکی از نقاط عطف تاریخ اندیشه سیاسی اسلام معاصر و حتی فراتر از آن نقطه عطفی در تاریخ اندیشه جهان قلمداد کرد.

وی در توضیح این مطلب افزود: این دو گزاره ای است که می خواهم در ابتدای بحث آن را باز کنم. انقلاب اسلامی نقطه عطف در تاریخ اندیشه سیاسی اسلام معاصر بوده است، به دلیل اینکه در واقع انقلاب ایران چندین معمایی حل نشده در طول 150 سال گذشته تاریخ جهان اسلام را حل کرده است. به تعبیر دیگر اندیشه سیاسی معاصر در جهان اسلام بعد از برخورد با تمدن غرب دچار مسأله واره ها و معماهایی شد، دچار سؤالاتی شد که پاسخ به آنها 150 سال یعنی تا زمان وقوع انقلاب اسلامی لاینحل باقی مانده بود.

وی تأکید کرد: یکی از این پرسشها یا معماها این است که آیا اسلام می تواند در دنیای جدید تغییرات سیاسی و اجتماعی ایجاد کند؟ بسیاری از متفکران و اندیشمندان و جریانهای فکری معتقد بودند اسلام می تواند چنین کاری را انجام دهد و الگوی نوسازی و دگرگونی سیاسی با کمک اندیشه های اسلامی انجام شود. عده ای گفتند نه! چنین امکانی وجود ندارد. این گفت و گو و مجادله فکری 150 سال یعنی از حمله ناپلئون به مصر یا از زمان جنگهای ایران و روس در ایران یا زمان جنگهای پلاسی در هندوستان وجود داشت، اما پاسخ نهایی و مسلطی به این پرسش داده نشد تا اینکه این پرسش و معمای فکری با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 و 1979 میلادی به صورت تحقق عینی و عملی حل شد.

وی در ادامه سخنانش اظهار داشت: یعنی واقعیت عملی انقلاب اسلامی نشان داد که اسلام می تواند معمار تغییرات سیاسی اجتماعی در دنیای مدرن در جهان اسلام باشد و انقلابی بسیار عظیم و فراگیر، انقلابی با حداکثر شاخصهایی که همانند انقلابهای کبیر و بزرگ قلمداد می شود در ایران رخ داد و این انقلاب با تمسک به اسلام صورت گرفت، یعنی نشان داده شد که اسلام و به طور کلی ادیان نه تنها مخدر و سست کننده توده ها برای ایجاد تحولات نیستند، بلکه خودشان می توانند عامل بسیج اجتماعی و توده ای و حتی بسیج زنان باشند و به طور مثال ما شاهد آن بودیم که در انقلاب اسلامی ایران مشارکت میلیونی زنان در صحنه تظاهراتها تحقق عینی پیدا کرد. بنابراین اینجا نقطه اثبات آن گزاره که انقلاب ایران در جهان اسلام اثرگذاری کرده و به یک سری معماها پاسخ داده، است.

این محقق و استاد دانشگاه در ادامه سخنانش اذعان کرد: معمای دیگری که انقلاب ایران حل کرد این بود که آیا اسلام می تواند در قرن بیستم و بیست و یکم یک نظام سیاسی تأسیس کند؟، چون بعد از فروپاشی خلافت عثمانی الگوی غالب اهل سنت که خلافت بود و الگویی که در بخشهای سیاسی شیعه نظیر سلطنت شیعی بود نتوانست خود را روزآمد کند و با تحولات مدرن دنیا همگام شود، ولی انقلاب اسلامی ایران این معما را هم حل کرد. به این صورت که ساختاری را در جمهوری اسلامی ایران تعریف کرد که ترکیبی از سنت و مدرنیسم دارد و نشان داد که می تواند اسلام در دنیای جدید نظام سازی کند و قدرت نظام سازی اسلام به رخ جهانیان کشیده شد و نشان داد که می توان با ترکیب رابطه دین و سیاست همچنان حضور دین را در عرصه نظام سازی تحقق عینی بخشید، لذا این هم برای مسلمانان جهان تحقق جمهوری اسلامی ایران الهام بخش فکری بود.

برزگر تصریح کرد: معمای سومی که انقلاب اسلامی حل کرد این بود که نظام سیاسی ایجاد شده می تواند به حیات خود ادامه دهد، چون در واقع پیش بینی برخی از جهانیان این بود که جمهوری اسلامی یا اصلا امکان ایجاد ندارند و یا اگر ایجاد شد به زودی فرو می پاشد، به همین خاطر زمان تعیین می کردند که مثلا تا شش ماه دیگر این نظام فرو می پاشد و همواره مجبور بودند که تاریخها را تمدید می کردند وقتی که سی و سه سال جمهوری اسلامی برآمده از انقلاب اسلامی به حیات خودش و ثبات سیاسی خودش تداوم بخشید، خود نفس بقا و استمرار انقلاب ایران در نمود جمهوری اسلامی به اندازه هزاران کتاب الهام بخش فکری برای مسلمانان جهان اسلام بوده است. بنابراین اینجا آن نقطه ای که گزاره اول ما را به سر منزل مقصود می رساند که انقلاب اسلامی به صورت انفجاری بر اندیشه های مسلمانان از شیعه و سنتی و عرب و غیر عرب، مالزیایی، هندی، آفریقایی و آسیایی اثرگذاری کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که انقلاب اسلامی ایران حتی دارای یک بعد فرامسلمانی است یعنی بر غیر مسلمانها هم اثرگذاری کرده است، تأکید کرد: انقلاب ایران پارادایم اندیشه سیاسی سکولاریسمی را که دارای عبرتی چهارصد ساله از رنسانس تا انقلاب صنعتی و انقلاب فرانسه ساری و جاری و بر انقلابها حاکم بوده را می شکند و برای اولین بار انقلاب با داعیه مذهبی در جهان رخ می دهد و این انقلاب در تفکرات متفکران غیر مسلمان هم اثر می گذارد. در واقع با انقلاب اسلامی به پایان گزاره سکولاریسم یا جدایی دین از سیاست در دنیای مدرن نزدیک می شویم.

برزگر در پایان سخنانش تصریح کرد: انقلاب اسلامی ایران به کسوف خداوند بر زندگی سیاسی انسان پایان می دهد و دوباره خداوند را به متن و سبک زندگی بشر و سبک زندگی سیاسی و نظام سیاسی بر می گرداند و این واقعیتی است که در آثار اندیشمندان بزرگ نظیر «گیدنز» به آن بر می خوریم که آشکارا به تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر اندیشه بشری اقرار می کند، لذا شاهد این هستیم که حتی در نظامهای سیاسی انگلستان و فرانسه و به ویژه آمریکا شاهد حضور گام به گام دین در عرصه سیاست و در عرصه اثرگذاری بر انتخابات و مطالبات مذهبی در انتخابهای گوناگون جهان غرب شاهد هستیم. انقلاب اسلامی پارادایم جهانی اندیشه سیاسی را دگرگون کرده است.

ادامه دارد ... .