سرباز اعدامی زمان شاه که هنرپیشه شد/ ضرورت نگاه تحقیقی در تاریخ شفاهی

در ابتدای این نشست رحیم نیکبخت مدیر بخش تدوین مرکز اسناد انقلاب اسلامی به اهمیت تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت: امرو تاریخ شفاهی جایگاه ویژه ای در دانشگاه ها و مراکز علمی باز کرده است اما در ایران هنوز در ابتدای راه هستیم چرا که انقلاب اسلامی ایران باعث شد که تاریخ شفاهی عملا وارد جمع پژوهشگران شود.

 

وی با بیان اینکه تاریخ شفاهی مورد تأکید امام خمینی(ره) بود، به قرائت بخشی از نامه حضرت امام(ره) به حجت الاسلام سید حمید روحانی در این زمینه پرداخت و گفت: امام از ابتدا بر توجه به خاطرت و مشاهدات طبقات پایین جامعه در ثبت تاریخ داشتند و این در حالی است که در اروپا تاریخ شفاهی را از مراجع رسمی به سطوح پایین جامعه کشاندند.

در ادامه این نشست حجت الاسلام سعید فخرزاده مدیر تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی با اشاره به چگونگی ورود خود به بحث تاریخ شفاهی، به بیان خاطره ای از چگونگی ورود «جعفر دهقان» به دنیای بازیگری و ارتباط آن با مبارزات دوران انقلاب پرداخت و گفت: زمانی من با فردی گفتگو می کردم که از سربازان دوران رژیم پهلوی بود و او به همراه یکی دیگر از سربازان به محض اینکه فرمان امام را مبنی بر فرار سربازان از پادگانها شنیده بودند، فرار کردند و به خانه مادربزرگ یکی از این سربازان می روند.

 

وی افزود: خبر فرار این دو به گوش شاه می رسد و فرمان اعدام این دو صادر می شود که در این میان برای دستگیری این دو وارد عمل می شوند و در درگیری ها مادربزرگ به شهادت می رسد اما این دو موفق به فرار می شوند. وقتی انقلاب اسلامی پیروز می شود ما به سراغ این فرد رفتیم تا خاطراتش را از این ماجرا ثبت کنیم و این فرد کسی نیست جز آقای «جعفر دهقان» که با بیان این خاطره در همان سالهای ابتدایی انقلاب، فیلمی به نام «خون بارش» ساخته شد و او در آن بازی کرد و حضور او در سینما از آن زمان تا به امروز ادامه دارد.

 

وی در ادامه به بیان چگونگی شکل گیری بحث تاریخ شفاهی با وقوع جنگ تحمیلی پرداخت و افزود: در سپاه دو کار جمع آوری اطلاعات در حوزه جنگ اتفاق افتاد؛ یکی در دفتر سیاسی جنگ بخشی راه اندازی شد به اسم «دفتر تحقیقات جنگ» که افرادی ضبطهای یک کاسته را در جلسات فرماندهان ارشد جنگ حمل کرده و همه گفتگوها را از این طریق ثبت می کردند که بیش از 40 هزار ساعت اطلاعات در این خصوص در طول جنگ جمع آوری شده است.

 

حجت الاسلام فخرزاده افزود: دومین کار این بود که در دفتر تبلیغات جنگ، کار ثبت خاطرات جنگ آغاز شد به این صورت که دفترچه خاطراتی در اختیار رزمندگان قرار می گرفت تا آنها خاطرات خود را در آن بنویسند اما این کار نتیجه نداد و به تعداد انگشتان دست تعدادی از رزمندگان اطلاعات خود را نوشتند. پس از این بود که تصمیم گرفته شد به صورت صوتی خاطرات رزمندگان در منطقه ضبط شود اما به دلیل ملاحظات خاص آن دوران رزمندگان خاطرات خود را ناقص تعریف می کردند به همین دلیل خاطرات گرفته می شد اما شناسنامه دار نبود و نقصهای زیادی داشت.

وی با اشاره به تلاش بهبودی و سرهنگی در ایجاد دفتر ادبیات جنگ در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تأکید کرد: این دو عزیز که در ابتدا روزنامه نگار بودند و به وقایع نگاری و خاطره نویسی رزمندگان می پرداختند بحث تاریخ نگاری شفاهی انقلاب اسلامی را نیز آغاز کردند که امروز 7 هزار ساعت خاطرات آرشیوی انقلاب در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ شفاهی وجود دارد و هنوز دسته بندی نشده است و تاکنون تنها 40 کتاب در حوزه تاریخ شفاهی بر اساس این نوارها منتشر شده است.

مدیر تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی تأکید کرد: دلیل کم بودن آثار منتشر شده این است که نگاه ما بیشتر پژوهشی- تحقیقاتی است و تأکید داریم که صحت این اطلاعات خام بررسی شود لذا زمان بیشتری برای تدوین می طلبد که گاهی چندین سال این تحقیقات به طول می کشد.