دكتر عليرضا پارساپور، دبير مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي، در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" درباره جايگاه اخلاق پزشكي در كشور گفت : بحثهاي اخلاق كاربردي از بحثهاي جديدي است كه در دنياي امروز جايگاه ويژه اي يافته است. در دنياي غرب زمينه هاي مختلفي در رشته هاي اخلاق كاربردي مانند : اخلاق پزشكي و اخلاق آي تي در فضاهاي علمي و آكادميك به وجود مي آيد. بنابراين در جامعه جهاني نياز به بحث و جايگاه اخلاق به صورت جدي مورد اقبال و توجه قرار گرفته است.
وي افزود : كشور ما هم به واسطه پيشينه فرهنگي و اعتقادي كه داراست، بحث اخلاق در آن از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار است و در اين زمينه بستر كاري بسيار مناسبي نيز وجود دارد كه زمينه علوم پزشكي هم از اين قضيه مستثني نيست.
دكتر پارساپور با توجه به اين نكته كه در كشور ما بحثهاي اخلاق عام و فلسفه اخلاق نتوانسته جايگاه آكادميك و علمي پيدا كند گفت : افراد به واسطه علاقه شخصي به اين گونه مسائل مي پردازند. در اخلاق پزشكي هم ما نتوانستيم به صورت آكادميك به اين قضيه بپردازيم. اگرچه يك درس دو واحدي اخلاق پزشكي به صورت واحد عمومي ارائه مي شود اما كمتر در اين زمينه كار آكادميك صورت مي گيرد.
وي تصريح كرد : از طرف ديگر بحث اخلاق پزشكي در جوامع بين المللي و علمي بسيار مورد توجه قرار گرفته و در اين باره نيز فعاليتهاي بسياري انجام مي شود. خصوصا در بحث اخلاق پژوهش پزشكي نيز يك محدوديتهايي صورت گرفته است كه اگر اين اصول و توافقات جهاني در ارتباط با پژوهشهايي كه صورت مي گيرد از نظر اخلاقي مورد توجه قرار نگيرد جلوي آن تحقيق گرفته مي شود و در تخصيص منابع به آن سختگيري هاي خاصي صورت مي گيرد.
دكتر پارساپور با اشاره به اين مطلب كه ما معتقديم كه جامعه و حكومت كشور ما مبتني بر ارزشهاي اخلاقي و فرهنگي است اظهار كرد : لازم است كه در اين زمينه فعاليت جدي صورت دهيم. لذا از آنجا كه ما در اين زمينه رشته دانشگاهي نداشتيم يكسري از افرادي كه علاقمند بودند و مطالعاتي انجام دادند، كارگاه هايي را طراحي كردند كه طي اين كارگاه ها انتقال علم صورت مي گيرد و جامعه علمي پزشكي ما در جريان معارف اخلاقي در ارتباط با رشته خودشان قرار مي گيرند.
دبير مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي بحث اخلاق در پژوهش را مهمترين زمينه هاي مورد توجه قرار گرفته علوم پزشكي دانست و گفت : با چنين اقبالي بحث اخلاق در پژوهش كه يك بخشي از اخلاق پزشكي است با عنوان اخلاق در پژوهشهاي پزشكي ايجاد شد. بحث اخلاق پزشكي بسيار گسترده است . به طور مثال بحث رابطه بيمار و پزشك، سياستگذاري منابع، بحثهاي پيشرفتهاي تكنولوژيك، كلونينگ (همانند سازي)، ناباروري و درمانهاي ژنتيكي كه بحثهاي اخلاقي جدي دارد به وجود آمد. اما آن چيزي كه ما موفق عمل كرديم بحث اخلاق در پژوهش است. اكنون پروژه هايي پژوهشي كه تصويب مي شود اگر سوژه انسان در آن باشد حتما بايد در كميته هاي اخلاق در دانشگاه ها تاييديه بگيرد. لذا لازم است كه كميته ها اخلاقي آموزش جدي و جامعي داشته باشند و هدف از برگزاري اين كارگاه ها انتقال علوم اخلاق است.
دكتر پارساپور با تاكيد بر اين نكته كه در گام هاي بعدي اخلاق پزشكي را به سطوح مختلف محافل علمي انتقال مي دهيم اظهار داشت : تلاشمان را در سطح بضاعتمان پي گيري مي كنيم. مباحث اخلاقي از جمله مسائلي است كه افراد علاقمند در آن بسيار اندك است خصوصا علوم پزشكي چندان با اقبال مواجه نمي شود. از طرف ديگر ، عموم جامعه با مسائل اخلاقي درگير و به آن نياز دارند. لذا ما نيازمند زمان زيادي هستيم كه بتوانيم به لايه هاي مختلف محافل علمي اين علوم را انتقال دهيم .
وي خاطر نشان ساخت : مهمترين اقدامي كه بايد صورت گيرد ايجاد دوره هاي آموزشي در محافل علمي و آكادميك است. ما اگر بخواهيم يك كاري را نهادينه كنيم لاجرم بايستي كرسي دانشگاهي داشته باشيم. در اين زمينه هم اقداماتي صورت گرفته كه اميدواريم در صورت تحقق، به نتايج مثبتي برسيم. بنابراين ما با ايجاد طرح موضوع حداقل مي توانيم در آن سهيم باشيم.
دكتر پارساپور درباره موانع گسترش اخلاق پزشكي در جامعه ما گفت : رشته هاي علوم پزشكي در گذشته به اين گونه بود كه گروهي پس از عزيمت به خارج از كشور رشته اي را تحصيل مي كردند و پس از بازگشت آن رشته را در داخل تاسيس مي كردند و افرادي را آموزش مي دادند. اما در بحث اخلاق پزشكي گرچه مي بايست با آن چيزي كه در دنياي غرب در جريان است ما هم ارتباط داشته باشيم و ما مجبوريم در چارچوب پذيرفته شده علمي جهان امروز باشيم، اما اين اقدام كافي نيست. كسي كه در بستر اين كشور در ارتباط با اين موضوعات اظهار نظر مي كند نمي تواند با معارف اسلامي، ملي و فرهنگي ما بيگانه باشد. به عبارت ديگر ، ما اگر بخواهيم افرادي را در اين زمينه آموزش دهيم نيازمنديم كه علاوه بر اين كه با علم روز اخلاق پزشكي در آشنا باشيم بايد با معارف خودمان نيز آشنايي عميق داشته باشيم.
وي افزود : بحث اخلاق پزشكي يك بحث بين رشته اي است يعني فلسفه، دين و حتي عرف و فرهنگ جامعه در آن بسيار دخيل است. اين رشته به اين سادگي نيست كه ما افرادي را به خارج بفرستيم و آنها پس از دريافت دكتري به كشور بازگردند و بتوانند افرادي را آموزش دهند.
دكتر پارساپور خودجوشي داخلي در محافل علمي و آكادميك را نياز اين رشته توصيف كرد و گفت : اين رشته مي بايست از بطن اين فعاليتها به بحث اخلاق پزشكي منجر شود و كسي كه مي خواهد در بحث اخلاق پزشكي در كشور ما منشاء اثر قرار گيرد يك جامعيتي بايد داشته باشد. اين جامعيت مي بايست آشنايي بر علوم دنياي امروز و هم بر معارف بومي باشد. اظهار نظر درباره مسائلي مانند كلونينگ و پيوند اعضا و ناباروري يكي از مسائلي است كه با اعتقاد و فرهنگ يك جامعه درگير است. در كشورهاي غربي و در كميته هاي اخلاقي در دانشگاه ها و بيمارستانها يك كشيش، متخصص علم اخلاق و پزشك شركت دارند كه بتوانند يك موضوع را از مسائل مختلف بسنجند تا تصميم گري آنها جامع تر باشد. اگر ما بتوانيم چنين افرادي را شناسايي كنيم و آن افراد را آموزش دهيم مي توانيم در آينده افراد بيشتري را جذب اين رشته كنيم و حداقل در بحث تئوريك اخلاق پزشكي مطالب قابل قبولي را ارائه دهيم.
وي با تاكيد بر اين نكته كه ما اكنون در جامعه نياز شديدي به مباحث اخلاقي داريم اظهار داشت : متاسفانه در بسياري از مسائل حتي در عرصه هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي مسائل اخلاق چندان مورد توجه قرار نمي گيرد. لذا نياز همه جامعه ماست كه با اين مسائل مواجه و آشنا شويم. متاسفانه در مقاطع آموزشي ما كمتر به اين نياز توجه مي شود البته نه به خاطر اينكه سياستگذاران به اين مسئله كمتر توجه مي كنند بلكه شايد به خاطر اين باشد كه ما ابزار آموزشي مانند آموزش دهنده و منابع آموزشي نداريم . لذا اگر كسي هم بخواهد در اين قضيه فعاليت كند دست او بسته است. ما نياز به تلاش گسترده و توجه ويژه اي از سوي مسئولين و محافل علمي و علاقمندان به اين رشته داريم. اگر ما با اين رشد علم و تكنولوژي كه با آن مواجه هستيم حركت نكنيم بعدا دچار تناقضات و معضلاتي خواهيم شد كه مشكلات جدي براي ما خواهد داشت.
دبير مركز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشكي در پايان گفت : ما از نظر نياز اكنون در مرز بحراني اخلاق پزشكي هستيم و اگر در اين مقطع به اين مسئله توجه نكنيم در آينده اي نزديك با تعارضات جدي روبرو خواهيم شد. به طور مثال ، بحثهاي تكنيكي ناباروري كه اكنون در كشور ما انجام مي شود را ما بايد از لحاظ فقهي، حقوقي، اخلاقي و فرهنگي مورد سنجش قرار دهيم تا در آينده دچار مشكلات و تناقضات نشويم. امروزه پزشك به واسطه اين تكنيك از اينكه توانسته زني را مادر كند بسيار خوشحال است اما ممكن است ده سال آينده دچار مشكلاتي شويم كه اي كاش اصلا اين تكنولوژي را نداشتيم. ما امروزه نيازمنديم كه هر علم و تكنولوژي را كه در كشور به راه مي اندازيم مباحث اخلاقي آن را هم مورد توجه قرار دهيم.
نظر شما