ورود به دنیای یکنواخت بازنشستگی/بيا با ما همنشيني کن

به گزارش خبرنگار مهر، بازنشستگي و سالمندي مرحله خاصي از زندگي انسان است. آرامش و آسودگی خیال در سالهایی که دیگر توان و رمقی برای انسان نمانده، شاید تنها خواسته میلیونها قشر بازنشسته ای باشد که آن را طلب می کنند. اقشاری که به حق؛ دین خود را در سالها به جامعه ادا کرده اند و امروز برای دیدن نتیجه عمل خود چشم به یاری مسئولان دوخته اند.
 
انتظار زیادی نیست اگر یک بازنشسته بخواهد بعد از سالها زحمتی که برای جامعه ای کشیده و خون دلی که برای ساختن آن خورده، روزهای بازنشستگی اش را به چشم یک «ماشین بازنشسته» و اسقاطی نگاهش نکنند.
 
کارمندان پس از بازنشستگی، به حمایتهای بسیاری نیازمند هستند تا از ایجاد افسردگی، سرخوردگی و احساس بیهودگی در آنها جلوگیری شود. در این میان، وظیفه کانونهای بازنشستگی برای پیش بینی تمهیدات لازم در این زمینه و به ویژه ایجاد برنامه های فرهنگی و تفریحی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
 
در ايران سن بازنشستگي معمولا بين 50 تا 65 سال است. با توجه به اينکه اميد زندگي در مناطق شهري کشور حدود 69 تا 70 سال است برآورد شده و با عنايت به افزايش در خور توجه جمعيت، مي توان گفت در کشور ما نيز جمعيت نسبتا در خور ملاحظهاي در وضعيت بازنشستگي و سالمندي به سرمي برند، که در آينده نيز با ضريب بيشتري شمار آنها افزايش خواهد يافت.

ايران کشوري جوان است به طوري که بيش از نيمي از جمعيتش را افراد زير 30 سال تشکيل داده اند. همين موضوع موجب شده سياستگذاران کشور عمده توجه خود را معطوف به رفع نيازهاي قشر جوان جامعه کنند. اين در حالي است که جامعه جوان امروزي در دو سه دهه آينده به سن بازنشستگي مي رسد و اين موضوعي نيست که بتوان براحتي از کنار آن گذشت.
 
پارک زيتون؛ پاتوقي براي بازنشستگان

در اهواز تقريبا هر پارکي تبديل پاتوقي براي افراد بازنشسته شده است. هر کجا پارک آرام و سرسبزي را ببيني بي شک در گوشه اي از آن جمعي از بازنشستگان و ميانسالان را مي بيني که مشغول گپ و گفت هستند. به يکي از پاتوقهاي افراد کهن سال و بازنشسته مي رويم. پارک زيتون کارمندي، درست دور تا دور آب نماي اين پارک مرکز تجمع اين افراد است. محلي که هميشه صبح تا شب افرادي از اين تيپ مي بيني.

بر روي صندلي هاي فلزي نشسته و رفت و آمد جوانان را بر انداز مي کنند. گويي به جواني خود مي نگرند. حاج حميد 73 سال سن دارد که مدت 12 سال است بازنشسته شده است. قبلا در يکي از ادرات دولتي مشغول فعاليت بوده و بعدا نيز به يک کارخانه در خرمشهر نظارت داشته است. خانواده آنها چهار عضو دارد. در روابط خانوادگي آنها با خويشاوندان بعد از بازنشستگي کاملا تغيير ايجاد شده و به نظر خود وی از بين رفته است. بعد از بازنشستگي احساس دلتنگي از دوستان و همکاراني که با آنها صميمي بوده را دارد. خرج او نيز بعد از بازنشستگي بيشتر از قبل شده است.

بعد از بازنشستگي اعضا خانواده و خويشاوند به نظر خودش به او احترام و منزلت کمتري مي گذارند. حاج حميد حالا به کاري مشغول نيست. در اوقات فراغت به پياده روي مي رود و در پايان پياده روي بر روي صندلي هاي دور آبنماي پارک مي نشيند. او مي گويد زندگي برايم يکنواخت و خسته کننده شده.

بهره مندی از تجربیات اين قشر مي تواند در بسياري از زمينه ها براي جامعه جوان مفيد باشد. همچون استفاده از چنين افرادي در شوراهاي حل اختلاف و... .
 
... نه ميل سخن دارد

حاج علي يکي ديگر از افراد بازنشسته اي است که در کنار حاج حميد نشسته و با چشماني منتظر براي پاسخ دادن وارد گفتگويمان شد. حاج علي با موهايي سفيدتر از برف و سبيلهاي باريک خيره به آب نماي وسط پارک مي گويد که بعد از بازنشستگي در کارهاي منزل نيز بيشتر شرکت دارد. در اخلاق او نيز تغيير ايجاد شده و تندتر و عصبانيتر شده است. پس از بازنشستگي به عقيده او خانواده آنها از هم گسيخته و به هم ريخته شده است. او تمايل دارد بيشتر در تنهايي باشد تا با خويشاوندان و دوستان. قبلا براي بازنشستگي خود برنامه ريزي فراواني کرده بود که مشکلات مانع از رسيدن به آنها شده است. در محل سکونت او نيز تغيير صورت گرفته است و ديگر همه چيز مثل گذشته نيست.

حاج علي مي گويد که با همکاران قديمي نيز تا اندازه اي کمي رفت و آمد دارد. ارتباط آنها با فرزندان و نوه هاي خود خيلي کم شده و ارتباط بيشتر تلفني است. در خلوت به تنها چيزي که فکر مي کند مرگ است. مشاهدات نيز حرفهاي وی را کاملا تصديق مي کند. وقتي که از ديگر دوستانش که در کنار او نشسته بودند مي پرسي، همين اطلاعات را به دست مي آوري. دوستانش مي گويند که بعد از بازنشستگي روز به روز افسرده تر شده و ارتباط با آنها نيز کمتر شده و دوست دارد بيشتر در تنهايي به سر ببرد و تنها گاهي به پارک مي آيد و دوستانش او را مي بينند.
 
چراغ هاي رابطه خاموشند

کمتر شدن ارتباطات خويشاوندي و اجتماعي از آثار اجتماعي بازنشستگان، کم شدن ارتباط هاي اجتماعي بازنشستگان است. هم از لحاظ کميت هم از لحاظ تنوع. فرد شاغل بر اثر بازنشسته شدن بسياري از راتباط هاي اجتماعي که به تبع شغل حاصل شده است را از دست مي دهد و رابطه اش کمتر و محدودتر مي شود و همچنين به لحاظ مشکلات جسماني و اجتماعي که برايش ايجاد مي شود ارتباط با خويشاوندان نيز کمتر مي شود. اگر چه در گفتگوهايي که با تعداد بازنشستگان و خانواده هاي آنها انجام داديم آنها معتقد بودند که در رابطه آنها تغيير ايجاد نشده ولي اکثريت به اين امر اذعان کردند که اين جنبه موجب فرسودگي ها و آزردگي هايي در زندگي بازنشسته مي شود که ضرورت اجراي تمهيدات جديد از جمله توسعه کانونهاي بازنشستگي را مي طلبد.
 
کاهش منزلت اجتماعي و احترام در نزد خانواده و خويشاوندان و همکاران فرد بازنشسته نيز از ديگر دغدغه هاي اين قشر است. بازنشسته در زمان اشتغال به لحاظ دارا بودن موقعيت شغلي از منزلت اجتماعي خاصي نزد همکاران، خانواده و خويشاوندان برخوردار است. و اين منزلت به او هويت اجتماعي خاصي نيز مي بخشد. در اثر بازنشستگي چنين پايگاهي فرو مي ريزد و وي از لحاظ هويت اجتماعي خود نيز دچار دگرگوني و يا حتي بحران مي شود. چنانچه چشم انداز روشني براي جايگزيني پايگاه اجتماعي خود و دستيابي به هويتي در خود پيش رو نداشته باشد ممکن است به مشکلات اجتماعي و رواني گوناگون دچار شوند.

بر اساس بررسي هاي انجام شده، درصد نسبتا درخور توجهي از بازنشستگان اظهار داشتند که احترام آنها نزد خانواده، خويشاوندان و همکاران سابق خود کمتر شده است. اگرچه تعدادي نيز معتقد بودند که در احترام خانواده و خويشاوندان آنها نسبت به آنها تغييري ايجاد نشده است.

به هر حال هز کدام از این افراد با کوله باری از تجربه حتی حاضر هستند به صورت افتخاری و بدون چشمداشت و تنها برای یک جرعه احترام، تجربه های خود را در اختیار نسل های بعدی خود قرار دهند فقط لازم است مکانیزمی به صورت مدون برای این کار طراحی و ایجاد شود.

------------------------------
گزارش: قاسم منصور آل کثير