به گزارش خبرنگار مهر، قم شهری در دل کویر، با میراثی از هفت هزار سال پیش، تمدنی جاندار که نشان از هویت می‌دهد، شهری با کاروان سراها و آب انبارهای قدیمی، خانه‌ها و باغ‌های تاریخی، تپه‌هایی که در دل خود رازها دارند و مدفن ساختارهاي معماري، مهره‌هاي استوانه‌اي، پلمپ‌هاي در خمره، توکن‌ها و قطعه سفال مهرزده هستند که "قلی درویش" یکی از این تپه‌هاي باستاني است.
روستای قمرود در 20 کیلومتری شهر قم شامل دو بخش است که به وسیله رودخانه قمرود یا آب انبار به دو بخش تقسیم می‌شود، ساحل راست یا بخش شرقی را قمرود و بخش غربی را البرز می‌نامند. تپه قلی درویش در این محل قرار دارد و اطراف آن محوطه باستانی به مساحت بيش از 50 هکتار قرار دارد.
این مجموعه از 7 هزار سال پیش تا هزاره اول قبل از میلاد قدمت دارد و هفت فصل کاوش در محوطه قلی درویش انجام شده است، اطلاعات ارزشمندی از دوره‌های مختلف تاریخی مربوط به 7 هزار سال پیش تا هزاره اول قبل از میلاد به دست آمده است، معماری مسکونی جوامع ساکن در قلی درویش، فضای نیایشگاهی، کوره‌های ذوب فلز و آثار منقول و سفالی از جمله آثار به دست آمده از این منطقه است.
با وجود اینکه تپه باستانی قلی درویش در فهرست آثار باستانی و ملی ایران به ثبت رسیده است و طبق قوانین میراث فرهنگی دارای ضوابط حفاظتی و عرصه و حریم است اما متاسفانه در سال‌های گذشته برخی نهادها اقدام به تخریب این محوطه کرده‌اند.
تا به امروز بیش از 90 درصد بقایای محوطه باستاني قلي درويش بر اثر ساخت اتوبان، ایجاد خط آهن، پیشرفت زمین‌های کشاورزی و ایجاد مسیر انحرافی به سمت امامزاده غریب(ع) زیر تیغ بولدوزرها تاب نیاورده و با خاک یکسان شده است.
روزگاری این تپه باستانی 30 متر بلندا داشت، اما آنچنان بلایی بر سر این آثار تمدنی و هویتی قم آمده است که امروز ارتفاع آن به 6 متر هم نمی‌رسد.
از سویی دیگر سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی شناسایی و احیای این آثار تاریخی که جنبه هویت‌بخشی برای قم دارد، به دليل نبود اعتبار، آن گونه که مورد انتظار است اقدامی انجام نداده است.
موزه آثار باستانی نداریم
قم، استاني که بیش از 800 اثر تاریخی و باستانی در آن شناسایی شده است و 323 اثر غیر منقول آن به ثبت رسیده است. قم، استاني با شاهکارهای معماری و سنتی بی‌نظیر که این استان را به بهشت کاوشگران باستان‌شناسی ایران تبدیل کرده است، آثاری که می‌تواند هم آیینه عبرت برای آنچه در گذشته اتفاق افتاده است و چراغ راهی برای آینده باشد و نیز نمایشگاهی باشد برای نمایش هنر دست هنرمندان روزهای دور و از رهگذر آن بینندگان و علاقمندان را از نقاط دور و نزدیک به خود دعوت کند.
جاذبه‌های باستانی همانند تپه قلی درویش یکی از آثار تاریخی قم است که در هر کاوش و اکتشاف جدید برگی از یک کتاب و یک تمدن را ورق می‌زند، برگ‌هایی که تمدن قم را چندین هزار ساله کرده است، اما چشم عابران و زائران شهر از این برگ‌های کتاب تاریخ دور است و بسیاری از ساکنان قم اطلاعات زیادی در مورد تپه تمدن ساز واقع در حوالی جمکران ندارند.
مسئولان اداره کل میراث فرهنگی قم از ساخت فیلم‌های مستند و توزیع بروشور و نقشه‌های مختلف برای معرفی ابنیه و آثار تاریخی قم از جمله قلی درویش سخن می‌گویند اما، قلی درویش تپه تمدن ساز قم همچنان مهجور است و این در حالی است که تقاضاها برای بازدید از این محوطه بسیار است اما آثار به دست آمده از کاوش‌های متعدد در محوطه قلی درویش هنوز ارائه نشده است و هیچ نمودی از آثار تمدنی که بارها از آن سخن به میان آمده، مشاهده نشده است.
شاید سخن از ساخت موزه برای ارائه آثار اکتشافی محوطه قلی درویش سخن به گزاف است، چرا که هنوز ساختمانی برای یک موزه باستان شناسی در شهر هفت هزار ساله وجود ندارد، وعده ساخت و برپایی موزه آثار قلی درویش از سوی مسئولان داده شد اما نام تپه قلی درویش قم همچنان ناآشنا است.
کمبود بودجه کمر به تخریب آثار باستانی بسته است
در استان قم به دلیل پیشینه فرهنگی، آثار تاریخی و غنی بسیاری وجود دارد، آثاری که یا به دست کاوشگران سر از خاک بیرون آورده و یا هنوز در دل خاک آرمیده‌اند، اما کمبود بودجه مانعی روی مانع افزوده است و این آثار هنوز همچون دانه‌ای از دل خاک بیرون نرسته است.
عمار کاووسی از برنامه‌های معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید که به صورت هر ساله به استانها اعلام می‌شود و این اعلام فهرستی از ابنیه تاریخی نیازمند مرمت است که بر اساس اضطرار و تهدیدهای طبیعی و غیر طبیعی متوجه اثر اولویت‌بندی می‌شوند و با توجه به اعتباراتی که از سوی مرکز تخصیص می‌یابد مرمت آثار در دستور کار قرار می‌گیرد.
معاون میراث فرهنگی قم، به تهیه طرح مطالعاتی مرمت ابنیه و آثار تاریخی قم اشاره می‌کند، و اینکه به طور متوسط حدود 10 تا 15 اثر در طول سال در فلزهای مختلف مرمت می‌شوند اما باید توجه داشت که مرمت آثار بسیار هزینه‌بر است و ظرافت خاصی دارد و با توجه به تعداد بالای آثار اعتبار بسیاری می‌طلبد.
کمبود بودجه و اعتبارات لازم یکی از مشکلات اصلی در اکتشافات آثار تاریخی و باستانی عنوان می‌شود و این مشكل تا جایی پیش می‌رود که تنها می‌تواند آثار در اضطرار را حفظ و بازسازی کند و هیچ فرد مسئول و نهادی برای کاروان‌سرایی که در بیابان بنا نهاده شده و در حال تخریب است، دل نمی‌سوزاند و باد و باران می‌شود تیغی که آثار تاریخی را مورد تخریب قرار می‌دهد.
ابنیه تاریخی و درآمدزایی
تپه قلی درویش که می‌تواند آتشفشانی باشد که از دل خود فصل‌هایی از عصرهای جدید حیات و تاریخ را بر روی بشر باز کند، اینک خاموش مانده است و اهمیت نمایش تمدن هفت هزار ساله شهر کویری ایران مورد توجه باید و شاید مسئولان نیست و هنوز مسافران و زائران عبوری از مسیر جمکران تابلویی را مشاهده می‌کنند که از استقرار محوطه باستانی سخن می‌گوید محوطه‌ای که دیده نمی‌شود.
نکته دیگری که در این زمینه مورد توجه است نگاه درآمدزایی به آثار باستانی است. توجه به آثار باستانی یکی از راه‌های توسعه گردشگری است پر بی راه نیست که سیاستگذاری‌ها در سطح کلان باید به این امر روی بیاورد، چرا که نگاه به آثار باستانی، علاوه بر زنده کردن تاریخ، جذب علاقمندان به تاریخ را نیز در پی خواهد داشت و این خود در زمینه ارز افزایی داخلی نقش موثری دارد.
همچنین توجه به توسعه گردشگری یعنی تمرکززدایی از تک محصولی بودن و این یعنی ذخیره‌های ناشی از توسعه گردشگری به کمک ذخیره‌های نفتی می‌آید.
نظر شما