به گزارش خبرنگار مهر، جعفرقلی شاعر بلندآوازه شمال خراسان كه در عهد ناصري مي زيسته است، فرزند ملارضا قلی گوگانی است؛ فرزند نستوه ایل بزرگ زنگلانلو، ايلي که امروزه گوگان در 35 کیلومتری شرق قوچان سکونت گاه آن است.
سال تولد جعفر قلی مشخص نیست، همان طور که از سال وفات، محل دفن و بخش زیادی از زندگی او اطلاعی در دست نیست، اما در یکی از اشعارش به نام فتنه سالار در خراسان، وقایع را به گونه‌ای توصیف می‌کند که نشان می‌‌دهد خود او شاهد وقایع بوده است( مذاکرات روز سه شنبه سوم رجب مجلس شورای ملی در رابطه با اسرای ایل باشکانلوی قوچان)، و بدين ترتيب درمی‌‌یابیم جعفر قلی در فاصله سال های 1229 تا 1266 شمسی شعر می‌‌سروده است.
وي در كودكي پدرش را از دست داده و سرپرستي او به عمويش سپرده شد، گويند در كودكي از مكتب خانه گريخت و به همين دليل نيز نتوانست مدارج علمي را طي كند، اما درس عشق را در كوهستان هاي شمال خراسان فرا گرفت و عجيب آنكه به چهار زبان كردي، تركي، فارسي و عربي شعر مي گفته است، اشعاري بس نكو و سرشار از احساس پاك مردمان كرمانج شمال خراسان.
از او به عنوان ملك الشعراي كرمانج ياد مي كنند، شاعري كه علاوه بر هنر شاعری؛ که بنا به گفته او هنر اصلی اش بوده است، دوتار نیز می‌نواخته و اشعارش را با آهنگ دوتار زمزمه می‌کرده است.
وی در اوایل جوانی عاشق دختری به نام ملواری می‌شود، دختري که نام او را در بسیاری از اشعارش آورده و آنگونه كه محققان زبان و ادب كرمانجي مي گويند این عشق مسیر زندگی او را عوض می‌کند، همچنان که در زندگی بسیاری از عرفا حادثه عشق، بیدارکننده روح و روان عارف بوده است.
اين شاعر و عارف شمال خراسان تخلص های گوناگونی چون جعفرقلی، جعفر، جعفرقلی بیچاره، جعفرقلی عندلیب، جعفرقلی مختار، جعفرقلی زنگلی و کرد را برای خود اختیار کرده است.
از جعفر قلی دیوان اشعاری به جای مانده است که به کوشش کلیم‌الله توحدی، محقق پیشکسوت و نام آشنای فرهنگ و فولکور منطقه خراسان، به خصوص خراسان شمالی، تصحیح و به کوشش احمد عضدی با عنوان دیوان عرفانی جعفرقلی زنگلی ملک شعرای کرمانج منتشر شده است.
كليم الله توحدي را به حق بايد از موثرترين افراد در معرفي جعفرقلي ناميد، كسي كه با رنج و مشقت فراوان و در طول ساليان دراز با گردآوری نسخه های خطی و بهره بردن از محضر بخشی ها و خوانندگان محلی، اشعار جعفرقلی را درقالب دیوان اشعار گرد هم آورد.
همان گونه كه از تاريخ تولد جعفرقلي زنگلي اطلاع دقيقي در دست نيست، سال وفات وي نيز نامشخص است، مي گويند او به سفر حج رفته و ديگر بازنگشته است.
نصب تنديس جعرفقلي در شيروان
تنديس جعفرقلي زنگلي با هنرمندي پيكرتراش گرانقدر خراسان شمالي؛ عقيل اصلي در مدت شش ماه تراشيده شد و در محل ميدان جعفرقلي شيروان نصب شد.
عضو شوراي اسلامي شهر شيروان و كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به نصب تنديس جعفرقلي در محل ميدان جعفرقلي شيروان مي گويد: جعفرقلي از ارادتمندان خاندان پیامبر(ص) و ستایشگر راستین ائمه اطهار(ع) بوده است.
اسماعيل حسين پور مي افزايد: جعفرقلی زنگلی، عارف و شاعر بلندآوازه شمال خراسان که در دوره ناصرالدین شاه می زیسته، از ارادتمندان خاندان پیامبر(ص) و ستایشگر راستین ائمه اطهار(ع) محسوب مي شود که اشعارش به چهار زبان فارسی، عربی، ترکی و کردی بر ذهن و زبان ها گل کرده است.
وي اظهار مي كند: او حافظ و مفسر قرآن، موسیقی دان، مورخ، جغرافیدان و حکیمی خردورز بوده که با جهانگردی توشه های فکری فراوانی گرد آورده و اين ذخاير را در اشعارش ماندگار كرده است.
حسين پور اضافه مي كند: در اشعار اين شاعر که در قالب های قصیده و غزل و گاه سه خشتی و ترکیب بند و ترجیع بند سروده شده می توان زلال چشمه اندیشه های والای این عارف دلداده خدا را به تماشا نشست.
اين استاد ادبيات فارسي مي گويد: استناد جعفرقلي در دیوان اشعارش به 900 آیه، 450 حدیث و 150 امثله، نشانگر اندیشه های عمیق این شاعر شوریده خراسانی است.
وي مي افزايد: اینکه او مکتب رفته است یا نه، با توجه به تسلط او به زبان عربی و انبوه تلمیحات قرآنی و احادیث، دور از ذهن نیست؛ ولی اشعار جعفرقلی و شور و جذبه شعرهایش که روحی پر آشوب و نا آرام را به کوهستان و آوارگی کشانده، حاکی از دست یافتن نوعی حالت اشراق در وي است.
نمونه اي از اشعار جعفرقلي
فارسی:
آرزو دارم بسی من عابدین را چاکرم
بعد زین العابدین باقر بود تاج سرم
صاحب تقصیرم و من خاک پای جعفرم
کردی:
وا دنیا سَرایَه که کاروان ده که گذر
دیداری ته ده خازم مرم ژه انتظاره
تو دریا ودریاچه خه وا نا که ئاری دل
ترکی:
چوخ کیسمه لَر، گلَر، گیدَر زمانه
فلک مَنی جدا سالدی یور دیمدن
غریب اولکاسندن اولدی جعفریمند
دمبدم عشق آتشندن دین و ایمان یاندرور
عربی:
باصلات دائم و هم اکله خُبزشعیر
قال رسول القریشی علی شیخ کبیر
اسدالله قاسم جناع عدن والسعیر
نظر شما