فیروزآباد و قدمتی هزاران ساله/ میراث فیروزآباد در انتظار گردشگران

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان فیروزآباد به مرکزیت شهر فیروزآباد با وسعت سه هزار و 542 کیلومتر در 90 کیلومتری شیراز قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستانهای شیراز و کازرون از غرب به فراشبند و از جنوب به شهرستان قیروکارزین و از شرق به جهرم محدود می‌شود.

فیروزآباد به گواهی تاریخ یکی از شهرهای مهم و باستانی اقلیم پارس بوده که در دوران امپراطوری هخامنشی تا غلبه اسکندر مقدونی از مناطق آباد و مهم بوده و بعد از تسلط اسکندر و جانشینان او به صورت مرکز مقاومت علیه حکمرانان یونانی درآمده و سالهای متمادی پناهگاه آزادمردان و میهن پرستان و عناصر استقلال طلبانی بوده که نمی‌خواستند از بیگانه اطاعت کنند.

شهری که امروزه فیروزآباد نامیده می‌شود در گذشته "گور" نام داشته که بر اساس منابع تاریخی معتبر، شهر گور یا جور یا اردشیر خره را اردشیر بابکان ساخت و آن را تختگاه خود قرار داد. پس از مرگ اردشیر به سال ۲۴۱ میلادی، الگوی ساختمانی این شهر که دایره‌ای شکل بوده مورد تقلید فراوان واقع شد و تا سده‌های میانه، نزدیک به 400 شهر بدین صورت ساخته شد.

ابن بلخی که یک هزار سال قبل "فارسنامه" را تالیف کرده است در این خصوص نوشته: "فیروزآباد که قدیم آن را گور می‌نامیدند به روزگار کیانیان شهر بزرگی بوده و حصاری عظیم داشت. اسکندر ذوالقرنین چون به پارس حمله کرد چندان که کوشید نتوانست به حصار شهر گور رخنه کند لذا جهت رودی را که از سر کوه می آمد، به طرف شهر برگرداند و در شهر جاری ساخت تا آنکه تمام شهر گور در آب غرق شد.

فیروزآباد نسبت به زمین‌های اطرافش در گودی واقع شده‌است لذا با آب رودخانه‌ای که اسکندر درشهر جاری ساخت، این شهر به یک دریاچه تبدیل شد و این دریاچه قرن‌ها باقی بود تا این که اردشیر با تمهیداتی آب دریاچه را تخلیه کرد و شهر جدیدی به جای شهر گور بنا نهاد و نام آن ا "اردشیرخوره" نامید.

فیروزآباد مانند بسیاری از شهرستانهای فارس جذابیتهای فراوانی برای گردشگران دارد مانند کاخ اردشیر، شهر گور، قلعه دختر که مسافران را برای چند روز مهمان خود کند.

كاخ اردشیر آتشکده: این بنا با طول 116 متر و عرض 55 متر یکی از کاخ های ییلاقی اردشیر به شمار می رود که از سنگ پاره و ملاط گچ ساخته شده و نمای آن از شمال به چشمه جوشان ورودی موسوم به برم پیر (قمپ و خنب) که آب زلالی از آن می جوشد و از جنوب به دیوار باره بلندی است که آتشکده اصلی در آن جهت و بیرون از کاخ ساخته شده است.

از ورودی شمالی بعد از ایوانی به طول 28 و عرض 14 متر با سقف گهواره ای به تالار میانی مربع شکل و گنبد واری به ابعاد 14×14 وارتفاع بین 25-21 متر ول می شود و از تالار میانی به دو تالار قرنیه در شرق و غرب اتصال دارد و هر تالار با راهروهای جداگانه به بخش های دیگر کاخ راه دارند و راهرو تالار غربی به پلکان طبقه دوم کاخ منتهی می شود.

ایوان جنوبی بیشتر به اتاق های چهار جانب کاخ که به نظر جمعی از کارشناسان مهمانسرای کاخ بوده و به ورودی جـنـوبـی باز می شود. گچ بری و تزئینات تالارها بسیار زیبا و با شکو شبیه کاخ تچر، تخت جمشید است زیربنای کاخ با چشمه جوشان هشت هزار و 500 متر مربع است.

صخره پیکار نقش پیروزی: این نقش برجسته یادبود جنگ و پیروزی بنیانگذار سلسله ساسانیان (اردشیر بابکان) برآخرین پادشاه اشکانی (اردوان پنجم) و جزء اولین و قدیمی ترین نقش برجسته غیر مذهبی ساسانیان است که در سه کیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز، بـرفـراز صخره ای در سمت راست رودخانه تنگاب حجاری شده است.

در این نقش برجسته که بزرگترین اثر صخره ای دوران ساسانی است سه صحنه نبرد تن به تن اردشیر با اردوان پنجم، پیکار شاپور اول جانشین اردشیر با دربندان وزیر بزرگ اردوان، یکی از سرداران اردشیر بایک دست گردن حریف خود را درچنگ می فشارد و با دست دیگر، کمر همتای خود را گرفته و سعی دارد که او را از زمین بلند نموده و برزمین بکوبد.

پل مهرنارسه :در کنار سنگ نگاره تاجگذاری اردشیر (نقش رستم) ویرانه های پلی بسیار قدیمی با سنگ های بادبر دویست های چله ای و لاشه سنگ و ملاط گچ که به دستور «مهرنارسه» یکی از نخست وزیران با نفوذ امپراطوری ساسانی امیران است و صدارت سه  پادشاه را عهده دار بوده است.

وی لقب هزار بندک، که یکی از القاب بزرگ ساسانی ها بوده داشته است. در قسمت بالایی پل، سنگ نبشته ای به ابعاد50×80 در هفت سطر به خط پهلوی دیده می شود که نخستین بار پرفسور هرتسفلد در 1924 میلادی آن را یافت و چندی بعد پروفسور گیرشمن آن را مورد بررسی قرار داد ولی تحقیقات کامل را پروفسور هنتیگ استاد دانشگاه لندن در سال 1329 هجری انجام داد و بنا به نوشته اودر مجله آسیایی لندن، این سنگ نبشته متعلق به قرن 5 میلادی یعنی زمان مهرنارسه می رسد.

شهر گور: اردشیر بابکان فرزند بابک نوه ساسان موبد معبد آناهیتا پس از پیروزی بر اردوان پنجم سلسله ساسانیان را بنیانگذاری کرد و شهر گور را مقر حکومت خویش قرار داد. قدمت شهر به دورۀ اشکانیان برمی گردد زيرا ساختن شهرهای دایره ای شکل مختص پارتیان بوده است.

اردشیر پس از پیروزی بر اردوان این شهر را احیا می كند. قطر شهر گور دو کیلومتر و دورتادور آن را حساری خشتی با خندقی به عرض 50 متر محصور کرده، چهار دروازه به نامهای مهر(میترا) در شرق، دروازه بهرام درغرب شمالی، هرمز، جنوبی اردشیر ورودی های این شهر را تشکیل می دهند. در بخشهای شهر که مجزا می شده بناهای حکومتی و محل اقامت درباریان بوده است.

قلعه دختر: بنای تاریخی با ارزش دیگر قلعه دختر است که در قلعه کوه (پارنا) در تنگه تنگاب است که احداث آن نشانۀ ظهور امپراتوری ساسانی و افول دولت اشکانی است.

این قلعه از سه جهت شمال، غرب، جنوب با صخرۀ کوهستانی با ارتفاع غیر قابل نفوذ محصور است و بر هر صخره با روی بلند و برج های دیده بانی ساخته شده در سمت شرق با فاصلۀ بیش از یک کیلومتر از قلعه دیوار سنگی محکمی کشیده شد تا مانع ورود افراد شود.

تنها راه ورود به این دژ از جنوب قلعه با پلکانی بوده که علاوه بر صخره کوه از چند لایه دیواره باره و برج تودرتو با نگهبانان مخصوص امکان پذیر بوده است، داخل قلعه با سه طبقه متوالی تنظیم و با برج پلکانی با هم ارتباط داشته است. طبقه اول اتاق نگهبانان با برج های مشرف به جهات مختلف با روزنه های خاص و قابلیت تیراندازی از داخل به خارج قلعه و یک آب انبار و دو حلقه چاه مخفی حفاری شده در دل کوه تا عمق رودخانه، حیاطی با تالار بزرگ طبقه دوم را تشکیل می دهد که بخش محل استراحت نگهبانان و محافظان و بخش مخصوص مهمانان بوده است.

بنای شاهی با دیوان و تالار گنبد دار در سطح سوم قرار گرفته است تا تالار اصلی با اتاق های جانبی به صورت قلعه عظیم و مدوری برفراز بلندترین نقطه رشته کوه و داخل خط دفاعی قلعه قرار گرفته است. این قلعه نخستین بنای گنبد دار ایرانی است که با اصول فنی و معماری خاص ساخته شده ومصالح به کاررفته در آن شبیه کاخ اردشیر است.

معاون ميراث فرهنگي فارس در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اينكه اماكن تاريخي شهرستان فيروزآباد براي بازديد مسافران در ايام نوروز آماده است، گفت: تنها قلعه دختر براي بازديد مسافران نوروزي از نظر پايداري بنا قابل استفاده نيست.

عبدالرضا نصيري با بيان اينكه اين بنا بايد به عنوان سايت پژوهشي دورش حصار كشيده شود، ادامه داد: وضعيت قلعه دختر همچنان مانند سال گذشته است و فقط ميزان كمي از آن راه پله دارد و به دليل اينكه در دامنه كوه قرار دارد مشكلاتي براي دسترسي به آن ديده مي شود.

وي با اشاره به اينكه قلعه دختر فيروزآباد اين بنا يك يناي تاريخي ناپايدار در حال مرمت است، بيان كرد: به دليل وجود كارگاه مرمت و همچنين انجام كارهاي پژوهشي آماده بازديد نيست و فقط افرادي كه واقعا به اين محوطه علاقه مند باشند مي توانند دشواري بازديد را به جان بخرند.

نصيري تاكيد كرد: البته ديگر آثار تاريخي اين شهرستان در ايام نوروز براي بازديد علاقه مندان باز است.