جناب آقاي خاتمي
رييس جمهور عالي‌قدر
پيرو دو نوبت گفت وگو و پي‌جويي انجام‌شده و تاكيد مؤكد حضرتعالي بر ارايه مكتوب موضوع پس از بررسي كارشناسانه، به استحضار مي‌رسانم كه مساله مورد بحث ـ نحوه مميزي كتاب ـ گويا بر مبناي مصوب جلسات 147 ، 148 و 149 مورخ 6 و 13 و 20/02/67 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به رياست رييس جمهور وقت انجام مي‌شود. هدف اين مصوبه، " اعتلاي فرهنگ، ارتقاي سطح دانش و تعميق مباني و ارزش‌هاي انقلاب با تامين آزادي نشر كتاب، حفظ حرمت و حريت قلم، حراست از جايگاه والاي علم و انديشه و تضمين آزادي تفكر در جامعه اسلامي" عنوان شده است.
اين مصوبه مرجع همچنين تصريح دارد كه كتب و نشريات طبق اصل 24 قانون اساسي در بيان مطالب آزادند ، دولت و همه اركان حكومت موظفند كه براساس قانون ازحريم آزادي كتب و نشريات مجاز حمايت كنند ، تلاش براي افزايش آگاهي‌هاي ديني، علمي، سياسي، اقتصادي، هنري، تاريخي، اجتماعي و نظاير آن در سطح عموم و انتشار كتاب و نشريه به اين منظور، از حقوق افراد ملت است و هيچ مقام رسمي و غيررسمي نمي‌تواند با اعمال فشار، انتشار يا عدم انتشار كتب و نشريات مجاز را باعث شود ، تلاش در جهت انتشار كتب مفيد براي نشر انديشه ها و تعالي افكار و رشد فكري در جامعه و مقابله فكر با فكر و تقويت روح نقادي و برخورد آزادانه و منطقي آرا و نظريات در اداي وظيفه امر به معروف و نهي از منكر و آزادي و استماع اقوال و اتباع احسن و مالاف كشف نظر صحيح، حق طبيعي هر فرد از افراد ملت است و تدوين و اجراي سياست هاي هدايتي و حمايتي نظام جمهوري اسلامي ايران درخصوص كتاب و نشريات، بايد به نحوي باشد كه اهل قلم را به تاليف و انتشار كتابهاي متناسب با نيازهاي جامعه امروز در جهت اهداف و اصول تشويق و ترغيب نمايد .
اما در تمام اين مصوبه، تنها در بخش نظارت بر نشر كتابهاي كودك و نوجوان تصريح شده است كه ”محتواي اين كتب قبل از چاپ و نشر با فرهنگ اسلامي و ايراني و اصول صحيح تربيتي تطبيق داده شود”.
با اين اوصاف، همان‌گونه كه شفاهي به عرض رسيد، نحوه مميزي و مراحل صدور مجوز نشر در حال حاضر به‌گونه اي است كه روز به روز حلقه دفع نخبگان و فرهيختگان جامعه را گسترش داده ، نارضايتي مزمن را هرچه بيشتر در ميان اهالي فرهنگ ـ از هر طيف و خط فكري ـ رواج مي‌دهد. قطعا استحضار داريد كه مميزي كتاب هم‌اكنون به نحوي " غير رسمي "، " سليقه اي " و در عين حال " اجباري " و " سلبي " صورت مي گيرد كه نتيجه اين اعمال نظر سليقه اي ، جامعه نشر را با تناقض‌هاي آشكاري مواجه ساخته است كه از نبود معيار و ميزان مشخصي در اين زمينه حكايت دارد.
اين در حالي است كه اين شيوه اعمال نظر كاملا غير رسمي، ميراثي از دولت‌ها و به ويژه دولت پيشين است كه البته در چند هفته گذشته، متوليان اصلي آن اذعان داشته اند كه ” امروز بعضي از مميزي ها و سانسورها بي‌اثر شده و يا اثر معكوس دارد و منطق حكم مي كند كه صاحبان فرهنگ و هنر نگذارند منافع ملت به خطر بيفتد” ، " دولت حق مميزي ندارد " و " مميزي كتاب بايد ظابطه مند شود " كه خود بر ناصواب بودن اين روش تاكيد دارد.
حال چنين انتظاري نيست كه مجموعه اصلاحگر تحت رياست و مديريت حضرتعالي در مت زمان باقي‌مانده ، نسبت به تصحيح اين روند ناصواب همت گمارد و اقدام كافي انجام دهد، اما با اين حال از شما به‌عنوان دولتمردي فرهيخته كه درايت و سعه‌ي صدر ويژه‌ي انديشمندان مشرق زمين را در جهانان كنوني به اثبات رسانده است، انتظار مي‌رود كه به ويژه با توجه به شرايط موجود، از تاييد اين شيوه اجرايي در مراجع عالي همچون كابينه دولت و شوراي عالي انقلاب فرهنگي، تبري جسته، بستر ذهني را براي تاكيد بر لزوم تغيير اين گونه روش‌ها در دولت جديد فراهم سازيد.
بديهي است كه تاكيد بر نكته ياد شده و نيز خلاء‌هاي قانوني احتمالي موجود، با توجه به نگراني‌هاي اهل فرهنگ از افق پيش رو، به ويژه در فضاي اظهارنظرهاي متناقض اين ايام ، ضروري مي نمايد.
عليرضا بهرامي ـ شاعر و روزنامه نگار ( سردبير فرهنگي )
نظر شما