به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، بحث اخلاق پزشكي در موارد مختلف از جمله مباحث پيچيده، جدي و حياتي است. چرا كه اخلاق پزشكي در اولين مواجه با "جان" انسان سرو كار دارد، لذا اين مبحث ويژگي هاي خاص خود را دارد. اما اينكه چرا اين بحث تا كنون و با توجه به غناي فرهنگ اسلامي - ديني در كشور ما و همين طور حضور چشمگير نخبگان در عرصه علوم پزشكي تا كنون ناكام و نوپا مانده است خود از موضوعات قابل تحقيق است. آنچه بيش از پيش بحث اخلاق پزشكي را در كشور ما پر رنگ جلوه مي كند حضور اخلاق پزشكي در سراسر دانشگاه هاي جهان به غير از ايران در دپارتمانهاي مختلف مانند حقوق، فلسفه، الهيات، جامعه شناسي، روان شناسي و پزشكي است. اما متاسفانه هنوز نه تنها اين حضور در دانشگاه هاي علوم پزشكي ما جدي نشده حتي بسياري از دانشكده هاي ديگر نيز از اين رشته خبري ندارند .
خوشبختانه امروزه طرح مباحث اخلاق پزشكي به طور وسيع باعث شده در قسمتهاي مختلف كشور اين مباحث مطرح و انديشمنداني بدان بپردازند. لذا آنچه كه امروزه سخت بدان نيازمند است " تدوين برنامه استراتژيك براي فعاليت هاي اخلاق پزشكي در كشور" است.
طي " آيين نامه بازنگري شده كميته هاي منطقه اي اخلاق در پژوهشهاي علوم پزشكي " كه در تاريخ بيست و نهم دي ماه 1383 در هفت ماده و هفت تبصره به امضاء دكتر مسعود پزشكيان، وزير وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي، رسيد مي توان در جهت تحقق برنامه استراتژيك براي فعاليت هاي اخلاق پزشكي در كشور، اولويتهاي اخلاق پزشكي را مد نظر قرار داد.
موضوعات اخلاق پزشكي
موضوعات مهم اخلاق پزشكي را مي توان در چهارده مورد دسته بندي كرد. اين موارد عبارتند از: 1- رابطه پزشك و بيمار، 2- اخلاق در پژوهش، 3- فلسفه اخلاق پزشكي، 4- آموزش اطلاع رساني در زمينه اخلاق پزشكي، 5- تخصيص منابع (نيروي انساني - اعتبارات - امكانات)، 6- اخلاق در آموزش (الگو)، 7- بهداشت باروري (سقط جنين - ايدز- نازايي - تنظيم خانواده)، 8- پيوند اعضا، 9- قوانين و مقررات ناظر بر اخلاق پزشكي ( از جمله طرح انطباق)، 10- اقتصاد و اخلاق پزشكي، 11- مرگ مغزي، 12- ژنتيك و بيوتكنولوژي، 13- مرگ راحت (اتانازي)، 14- ارزشيابي.
با توجه به موضوعات اخلاق پزشكي مي توان چشم انداز برنامه ريزي استراتژيك اخلاق پزشكي در كشور را طي موضوعات و گزاره هاي ذيل به اجرا، بررسي، كنكاش و نقد در آورد. بنابراين مي بايست در جهت استقرار كارآترين نظام و برنامه مبتني بر اخلاق پزشكي و اصول اسلامي و انساني و رسيدن به جامعه اي كه درآن هيچ گونه خلاف پزشكي نباشد و احترام به كرامت انساني در بالاترين سطح ممكن تحقق يابد، كوشش نمود.
تنظيم منشور اخلاق پزشكي
منشور اخلاق پزشكي بايد بر مبناي : 1- حفظ كامل كرامت و ارزشهاي انساني با توجه به مباني اصيل اسلامي و ايراني، 2 - گسترش عدالت اجتماعي، 3- توسعه علوم پزشكي با توجه به ارزش طب و طبابت در اسلام تنظيم شود .
در جهت تحقق منشور سه گانه اخلاق پزشكي مي بايست به سياستگذاري، برنامه ريزي و تدوين استراتژي هاي روشن و ايجاد بستر مناسب جهت هدايت و هماهنگي كليه دانشگاهها و مراكزمرتبط با اخلاق پزشكي به منظور ارائه خدمات آموزش و پژوهش براي ارتقا دانش بينش و عملكرد اخلاقي جامعه پزشكي توجه نمود. همچنين تامين مديريت فراگير (سياستگذاري - برنامه ريزي - اجرا وارزشيابي) در اخلاق پزشكي در زمينه آموزش، پژوهش، بهداشت و درمان براي ارتقا دانش - بينش و عملكرد اخلاقي جامعه پزشكي نياز جدي است.
با تحقق چنين آرماني تبيين جايگاه اخلاق پزشكي در كشور، تبيين مباني اخلاق پزشكي در كشور، گسترش آموزش اخلاق پزشكي، تربيت نيروي انساني متخصص، گسترش ارتباطات علمي - فرهنگي با مراجع داخلي و خارجي، ارتقا سطح علمي مراكز تحقيقاتي اخلاق پزشكي نيز محسوس خواهد بود.
فرصتهاي اخلاق پزشكي در كشور
لازم به ذكر است كه فرصتهاي بسياري مي تواند ما را در تحقق بحث اخلاق پزشكي ياري رساند اين فرصتها عبارتند از : 1. بكر بودن تحقيقات در زمينه اخلاق پزشكي در كشور ما، 2. وجود منابع غني اسلامي در زمينه اخلاق پزشكي، 3. ارتباط با مراكز فعال در زمينه اخلاق پزشكي در سطح ملي و بين المللي، 4. علاقه مندي مسئولين رده هاي مختلف در وزارت بهداشت و دانشگاهها و حمايت از مراكز اخلاق پزشكي، 5. وجود زمينه هاي مختلف و حمايت داخلي و خارجي از تحقيقات در زمينه اخلاق پزشكي، 6. تقاضا براي رشد كيفيت آموزش و پژوهش در جامعه پزشكي، 7. حمايت برنامه سوم توسعه از اخلاق پزشكي، 8. وجود پژوهشگران علاقمند به زمينه هاي اخلاق پزشكي، 9. اعتقادات مذهبي مردم و توجه به اخلاق پزشكي، 10. وجود حوزه هاي فكري مرتبط با موضوع مانند : فقه - فلسفه - جامعه شناسي و ... .
نقاط ضعف در بحث اخلاق پزشكي
يكي از مواردي كه بايد به صورت جدي مد نظر قرار گيرد توجه به نقاط ضعف در بحث اخلاق پزشكي در كشور است. اين نقاظ ضعف عبارتند از : 1. نداشتن تحقيقات روشن در زمينه اخلاق پزشكي علي رغم منابع غني فرهنگي و اسلامي، 2. انسجام ضعيف تحقيقات مرتبط با اخلاق پزشكي، 3. ضعف ارتباط مشاركت و تعامل با مراكز دانشگاهي، 4. كمبود نيروهاي متخصص در زمينه اخلاق پزشكي، 5. عدم دسترسي به منابع داخلي و خارجي اين مطالعات، 6. ضعف ارتباطات فعال بين المللي، 7. تغييرات سريع مديريتي در سطح مراكز اخلاق پزشكي، 8. ضعف در حمايت از طرحهاي پژوهشي در زمينه اخلاق پزشكي، 9. كمبود منابع پشتيباني در زمينه اخلاق پزشكي، 10. ضعف در آموزش اخلاق پزشكي، 11. نداشتن رشته دانشگاهي مصوب در زمينه اخلاق پزشكي.
تهديدهاي موجود در اخلاق پزشكي
اما بحث اخلاق پزشكي با تهديدهاي جدي نيز روبروست. تهديدهاي موجود را مي توان شامل موارد زير دانست : 1- ترويج بينش سكولار و لائيك در زمينه اخلاق پزشكي، 2- اثرات نامطلوب اخلاق پزشكي غير اسلامي و غرب در فضاي فكري داخل كشور، 3- فرار مغزها و عمدتا پزشكان از كشور، 4- كاهش اعتماد عمومي به جامعه پزشكي، 5- كاهش دلگرمي به كار در بين پزشكان متعهد، 6- ضعف ارتباط و مشاركت فعال با مراكز فقهي - حقوقي و...، 7- توجيه ناكافي ذينفعان مسئله اخلاق پزشكي و نداشتن بينش يكسان دربين روحانيون - پزشكان - حقوقدانان و فلاسفه، 8- ثبات كمي مديريتي در سطح وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي، 9- وجود افراد سودجو در جامعه پزشكي، 10- تصويب اوليه انتزاع آموزش و پژوهش پزشكي از وزارت بهداشت، 11- عدم اطلاع كافي مخاطبان از مراكز و مباحث اخلاق پزشكي، 12- فقدان جايگاه مناسب در تشكيلات ساختار سازماني، 13- توجه ناكافي مسئولين ارشد و عدم تخصيص امكانات به مراكز، 14- عدم علاقه و توجه كافي مراكز تحقيقاتي و دانشگاههاي علوم پزشكي به مقولات اخلاق پزشكي، 15- اشتغال بيش از حد جامعه پزشكي به مسائل اجرايي - اقتصادي، 16- ضعف فرهنگي جامعه پزشكي، 17- عدم ارزش گذاري به رفتارهاي اخلاقي جامعه پزشكي، 18- عدم آشنايي به لذات فلسفي و مفاهيم اخلاقي از سوي مخاطبان.
با توجه به "آيين نامه بازنگري شده كميته هاي منطقه اي اخلاق در پژوهشهاي علوم پزشكي"، موضوعات چهارده گانه مهم اخلاق پزشكي، تنظيم منشور اخلاق پزشكي و مواجه با تهديدهاي موجود در فضاي حاكم بر بحث اخلاق پزشكي در كشور ما، گستره ذينفع ها در بحث اخلاق پزشكي را به ترتيب ذيل مي توان تصور نمود: 1- گيرندگان خدمات ( بيماران - خانواده آنها و ...)، 2- ارائه دهندگان خدمات (پزشك - پرستار - ساير كاركنان مراكزبهداشتي درماني ...)، 3- دانشجويان علوم پزشكي، 4- مراكز تحقيقاتي - پژوهشگران واساتيد دانشگاه علوم پزشكي، 5- مجلس و مراجع قانون گذار، 6- مراجع حوزه علميه، 7- سازمانهاي حقوقي و مراجع قضايي، 8- سازمان نظام پزشكي، 9- پزشكي قانوني، 10- سازمان بين المللي (WHO - يونسكو و ...)، 11- شركت هاي دارويي و تجهيزات پزشكي، 12- نظريه پردازان گروه علوم انساني، 13- سازمان مديريت و برنامه ريزي، 14- سازمان هاي بيمه گر( دولتي وغير دولتي )، 15- دولت ( وزارت علوم - وزارت بهداشت - شوراي عالي انقلاب فرهنگي و ...)، 16- نيروي انتظامي و سازمان هاي نظارتي، 17- جامعه جهاني علي الخصوص جهان اسلام، 18- انجمن هاي حمايت از حيوانات، 19- فرهنگستان علوم پزشكي و ساير سازمان هاي صنفي مشابه، 20- سازمان هاي غير دولتي (NGO) مانند بنيادهاي خيريه، 21- رسانه هاي گروهي - نهادهاي ارتباط جمعي و مراكز اطلاع رساني، 22- نسل آينده.
نظر شما