دكتر حسين ملك افضلي، رئيس كميته كشوري اخلاق در پژوهش پزشكي در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" اظهار داشت : بحث اخلاق در پژوهش پزشكي از مسائل بسيار مهم و حايز اهميت است. چرا كه بحث سلامت انساني امروزه بسيار جدي تر از گذشته مطرح شده است. انسانها به واسطه بالا رفتن سطح علم و افزايش سيستم اطلاع رساني انتظارات بيشتري از جامعه پزشكي دارند.
دكتر ملك افضلي افزود : بنابراين ما ملزم به رعايت موازين انساني در بحث اخلاق در پژوهش پزشكي هستيم. نمي توان يك زيان و ضرورت غيرعادي به واسطه پژوهش به مردم وارد كرد و يا اينكه عدالت اجتماعي رعايت نشود. به طور مثال فقرا را تحت پژوهش و آزمايش قرار دهيم و نتيجه آن را اغنيا ببرند. لذا بحث احترام به حقوق بشر و افراد از جنبه فردي و اجتماعي در اين بحث اهميت بسيار دارد.
وي يكي ديگر از اركان الزامي اخلاق در پژوهش پزشكي را گسترش علم و تكنولوژي دانست و گفت : امروزه علم بسيار توسعه پيدا كرده و اكتشافات و ابداعاتي كه بشر انجام مي دهد بسيار عمده و چشمگير است. لذا به واسطه چنين توسعه اي مي بايست مسائل جديدي اخلاقي را هم مورد سنجش قرار داد. سوم اينكه بسياري از پژوهشها بين چند كشور انجام مي شود و هر كدام از اين كشورها مسائل سياسي و اعتقادي و فرهنگي خاص خود را دارند. بنابراين لازم است كه يك نظمي بر انجام چنين فعاليتهايي حاكم باشد.
دكتر ملك افضلي تصريح كرد : امروزه اخلاق پزشكي در همه كشورها مورد توجه قرار گرفته و در همه كشورها يك قوانين كلي و ملي و الزامي به وجود آمده است.
وي درباره رعايت اخلاق در پژوهش در پروژه هايي كه سوژه انساني در آن موجود باشد گفت : امروزه در هر كشوري نيز هرگونه تحقيقي كه سوژه انساني در آن باشد بايد به تاييد كميته اخلاق كشوري نيز رسيده باشد. در اين ارتباط قوانين و كدهاي اخلاقي تصويب شده و هم اين كه رشته هاي مهمي نيز تاسيس شده است. رشته اخلاق پزشكي رشته بين رشته اي است كه افراد مختلفي مانند حقوقدانان، فيلسوفان و متالهان و پزشكان در آن شركت مي كنند.
رئيس كميته كشوري اخلاق در پژوهش پزشكي درباره ناكارآمدي بحث اخلاق در پژوهش پزشكي اظهار داشت : مشكلات ما تا سال 1378 كه كدهاي اخلاقي نداشتيم دو چندان بود. چرا كه وقتي صحبت از اخلاق در پژوهش مطرح مي شد يك نوع مفهوم عام و مبهمي به ذهن متبادر مي شد. در آن زمان براي كسي اين موضوع به صورت روشن و عيني مشخص نبود. چرا كه ما نيازمند به يك تعريف جامع و روشني بوديم . همچنين بحث ساختار نيز مهم است. وقتي كه كدها تعريف شد بر اين كدها مي بايست نظارت و ارزشيابي وجود داشته باشد. ما اكنون كميته هاي ملي و دانشگاهي در كشور داريم كه در مراكز فعاليت مي كنند و تركيب اين كميته ها نيز مشخص است. افرادي متشكل از حقوقدان، روحاني، پزشك و حتي يك فرد عادي نيز در اين كميته ها شركت دارند.
وي يكي ديگر از مشكلات اخلاق در پژوهش پزشكي را مسئله نظارت دانست و گفت : نظارت در كشور ما ضعيف نيست اما در بحث اخلاق در پژوهش گفته مي شود كه كميته هاي اخلاقي بايد مستقل باشند و اعضاي اين كميته نبايد وامدار ديگري باشند. متاسفانه كميته هاي ما از نظر مالي مستقل نيستند و تابع دانشگاه هستند و افرادي كه در دانشگاه ها هستند نيز تابع دانشگاه هستند. بنابراين كميته هاي اخلاق ما بايد از افراد آزاد و مستقل كه محدود نباشند تشكيل شده باشد.
دكتر ملك افضلي برخورد جامعه پزشكان را نسبت به اخلاق در پژوهش در گذشته چندان روشن و عيني ندانست و گفت : اخلاق در پژوهش طي ده سال پيش يك مقوله كاملا ذهني بود و افراد به واسطه وجدان شخصي و اخلاقيات و اعتقادات شخصي عمل مي كردند. در اين چند ساله ما شاهد تحول چشمگيري در مسائل اخلاق در پژوهش پزشكي بوديم. به طور مثال امروزه در معاونت پژوهشي وزارت بهداشت 4 هزار پروژه داريم كه 15 درصد وارد كميته اخلاق در پژوهش مي شود.
وي الزامات به وجود آمده را بستري مناسب براي رعايت اخلاق پزشكي دانست و گفت : با تلاشهايي كه صورت گرفته اين موضوع جزو مسائل بنيادين شده كه ناخود آگاه به رعايت آن ملزم شديم.
دكتر ملك افضلي تشكيل دپارتمانهاي عمومي اخلاق پزشكي در دانشكده هاي پزشكي را گام مثبتي دانست و گفت : قبل از اينكه يك دپارتمان تخصصي و مستقل در اين زمينه تشكيل دهيم مي بايست به فكر تربيت نيروهاي انساني باشيم. مشكل ما عدم نيروي انساني است ما از سال گذشته به آموزش عده اي از پزشكان در زمينه اخلاق پزشكي پرداختيم. همچنين كارگاه هايي را تشكيل داديم. به هر حال به صورت رسمي و غير رسمي در حال فعاليت هستيم و اميدواريم اين حركتها در آينده اي نه چندان دور نتيجه بخش شود.
رئيس كميته كشوري اخلاق در پژوهش پزشكي در پايان اظهار داشت : آينده اخلاق پزشكي در كشور ما بستگي به تلاش افراد علاقمند و متعهد و عالم دارد. ما از نظر منابع اخلاقي در فرهنگ اسلامي غني هستيم و مي بايست از گروه هاي مختلف كه بر مسائل روز آشنايي داشته باشند نيز بيشتر استفاده كنيم.
نظر شما