«تاریخ نگاری و مورخان عثمانی» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری مهر،در سال­های اخیر، تاریخ­ نگاری در ایران و جهان، یکی از دغدغه­ های برخی از محققان تاریخ در ایران بوده است. هرچند شمار آثار تألیفی و ترجمه شده در این زمینه اندک است، ولی همین تعداد اندک، حاکی از توجه محققان تاریخ به مسأله مهم تاریخ­ نگاری است. مسأله­ ای که در گذشته توجه چندانی به آن نشده بود.

یکی از جریان­های مهم تاریخ­ نگاری در جهان اسلام، بدون شک تاریخ­ نگاری عثمانی است. مورخان قلمرو امپراتوری عثمانی، در طول شش سده استیلای عثمانیان، آثار پرشمار و ارزشمندی خلق کرده­ اند. البته اروپاییان بیشتر از مسلمانان اعم از ایرانی و عرب، به مطالعه و بررسی این آثار پرداخته­ اند. چنانکه همین مستشرقان اروپایی منابع تاریخ عثمانی از سده دهم/ شانزدهم به بعد را به زبان­های خود ترجمه کرده اند. مورخان غربی که به شناخت دولت عثمانی نیاز داشتند، متن کامل یا بخشی از آثار تاریخی سفرا و سیاحان عثمانی، به ویژه آثار مورخان بزرگی نظیر کاتب چلبی، نعیما، خواجه سعدالدین و جلال­زاده مصطفی را به زبان­های ایتالیایی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی ترجمه و منتشر کرده­ اند.

در ایران متأسفانه تا دوره ناصرالدین شاه، هیچ توجهی به تاریخ عثمانی و منابع آن نشد. در این دوره بنا به علاقه شخص شاه، چند منبع تاریخی عثمانی به فارسی ترجمه شد و بعد از آن بار دیگر این آثار مورد بی­ توجهی قرار گرفت. بنابراین آشنایی محققان تاریخ در ایران، از تاریخ­ نگاری عثمانی تا روزگار حاضر همچنان ادامه یافته است.

در حالی که در ایران، چنین فقر شدیدی نسبت به تاریخ­ نگاری عثمانی وجود دارد، در اروپا و آمریکا علاوه بر تصحیح و انتشار منابع دست اول عثمانی، ده­ها تک­ نگاری ارزشمند به صورت کتاب و پایان­نامه­ های تحصیلی درباره تاریخ­ نگاری عثمانی، تألیف و انتشار یافته است. علاوه بر آن، یکی از پروژه­ های مهم دانشگاه هاروارد در یک دهه گذشته، تدوین دانشنامه مورخان عثمانی است که از طریق اینترنت در دسترس همگان است.

 پرداختن به تاریخ­ نگاری عثمانی به ویژه برای ما ایرانیان از آن لحاظ که موجب شناخت بهتر و بیشتر تاریخ­ نگاری ایران می­ شود، دارای اهمیت بسیاری است، زیرا تاریخ­ نگاری عثمانی از همان آغاز شکل­ گیری و نیز در مرحله اوج و کمال خود تا حد زیادی وام­دار زبان فارسی، عناصر ایرانی و شیوه­ های تاریخ­ نگاری ایران بود.

نگارنده با نظر به این ضرورت­ها، از چند سال گذشته به این سو، در کنار ترجمه منابع و متون عثمانی، تعدادی از جدی­ترین مقاله­ های مربوط به تاریخ­ نگاری عثمانی، از زبان انگلیسی و ترکی را ترجمه کرده است. کتاب حاضر مشتمل بر مقاله­ های مذکور و نیز فصلی از کتاب رمضان ششن درباره مورخان عثمانی است که در پژوهشکده تاریخ اسلام انتشار می­ یابد.کتاب در یک فصل مقدماتی و چهار فصل اصلی تنظیم شده است. 

فصل مقدماتی کتاب، در مقاله­ ای با عنوان «تاریخ­ نویسی در آناتولی (پیش از دوره عثمانی)» از علی ارطغرل به بحث تاریخ­ نگاری پیش از عثمانی پرداخته است.

فصل اول کتاب طی نه مقاله روند تاریخ­ نگاری عثمانی را بررسی کرده است. مقالات این بخش شامل این مباحث است: پیدایش تاریخ­ نگاری عثمانی؛ آغاز تاریخ­ نگاری عثمانی؛ در باب تاریخ­ نگاری در عثمانی؛ مروری بر تاریخ­ نگاری عثمانی؛ تاریخ­ نگاری عثمانی؛ جریان­های عمده در تاریخ­ نگاری عثمانی؛ رابطه علت و معلول در تاریخ­ نگاری عثمانی؛ تاریخ­ نگاری عثمانی در دوره سلیمان قانونی؛ نخبگان ایرانی در خدمت سلطان عثمانی.

فصل دوم کتاب به موضوع «تاریخ­ نگاری عثمانی در دوره تنظیمات» پرداخته است. فصل سوم «مورخان عثمانی» را معرفی کرده است. فصل چهارم نیز مشتمل بر چهار مقاله به شرح زیر است: معرفی و توصیف منشآت فارسی صاری عبدالله افندی؛ معرفی یک مجموعه منشآت از سده دهم؛ در فواید فتح نامه­ های عثمانی؛ ظفرنامه­ های عثمانی: مطالعه موردی ظفرنامه سلطان مراد خان.

کتاب تاریخ­نگاری و مورخان عثمانی در 466 صفحه و با قیمت 15500 تومان به بازار نشر عرضه شده است.