کشت محصول لوکس با اعمال شاقه/ مکانیزه کردن کشت برنج برای حفظ منابع زیر زمینی آب

به گزارش خبرنگار مهر، در سالهای اخیر با توجه به افزایش قیمت برنج و صرفه اقتصادی آن، سطح زیر کشت این محصول در کشور به شدت افزایش یافته است و علیرغم توصیه کارشناسان، سالانه سطح زیرکشت برنج در گلستان نیز رو به افزایش است.

 

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، تولید برنج در ایران هر ساله به بیش از سه میلیون تن شلتوک و حدود دو ‪ میلیون تن برنج سفید می‌رسد و در این میان استان‌های گیلان، مازندران و گلستان مهمترین قطب‌های تولید برنج کشور محسوب می‌شوند

 

برنج یکی از کشت‌های پر آب طلب است که در سالهای اخیر در این استان بیش از چهار تا پنج برابر الگوی کشت برنج تولید شده و تا سطح 60 هزار هکتار رسیده است، این در حالیست کارشناسان الگوی کشت 12 هزار هکتاری محصول برنج در استان را با توجه به کمبود منابع آبی زیاد دانسته و خواستار کاهش این الگو شدند.

 

خشکسالی اخیر و کاهش سطح نزولات آسمانی که موجب قرار گرفتن منابع آبهای زیرزمینی در وضعیت قرمز شده، این نگرانی را در بین کارشناسان و متولیان امور آب استان افزایش داده تا حدی که به گفته کارشناسان در صورت تداوم کشت برنج در این سطح در سالهای آتی بایددر انتظار پایین آمدن سطح آبهای زیرزمینی و شور شدن آنان و در نتیجه خشک شدن اقلیم استان گلستان و تبدیل این استان سرسبز به بیابانی وحشتناک است.

 

مشکلات شالیکاران

 

به رغم مشکلات فراوان امسال حدود 60 هزار هکتار از مزارع گلستان به زیر کشت برنج رفت و این وضعیت درحالیست که شالیکاران منطقه با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کنند.

 

تبدیل موتور آب گازوئیل سوز به برقی و افزایش نرخ تعرفه برق، افزایش قیمت کود و سم و کمبود سوخت بخشی از مشکلات برنجکاران است. دستمزد بالای کارگر برای هر روز کار از دیگر مشکلاتی است که شالیکاران منطقه با آن روبرو هستند و کشاورزان هم به علت سختی کار و بی میلی جوانان خانواده به کشاورزی، ناچارند این مبلغ را پرداخت کنند.

 

کمبود سوخت از دیگر دغدغه های شالیکاران گلستانی است و کشاورزان مجبورند سوخت موردنیازشان را به نرخ آزاد از کامیونداران و یا جایگاهها خریداری کنند و سهمیه تخصیصی پاسخگوی نیازها نیست.

 

کشت برنج در 58 هزار هکتار از مزارع گلستان

 

کارشناس مسئول دفتر برنج جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت شالیکاری در استان می گوید: سطح زیر کشت برنج استان در سال گذشته 58 هزار و 409 هکتار بود و برای سالجاری هنوز آمار جدید استخراج نشده است.

 

مهدی محمدرضاپور افزود: از این میزان 12 هزار هکتار اراضی نسق بوده که از رودخانه مشروب می شوند و بیش از 35 هزار هکتار یز غیرنسق بوده و از آب چاه تامین می شوند.

 

وی درباره وضعیت محصول برنج استان نیز می گوید: از مجموع شالیزاریهای استان، تعداد 20 هزار هکتار به کشت رقم پرمحصول که شامل پنج نوع شیرودی است، اختصاص دارد و مابقی شامل ارقام محلی انواع طارم دمسیاه و هاشمی است.

 

تولید 160 هزار تن برنج

 

محمدرضا پور افزود: سالانه 322 هزار تن شلتوک برنج در استان تولید می شود که با احتساب ضریب 58 و 60 درصد، میزان تولید برنج سفید 160 هزار تن در سال است.

 

کارشناس مسئول دفتر برنج جهاد کشاورزی گلستان با اشاره به جمعیت یک میلیون و 700 هزار نفر استان، مصرف سرانه برنج به ازای هر نفر را 38 کیلوگرم اعلام کرد.

 

وی در پاسخ به اینکه چه تعداد شالیکوبی در استان فعال است، گفت: 142 کارخانه شالیکوبی در استان وجود دارد که مازاد نیاز استان است و 142با این حال 35 تا 40 درصد شلتوک استان برای فرآوری به خارج استان منتقل می شود.

 

محمدرضا پور یادآورشد: طول مدت فرآوری شلتوک در کارنجات شالیکوبی استان محدود است و اگر این محصول از استان خارج نشود کارخانجات شالیکوبی شش ماه از سال می توانند کار کنند و اگر هر واحد 30 تا 40 نفر را مشغول بکار کند کلی اشتغالزایی ایجاد می شود.

 

وی اظهار داشت: اکنون مدت فعالیت کارخانه های شالیکوبی استان، 2.5 تا سه ماه است و به این دلیل میزان اشتغالزایی محدود است.

 

کشت مکانیزه برنج در 3800 هکتار از مزارع

 

کارشناس مسئول دفتر برنج گلستان، در پاسخ به سطح کشت مکانیزه برنج در استان گفت: از مجموع شالیزارهای استان، 3800 هکتار آن به کشت مکانیزه اختصاص دارد و در این راستا، 9 واحد بانک نشاء نیز در اسان فعال است.

 

وی با اشاره به اینکه کشت مکانیزه برنج در استان رو به افزایش است، اظهار داشت: کاهش هزینه های تولید، کاهش سختی کار از جمله مزایاست و  مدیریت تغذیه براحتی انجام می شود، اعمال مدیریت آبیاری به آسانی صورت می گیرد و کنترل آفات و بیماریها راحت تر است.

 

مزایای کشت مکانیزه

 

مهدی محمدرضا پور با بیان اینکه ناچاریم به سمت کشت مکانیزه برویم عنوان کرد: هزنیه کشت سنتی سه تا چهار میلیون تومان در هر هکتار است ولی این میزان در کشت مکانیزه به یک میلیون و 700 تا یک میلیون و 800 هزار تومان کاهش می یابد.

 

وی درپاسخ به اینکه با توجه به محدودیت منابع آبی و پرآب طلب بودن کشت برنج چرا کشت این محصول در گلستان رو به افزایش است، گفت: برنامه ریزی، سیاستگذاری و تصمیم سازی کشاورز دست ما نیست و خود کشاورز بررسی می کند چه محصولی را کشت کند.

 

این کارشناس مسئول جهاد کشاورزی بیان کرد: کشاورز بخاطر اینکه تنوع کشت را داشته باشد، بخشی از مزارع خود را به عنوان نمونه به کلزا، بخشی را به گندم و بخشی را نیز به برنج تخصیص می دهد تا اگر روزی از کلزا نتیجه نگرفت، گندم، سویا و یا برنج جواب دهد.

 

برنج محصول لوکس کشاورزان

 

وی در عین حال تصریح کرد: چون برنج از قیمت خوبی برخوردار است و در رقابت با سایر محصولات لوکس شناخته می شود و محصول آن نیز نقد در مزرعه خریداری می شود کشاورز راغب به کشت آن است.

 

محمدرضا پور تاکید کرد: اگر کشتی جایگزین باشد و یا اینکه قیمت سویا و پنبه، گندم دو برابر شود، طبیعتا کشاورز به کشت بیشتر آن راغب می شود، زیرا کشاورز این همه سختی را تحمل می کند تا محصولش را با قیمت بالاتری بفروشد.

 

کارشناس مسئول دفتر برنج جهاد کشاورزی گلستان یادآورشد: از سوی دیگر به دلیل بارندگی زیاد در فصل زمستان، برخی مزارع استان دچار آب گرفتگی و یا آب ایستایی می شود و قابلیت کشت دیگر محصولات را ندارد، از اینرو کشاورز ناچار است که به کشت برنج در آن بپردازد.

 

کشت برنج تشویق نمی شود

 

محمدرضاپور همچنین تصریح کرد: با توجه به منابع آبی که داریم ما هیچ وقت تشویق نمی کنیم تا کشت برنج ترویج یابد، زیرا خاکهای مزارع استان برای شالیزاری طراحی نشده و آب استان نیز کفاف کشت برنج را نمی دهد و از سویی جون بحث خشکسالی را در استان داشتیم نمی توانیم کشت برنج تشویق کنیم.

 

وی عنوان کرد: ما می گوییم کشاورز زمانی احساس کرد مازاد آب دارد و یا زمینش تحت پوشش آب است و نمی تواند محصول دیگری بکارد، برنج کشت کند و هیچ گونه حمایتی برای ترویج کشت برنج نیز نمی شود.

 

کارشناس مسئول دفتر برنج گلستان درباره آفات و بیماریهای برنج بیان داشت: مهمترین آفت، کرم ساقه خوار برنج است که در مراحل مختلف رشد برنج خسارت می زند و زیر نظر کارشناس فنی توصیه های فنی داده می شود و یا مبارزه بیولوزِک انجام می شود.

 

آفات و بیماریهای برنج

 

كرم  ساقه  خوار  برنج  كه بعنوان  يكي  از  خطرناكترين آفات  برنج  در دنيا  بشمار  مي آيد ، در زمستان  بصورت  لار  و كامل  در داخل  ساقه هاي  خشك  برنج  و يا  علفهاي  هرز  اطراف  مزرعه  بسر مي برد  و در  حدود  اوايل  ارديبهشت ، هنگاميكه  حداقل  دماي  هوا ، 10  درجه  سانتيگراد  باشد ، شفيره ها  در داخل  ساقه هاي  باقيمانده  برنج  سال  قبل  و يا  علفهاي  هرز  مزرعه در  اطراف  سوراخهاي  ايجاد شده  توسط  لاروها تشكيل  مي شود.

 

احمد عطایی کارشناس کشاورزی در این زمینه می گوید: در  حدود  بيستم  ارديبهشت ماه اولين  پروانه ها ظاهر  مي شوند  كه در اواسط خرداد به حداكثر  خود مي رسند،. عمر  پروانه ها حداكثر يك هفته است و در اين مدت بطور  متوسط 230 عدد تخم توسط  هر پروانه گذرانده  مي شود.

 

وی عنوان کرد: تفريخ تخمها در  دماي حداقل  10 تا  12 درجه  سانتيگراد بمدت 5 تا 11 روز  بسته به دماي  محيط  انجام مي گيرد، اين كرم در طول سال 2  تا 3 نسل دارد  و از زمان نشاء كاري تا هنگام برداشت برنج در مزارع  فعاليت زيستي  دارد و خسارات  وارده  طي نسلهاي دوم و سوم بيشتر  است.

 

عطایی بیان داشت: امروزه  با كرم ساقه خوار  برنج  به سه  طريق، زراعي، شيميايي و بيولوژيك مبارزه مي شود از  راههاي  اساسي براي مبارزه با اين ‌آفت، ايجاد شبكه مراقبت و پيش آگاهي با استفاده  از اطلاعات جوي است كه كمتر مورد توجه قرار  گرفته است، در صورتيكه ثابت شده است مراحل سيكل  دگرديسي اين‌‌ آفت، همبستگي بالايي را با دما و ساير  پارامترهاي  جوي  دارد.

 

این کارشناس عنوان کرد: در مبارزه  بيولوژيك، از زنبور تريكو گراما براي پارازيته كردن تخم پروانه ساقه خوار برنج استفاده مي شود كه نحوه و زمان فعاليت  اين زنبور نيز تابعي از شرايط  جوي بويژه دما است.

 

کشت برنج در مینودشت

 

شهرستان مینودشت از جمله مناطقی است که کشت برنج در آن رواج دارد، مدير جهادكشاورزي شهرستان مينودشت در این زمینه گفت: در راستاي پايين آوردن هزينه هاي كاشت، عمليات كشت مكانيزه برنج در شهرستان مينودشت در سالجاري آغاز شده است. 

 

عيسي قرباني افزود: امسال در سطح 4500 هكتار از اراضي شهرستان كشت برنج با ارقام دم سياه، سنگ طارم، هاشمي، ندا و فجر كشت مي گردد كه از اين سطح مقدار 1500 هكتار نسق زراعي بوده و بقيه غير نسق هستند. 

 

كارشناس مسئول برنج شهرستان مينودشت در ادامه اضافه كرد: با توجه به تشكيل شركت تعاوني خدمات بانك نشاء پيش بيني مي گردد از سطح مورد اشاره 600 هكتار به صورت مكانيزه كشت شد كه نسبت به سال قبل 50 درصد افزايش يافته است. 

 

وي گفت: در اين روش مقدار مصرف بذر 40 كيلوگرم در هكتار بوده كه در مقايسه با روش سنتي كه كشاورزان 120 كيلوگرم در هكتار بذر مصرف مي كنند 80 كيلوگرم در هر هكتار صرفه جويي مي شود و طول نگهداري خزانه هم كاهش مي يابد. 

 

با توجه محدودیت آبی و استقبال کشاورزان گلستان، این سئوال مطرح می شود که از چه روشی برای کشت برنج در استان استفاده شود که آسیبهای کمتری داشته باشد.

 

لزوم ترویج خشکه کاری برنج

 

یک کارشناس کشاورزی نیز با بیان اینکه خشکه‌کاری برنج یکی از راهکاری اساسی برای مقابله با کم آبی در استان است، گفت: برنج بیشترین مصرف آب را در میان محصولات زراعی دارد، که با توجه به محدودیت منایع آبی استان کشت این محصول خسارات زیادی را به منابع آبی استان وارد کرده و موجب نابودی این سرمایه بین المللی می‌شود.

 

عبدالهادی مشرقی افزود: محیط رشد برنج طوری است که مقدار قابل توجهی از آب مورد نیاز در مراحل قبل از نشاء برای آماده سازی بستر و غرقاب کردن آن و مقدار زیادی نیز در طول دوره رشد محصول به طور مستمر هدر می رود. 

 

به گفته او، امروزه سهم آب کشاورزی به دلیل افزایش رقابت مصرف آب در صنعت و شرب با نرح رشد سریعتری کاهش می یابد. 

 

این کارشناس برنج با اشاره به محدودیت منابع آب، معرفی شیوه هایی از کشت و آبیاری که میزان مصرف آب را کاهش دهد را بسیار ارزشمند دانسته و گفت: کشت مستقیم برنج به روش خشکه کاری را یکی از این روشهاست.

 

وی روش کاشت برنج به صورت خشکه کاری را بسیار آسان ذکر کرد و آن را مشابه کشت محصولات دیگر عنوان نمود. این کارشناس ادامه داد: شروع آبیاری برنج بعد از کشت در اولین فرصت و بعد به فواصل 3 تا 4 روز بسته به رطوبت زمین آبیاری شود. 

 

وی کاهش هزینه ها تا 40 درصد، امکان استفاده از کمباین برای برداشت و نیز کاشت مستقیم در سطح وسیع و با سرعت بالا هم از مزایای این روش عنوان کرد و افزود: نتایج به دست آمده از تحقیقات آبیاری نشان داده که 50 تا80 درصد نفوذ و تراوش آب از شالیزارها با استفاده از این روش کاهش می یابد.