بحران مصر و اتیوپی درباره سد النهضه؛ نقش رژیم صهیونیستی در دامن زدن به مشکلات کشورهای حوزه نیل

سد النهضه یا سد هزاره بزرگ سدی است که قرار است از سوی اتیوپی در نیل آبی در نزدیکی مرزهای اتیوپی با سودان و در حدود 20 تا 40 کیلومتری آن احداث شود. در صورتی که این سد احداث شود بزرگترین سد آبی-برقی در قاره آفریقا و دهمین سد بزرگ جهان در زمینه سدها برای تولید برق به شمار خواهد رفت.هزینه احداث این سد از مرز چهار میلیارد دلار فراتر خواهد رفت و یکی از سه سدی است که به منظور تولید برق آبی در اتیوپی احداث می شود. که نگرانی هایی را نزد کارشناسان مصری درباره تاثیر آن بر آبهای نیل و سهم مصر از آن ایجاد کرده است.کشورهای حوزه نیل در سابق مستعمر های کشورهای خارجی بودند که پس از مدتی به استقلال رسیدند. اولین توافقات درباره تقسیم آبهای نیل به سالهای 1902، 1906 و1929می رسد.در سال 1959 مصر و سودان ضمن صحه گذاشتن بر مفاد توافقنامه سال 1929 بر مفاد آن اصلاحاتی اعمال نمودند.این توافقنامه به مصر اجازه می دهد که 87 درصد از جریان 84 میلیارد متر مکعبی آب نیل را مورد استفاده قرار دهد.

این توافق نامه ها حق و سهم مصر از آب نیل را محفوظ می داشت و مصر در صورت ایجاد طرحهای جدید بر رود نیل و شعبه های آن حق اعتراض داشت. بر اساس توافقی که میان مصر و بریطانیا به عنوان نمایندگان کنیا، تانزانیا و اوگاندا درباره بهره برداری از استفاده از آب دریاچه ویکتوریا به امضا رسید هفت و هفت درصد به سودان و 92.3درصد به مصر می رسید. این در حالی است که اتیوپی در اواخر ماه مه 2013 بخشی از آب رودخانه نیل آبی را منحرف کرد این رودخانه پس از پیوستن به نیل سفید در خارطوم نیل بزرگ را تشکیل می دهد این رود پس از عبور از سودان به مصر و سپس به دریای مدیترانه می رسد.طرح کانال کشی آب نیل خشم مصری ها را برانگیخته است زیرا بر اساس معاهده های 1929 و1959 مصر حق وتو هر طرحی که منافع قاهره را به مخاطره اندازد دارد.این دو معاهده بامخالفت اکثر کشورهای حوزه نیل از جمله اتیوپی روبرو بوده است. در پی تعمیق اختلافات میان اتیوپی و مصر بر سر احداث این سد "گتاچف ریدا" سخنگوی "هایلی مریم دسالین" نخست وزیر اتیوپی بیان کرد: ما به طرح خود ادامه می دهیم و احداث سد با اراده سیاستمداران مصری متوقف نخواهد شد ما از محمد مرسی رئیس جمهوری مصر خواسته ایم که درباره موضوع سد گفتگو کنیم اما درباره توقف آن هیچ بحث و گفتگویی نمی کنیم.

محمد کامل عمرو وزیر خارجه مصر در این باره گفت: گفتگو با اتیوپی درباره سد النهضه مشروط به تحقق اهداف توسعه و منافع مصب رودخانه نیل یعنی مصر و سودان است.این در حالی بود که محمد مرسی رئیس جمهوری مصر در اظهاراتی قبل از آن گفته بود که مصر از همه گزینه ها برای متوقف کردن طرحهای اتیوپی استفاده خواهد کرد.باکینام الشرقاوی مشاور محمد مرسی نیز گفت:قاهره از آدیس آبابا خواهد خواست که این طرح را متوقف کند این اولین گام ما خواهد بود و کمیته ملی که در این باره تشکیل خواهد شد نحوه برخورد با موضوع را روشن خواهد کرد.

از سوی دیگر ایمن علی مشاور محمد مرسی گفت: همه گزینه ها برای متوقف کردن سد النهضه که اتیوپی بر احداث آن اصرار دارد وجود دارد زیرا مصر باید از منافع آبی خود به خوبی دفاع کند. ما تا زمانی که اطمینان حاصل نکنیم که این طرح به ضرر ما نیست با آن موافقت نمی کنیم و در همه مراحل ساخت و بهره برداری باید نظارت داشته باشیم. این موضوع امنیت ملی است و احدی حق ندارد درباره آن کوتاهی کند و باید موضع ملی واحدی در قبال این موضوع مهم اتخاذ شود و این موضوعی است که تشکیل کمیته ملی متشکل از کارشناسان و مسئولان و همه شخصیتها را طلب می کند.مصر استفاده از گزینه نظامی را برای حل بحران موجود بعید دانسته است اما فشارهای دیپلماتیک خود را در بالاترین سطح بر اتیوپی افزایش داده است.آب رودخانه نیل دارای اهمیت زیادی برای مصری هاست. نیل دو شعبه اصلی دارد یکی نیل آبی و دیگری نیل سفید. نیل سفید از دریاچه ویکتوریا سرچشمه می گیرد و نیل آبی از دریاچه تانا در ارتفاعات اتیوپی که با نیل سفید نیل واحد را تشکیل می دهند.دریاچه ویکتوریا دومین دریاچه بزرگ دنیا پس از دریاچه سومیر یور است. در خارطوم نیل آبی و سفید به یکدیگر می پیوندند و این در منطقه المقرن است.