به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان دشتستان هم به لحاظ جمعیت و هم به لحاظ وسعت، بزرگ‌ترین شهرستان استان بوشهر است که دارای ظرفیت‌ها و قابلیت‌های زیادی در بخش‌های مختلف است و جایگاه مهم و ویژه‌ای در کشاورزی و صنایع و معادن استان بوشهر دارد.
دشتستان از نظر تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار بالایی است و بر اساس آثار تاریخی کشف شده در این شهرستان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرستان کشور محسوب می‌شود.
از آثار تاریخی شهرستان دشتستان می‌توان به کاخ زمستانی کورش در شهر برازجان، شهر تاریخی توز یا توج، کاخ بردک سیاه، تل مر، تل خندق، گور دختر(آرامگاه دختر کورش)، آتشکده (در نزدیکی تل خندق)، کاروانسرای مشیرالملک (در شهر برازجان) و... اشاره کرد.
هرچند شهرستان دشتستان دارای آثار تاریخی متعدد است ولی آنگونه که باید به این ظرفیت‌ها پرداخته نشده است و بسیاری از این آثار مغفول مانده است که لازم است مسئولان گردشگری توجه بیشتری به این آثار داشته باشند.
گور دختر
گور دختر در جاده برازجان به کازرون قرار دارد که دارای سقفی شبیه مقبره به مقبره کوروش بزرگ دارد و خود مقبره نیز به سبک مقبره کوروش کبیر ساخته شده است و باستان شناسان نیز تایید کرده‌اند که این اثر متعلق به ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و به دوره هخامنشیان است.
بنا به گفته‌های زیادی، این مقبره متعلق به خواهر یا دختر کوروش بزرگ است در کنار این مقبره بقایای کاخ اردشیر ساسانی نیز دیده می‌شود. گفته‌اند که این بنا آرامگاه دختر (آتش سا) یا مادر (ماندانا) یا خواهر کوروش بزرگ است. شاپور شهبازی از باستان‌شناسان بزرگ ایران معتقد بود که این گور به کوروش کوچک تعلق دارد. لویی واندنبرگ نیز آن را متعلق به کورش یکم می‌دانست.
گور دختر را ابتدا یک باستان‌شناس بلژیکی به نام «لویی واندنبرگ» در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. واندنبرگ خود معتقد بود گور دختر قبر «چیش پیش» یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است اما گمانه‌ها در مورد این بنا فراوان است.
معماری بنای گور دختر درست مشابه آرامگاه کوروش در پاسارگاد اما در مقیاسی کوچکتر است. کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و بوسیله بست‌های دم چلچله‌ای به یکدیگر متصل شده‌اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه‌های ساخته شده توسط معماران هخامنشی هیچگونه ملاتی به کار نرفته‌است. بر بالای این مقبره قسمتی فرو رفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالاً جایگاه قرار گرفتن کتیبه‌ای مربوط به آن بوده‌است. ارتفاع واقعی بنا چهارونیم متر است و در درون اطاقک بنا حوضچهٔ کوچکی وجود دارد.
البته هخامنشیان در برازجان تنها گور دختر را از خود به یادگار نگذاشته‌اند و علاوه بر آن «چرخاب» متعلق به کوروش در یک کیلومتری جنوب غرب برازجان و کاخ«سنگ سیاه» و کاخ«بردک سیاه» در دشتستان نیز بناهایی مربوط به این دوره از تاریخ در این سرزمین هستند.
كاروانسرای مشیرالملك
کاروانسرای مشیرالملك در سال 1250 شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملك ساخته شد. معمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و كاروانسرای دالكی است كه به طرز ماهرانه‌ای اقدام به ساخت این بنا به سبك معماری زندیه كرده است.عمده مصالح تشكیل دهنده این كاروانسرا سنگ، گچ و ساروج است و در كف آن از تخته سنگ‌های بزرگ تراشیده شده، استفاده شده است.
در دو طرف این شاه‌نشین راه پله هایی وجود دارد كه پشت بام كاروانسرا را به محوطه دیگری كه اندرون كاروانسرا و مخصوص زنان و كودكان بوده است وصل می‌شود.
این بنا مثل سایر كاروانسرا‌های دیگر دارای چهار برج مرتفع است. مساحت كل بنا هفت متر مربع با زیر بنایی در حدود چهار هزار و200 متر مربع می‌باشد. كاروانسرای مشیرالملك مجموعاً دارای 68 باب اتاق و حجره بوده كه به دلیل تغییر كاربری آن در دوره‌های بعدی تعداد اتاق‌ها كم یا زیاد شده‌اند.
از این بنا تا سال 1300 شمسی به عنوان كاروانسرا استفاده می‌شد كه به دلیل واقع شدن شهر برازجان بر سر راه تجارتی شیراز به بوشهر مكانی مناسب جهت استراحت كاروانیان بوده است.
از سال 1300 شمسی كه قشون نظامی به برازجان وارد شد این كاروانسرا محل مناسبی برای استقرار نظامیان شناخته شد.از سال 1335 با تغییرات و تعمیراتی، این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت كه از آن به عنوان زندان استفاده می‌شد. به همین دلیل به دژ برازجان معروف شد.
این بنا سال 1377 با پیگیری‌های مكرر مدیریت میراث فرهنگی بوشهر به دلیل اهمیت و ارزش آن تخلیه شد و در جهت كاربری فرهنگی و هنری این اثر تاریخی مرمت‌های لازم روی آن صورت گرفت.كاروانسرای مشیرالملك در سال 1362 به شماره 1638 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید.
کاخ بردک‌سیاه
کاخ بردک‌سیاه واقع در شهر برازجان از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتستان یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.
کاخ بردک‌سیاه کاخی مربوط به عصر هخامنشی است، و در ۱۲ کیلومتری شهر برازجان واقع شده‌است، این کاخ در حاشیه رودخانه دالکی قرار دارد، و بعد از کاخ کوروش بنا شده و فاقد ظرافت‌ها و ترکیب خاص رنگ‌های سیاه و سفید کاخ‌های برازجان و پاسارگاد است.
ظاهری کاخ سنگ سیاه از لحاظ سبک هنر معماری و ترکیب رنگ‌های سیاه و سفید و مشخصات ظاهری آن نشان می‌دهد که این کاخ بعد از کاخ برازجان ساخته شده‌است.
کاخ سنگ سیاه دارای تالاری مرکب از ۱۰ ستون است، در دو ردیف پنج تایی که به سبک و پلان و نقشه‌های هخامنشی ساخته شده و مخصوصا قابل انطباق با پاسارگاد و برازجان است.
اما در رعایت رنگ پایهٔ ستون‌ها با این دومحل تفاوت دارد و استفاده از بست‌های دم‌چلچله‌ای بر روی یکی از پایه ستون‌های این کاخ قدمت آن را بعد از پاسارگاد و برازجان نشان می‌دهد. هم چنین این کاخ ظرافت کاخ کوروش در پاسارگاد و برازجان را ندارد.
شهر تاریخی توز
شهر تاریخی تَوَّز یا توج یکی از شهرهای مهم دشتستان قدیم بوده و از اهمیت بسیاری برخوردار و در نزدیکی روستای زیراه کنونی قرار داشته است که در محلى بین روستاهاى زیرراه، اردشیر‌آباد و سعدآباد از توابع دهستان‌هاى دشتستان در حاشیه رودخانه شاپور دالکى قرار دارد.
توز شهرى تجارتى بوده که پارچه‌هاى کتانى ملون و گلابتون‌دوزى آن شهرت زیادی داشته است. رودخانه شاپور که از نزدیکی آن مى‌گذرد غالباً رودخانه توز (توج) نامیده مى‌شده است و این شهر بزرگ و پرآوازه، بزرگ‌ترین مرکز پارچه بافی ایران آن روزگار بوده و نخلستان‌های بی‌شماری داشته و در اکثر کتب تاریخی و جغرافیایی از این شهر نام برده شده است.
مورخان و جغرافی‌نویسان توز را شهری بزرگ دانسته و از پارچه‌بافی آن یاد کرده‌اند و نوشته‌اند که در این شهر بیش از 1000 باب مغازه پارچه فروشی وجود داشته است.این شهر عظیم که وسعت آن را تا روستاهای اطراف سعدآباد هم نوشته‌اند یکی از شهرهای مهم جنوب کشور بوده و انبار غله کشور در کنار این شهر قرار داشته و تا قرن پنجم آباد بوده و پس از آن رو به ویرانی نهاده است.
آثار این شهر در اطراف روستای زیرراه تا نزدیکی‌های شهر سعدآباد کنونی فراوان دیده می‌شود. از آسیاب بادی تا چشمه و کوپال و ... که همه بیانگر این حقیقت است که زمانی این مکان جایگاه شهری بزرگی بوده است.
شهر باستانی توز در سال هیجدهم یا نوزدهم هجری قمری در نبرد میان ساکنان آن با سپاه اسلام به فرماندهی عثمان بن ابی العاص به تصرف مسلمانان درآمد و فتح شد.
کشف آثار باستانی توج(توز) نیازمند حفاری
از آثار و تمدن باز مانده باستانی و دیدنی توز و سبا می‌توان به مجموعه غارهای چهل خانه اشاره کرد که در شمال شهر سعدآباد، نزدیکی ویرانه‌های شهر باستانی توز قرار دارد. چهل خانه در دیواره سنگی رودخانه شاهپور ساخته شده است، گرچه تاریخ دقیقی از زمان ساخت آن در دست نیست ولی اکنون 23 خانه آن باقی مانده است.
آثار متعددی از جمله سفال، کوزه، لوله آبی، اشیاء قیمتی و ... در این منطقه به دست آمده و آثار متعددی هم در زیر زمین مدفون است و نیاز به حفاری دارد.
در گزارش‌های مربوط به حرکت سفاین اسکندر مقدونی از شهری به نام «تائوکه» یاد شده است که برخی از محققان آن را از نظر موقعیت، منطبق با توج دوره اسلامی می‌دانند.
اگر چنین باشد، پیشینۀ تاریخی این شهر دست‌کم به روزگار هخامنشیان می‌رسد. بنابر متن پهلوی کتاب شهرهای ایران، این شهر در دوره ساسانیان «توژک» خوانده می‌شده است.
اصطخری توج را پنجمین شهر بزرگ فارس، و از حیث بزرگی هم‌سنگ ارجان دانسته است. مؤلف گمنام حدودالعالم مردم این شهر را بسیار توانگر توصیف کرده است.
وجود 172 اثر گردشگری در دشتستان/ لزوم توجه بیشتر مسئولان میراث فرهنگی
فرماندار دشتستان با بیان اینکه دشتستان 172 اثر گردشگری ملی و بین‌المللی دارد، اظهار داشت: شهرستان دشتستان به لحاظ دارا بودن 172 اثر تاریخی و گردشکری در سطح ملی و بین‌المللی و وجود جاذبه‌های بکر طبیعی و گردشکری نیاز به توجه بیشتر از سوی مسئولان میراث فرهنگی و گردشکری استان دارد.
علیرضا خرمی افزود: از نظر تاریخی و فرهنگی نیز جایگاه دشتستان جایگاهی ویژه است و در واقع میراث با ارزش فرهنگی و باستانی دشتستان با توجه به قدمت تاریخی و کهن آن نیاز به توجه و توسعه ویژه دارد.
وی ابراز داشت: گردشگری در دنیای امروز دارای جایگاه خاصی است و باید بیش از پیش مورد توجه و عنایت قرار گیرد و باید از ظرفیت‌های گردشگری شهرستان به نحو مطلوب بهره ببریم.
فرماندار دشتستان گفت: آثار باستانی دوره‌های هخامنشیان و ساسانیان همچون کوشک اردشیر، گوردختر، بردک سیاه و کاخ هخامنش و دیگر جاذبه‌ها و چشم‌اندازهای بسیار زیبای طبیعی و نخلستان‌های سرسبز در این شهرستان در طول سال به‌ویژه ایام نوروز باعث جذب و حضور گردشکران خارجی و داخلی در این منطقه شده است.
خرمی یادآور شد: باید نگاه ویژه‌ای به مناطق تاریخی و گردشگری در سطح شهرستان داشته باشیم و انتظار داریم بیش از گذشته در زمینه توسعه اماکن گردشگری و تاریخی همت داشته باشیم.
گزارش: سعید رضائی
نظر شما