به گزارش خبرنگار مهر، آثار زرین‌فام به گونه‌ای از سفالینه گفته می‌شود که بدون استفاده از طلا، درخشش زرین و بازتاب رنگارنگی را به همراه دارد. متاسفانه این هنر آنچنان که باید و شاید در مجامع هنری ما مورد توجه قرار نمی‌گیرد اگرچه بین قرن 10 تا سیزدهم هجری قمری این تکنیک در ایران و خاورمیانه رونق گرفت ولی این صنعت رفته رفته روند آرامی را دنبال کرد.
تکنیک سفال زرین‌فام ایرانی به نوع فاخر و گران‌قیمتی از سفال در دنیا اطلاق می‌شود که اوج تکنیک و زیبایی‌شناسی آن در ایران بوده است. در این تکنیک به همه لعاب‌هایی که بعد از پخت دارای جلای فلزی می‌شوند و اصطلاحا فلزنما می‌شوند، "لاستر" گفته می‌شود که ناب‌ترین شیوه اعمال آن همان روش قدما در ایران است که شیوه بسیار دشوار اما ویژه‌ای است. این شیوه ساخت سفال از دوران حکومت مغول‌ها در دوره سلجوقی، ایلخانی و تیموری در انحصار چند خانواده ایرانی بود که رمز و راز دست یافتن به این نوع سفال فاخر و ارزشمند را به دیگران آموزش نمی‌دادند و بعدها نیز شیوه فناوری و استحصال این نوع لعاب در هنر سفالگری گم می‌شود.
قدیمی‌ترین نوشته‌ای که درباره این تکنیک موجود است مربوط به ابوالقاسم کاشانی، کاتب دربار مغول است که برادرش زرین‌فام‌ساز بوده است. او در نوشته‌اش توضیح مختصری درباره این تکنیک داده که معتبرترین دست‌نوشته درباره سفال زرین فام است و پژوهشگران از جمله "تاکوئو کاتو"ی ژاپنی با استناد به این نوشته و تحقیق و پژوهش روی سفال زرین فام توانسته‌اند این موضوع را رمزگشایی کنند.
تاکوئو کاتو هفتم، هنرمند نامدار ژاپنی است که سفالینه‌های زرین‌فام وی شهرتی جهانی دارد. کاتو به همراه پسرش "کوبه‌ای کاتو"، هنر سفال ژاپن را در مجامع هنری مطرح کرده‌اند.
تاکوئو کاتو در کتابی با عنوان "سحر کویر" به تکنیک سفال زرین‌فام ایرانی پرداخته است که این کتاب به زبان فارسی نیز ترجمه شده است. اگرچه هنوز هم تعداد هنرمندان معدودی در دنیا توانایی ساخت و عمل‌آوری سفال با این تکنیک را دارند، اما در ایران این تکنیک به صورت همگانی آموزش داده می‌شود.
استاد کاتو، میراث معنوی (گنجینه ملی انسانی ژاپن) بعد از سال‌های متمادی تحقیق و مطالعه موفق شد این تکنیک را روزآمد کند و پسرش، استاد کوبه‌ای کاتوی نیز این هنر را از پدر خود به ارث برده است.
نمایشگاهی از سفالینه‌های ژاپنی در ایران
سفارت ژاپن با همکاری موزه ملی ایران، انجمن هنرمندان سفالگر ایران و بنیاد ژاپن، از تاریخ 13 تیر تا دوم مردادماه نمایشگاه "سفال زرین‌فام از دیروز تا امروز" را برگزار کرده است. در این نمایشگاه آثار برجسته کوبه‌ای کاتو و نیز معرفی آثار تاکوئو کاتو و گزیده‌ای از آثار زرین‌فام موزه ملی ایران و آثاری از انجمن هنرمندان سفالگر ایران به نمایش گذاشته شده است.
تاکوئو کاتو هنرمند ژاپنی با آموختن تکنیک سفال زرین فام ایرانی سهم ویژه ای در معرفی و پژوهش و بررسی این تکنیک ایرانی داشته است و همچنین دیگر هنرمندان ایرانی نیز در طول تاریخ اجازه نداده‌اند که شمع سفال زرین فام ایرانی خاموش شود و تلاش کردند آن را روشن نگه دارند.
کاتو: از هنر ایران چیزهای زیادی آموخته‌ام
این هنرمند مطرح ژاپنی که چند روزی را در مهمان ایران است در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد برنامه‌های اجرا شده در ایران برای وی گفت: برنامه خوبی به نام کارگاه برگزار شد که به نظر من برنامه‌ای خیلی جامع و پر بود.
وی افزود: از استادان ایرانی چیزهای زیادی یاد گرفته‌ام. الان مساله این است که این نکات علمی را چگونه به کارهایم وارد کنم. سفالگری ایران و ژاپن تفاوت‌هایی با هم دارند ولی مهم این است که با تبادل اطلاعات و گفتمان مشترک کارهای جدیدی ارائه دهیم.
این هنرمند ژاپنی ادامه داد: به طور قطع و یقین مساله‌های تکنیکی، فنی و روانشناختی و نیز مسائل مذهبی را که در هنر سفالگری ایران و ژاپن هست، می‌توان مورد نقد و بررسی قرار داد و در موردشان صحبت کرد تا راه پیشرفت این هنر بازتر از قبل شود.
وی در پاسخ به این پرسش که چقدر از زیبایی‌شناسی ایرانی تاثیر گرفته است؟ گفت: برای افرادی مانند من که از فرهنگ شرق آمده است کلا هنر ایران از فرش گرفته تا معماری و سفالش و به خصوص فضا و اتمسفر و عمقی که در این آثار هست بسیار آموزنده و مورد اعتناست.
تاکوئو کاتو بیان کرد: به عنوان یک ژاپنی بیشتر از فرهنگ و زیبایی‌شناسی خودمان متاثر هستم ولی اکنون به دنبال این هستم که با ترکیب آنچه در ذهن دارم با آنچه از فرهنگ ایران و هنر این کشور برداشت کرده‌ام دست به خلقی جدید و ایجاد دریچه‌ای نو بزنم.
وی در مورد آنچه که یک هنرمند ژاپنی برای خلق اثر در ذهن خود دارد، گفت: در ژاپن باغ‌های "کیتو" را داریم که یکی از ایده‌های اصلی فضاسازی هنری ژاپنی است. در این فضا هنرمندان ما به "هیچ" رسیده‌اند البته هیچ نه به مفهوم منفی کلمه بلکه به عنوان عمق فلسفی آن.
این هنرمند ژاپنی اضافه کرد: هنرمندان ما از عمق فضای معنوی این هیچی که عنوان می‌شود بهره می‌گیرند مانند آنچه که هنرمندان ایرانی نیز دارند. آنها از فلسفه به هنر می‌رسند مانند هنرمندان کشور ما. دوست دارم از تلفیق دو فضای معنوی دو کشور سفالی جدید به وجود بیاورم.
وی به ظرافت‌های معماری ایرانی در مساجد اشاره کرد و گفت: وقتی ظرافت‌های مساجد در ایران را می‌بینم می‌دانم که این معماری‌ها و زیبایی‌ها منشاء مذهبی دارد ولی دوست دارم بدانم هنرمندان ایرانی چگونه مذهب را وارد هنر دیداری خود کرده‌اند که این‌قدر زیباست.
این هنرمند سفالگر در پایان با ذکر این جمله که "دوست دارم بدانم با تلفیق دو هنر و دو فرهنگ ایرانی و ژاپنی در سفال چه چیزی به وجود می‌آید؟" گفت: به عقیده من انگیزه نهفته در هنرهایی مانند سفال ایرانی سبب شده که هنر زرین فام ایرانی که روند آرامی را طی کرده بود، رونق دوباره یابد.
نظر شما