به گزارش خبرنگار مهر ماه مبارک رمضان در سیستان با آیین ها و مراسم مذهبی و باشکوهی همراه است که نشان از تقید و سبقه فرهنگی ایرانیان به مشارکت در مناسبت های مذهبی و توجه به حس مشارکت و نوعدوستی دارد.
مردم منطقه سیستان همه ساله قبل از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان با غبار روبی مساجد و بقاع متبرکه و هدیه دادن فرش به اماکن متبرکه نقش موثری در آماده سازی این اماکن برای استقبال از روزه داران و عبادت کنندگان در این ماه پر برکت دارند.
سیستانی ها بر اطعام فقرا و نیازمندان، توزیع نذورات و همچنین حضور حداکثری در محافل مذهبی و قرآنی در این ماه مقید هستند و برگزاری آئین های محلی و باشکوهی از جمله مراسم سحرخوانی و رمضان خوانی را در راستای ایجاد شور معنوی و مذهبی برپا می کنند.
آئین سحر خوانی
سحرخوانی یکی از آئین های مهم منطقه سیستان در ماه مبارک رمضان است که قدمتی بسیار دیرینه دارد.
در گذشته در روستاهای منطقه سیستان بر اساس سنت دیرینه هنگام سحر صدای سحرخوانی ریش سفیدان به گوش می‌رسد که با خواندن دعاهای ویژه اقدام به بیدار کردن مردم می‌کنند.
بر اساس برخی شنیده‌ها، آیین سحرخوانی و رمضان خوانی از بیش یک هزار و ۴۰۰سال پیش یعنی از اوایل اسلام نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده است.
در آیین سحرخوانی ریش سفیدان و معتمدان روستاهای سیستان پیش از آغاز سحر از خواب بیدار شده و با رفتن به پشت بام منازل خود با خواندن اشعار محلی و مذهبی مردم روستا را از فرا رسیدن وقت سحر با خبر می‌کنند.
این افراد اشعار مذهبی و سروده‌های شاعران کشور از جمله «خواجه عبدالله انصاری» و «باباطاهر عریان» را با صدای بلند بر روی پشت بام خانه می‌خوانند.
در گذشته هر روستا با توجه به وسعت و بزرگی آن یک یا دو سحرخوان داشت که با رفتن به پشت بام منزل خود و خواندن اشعار محلی و مذهبی مردم روستا را از فرا رسیدن وقت سحر با خبر می کردند و اعضای خانواده نیز با لذت خاصی دور هم جمع شده و پس از خوردن سحری نماز صبح را به جماعت در منزل اقامه می کنند.
در گذشته در برخی از روستاها نیز یک نفر با طبل و چاووشی خوانی در کوچه ها حرکت می کرد و فریاد می زد برخیز که وقت سحر است.
در جوامعی که کوچک تر بود ملا کسانی را بیدار می کرد و چراغی را به دست آنان می داد تا در خانه مردم بروند و همه را بیدار کنند.
دراین میان کسانی که از دانش ستاره شناسی بهره مند بودند با تعقیب ستاره ها زمان افطار و سحر را مشخص می کردند وعلاوه بر همه این ها از تابش شعاع نور بر کاهگل نیز تشخیص می دادند که افطار و سحر چه زمانی است.
رمضان خوانی
به ماه رمضان در سیستان ماه روزه گفته می‌شود و در مراسمی که با عنوان «رمضونیکه»در هنگامان افطاربرگزار می شود کودکان به درب خانه‌ها رفته و طلب طعام و خوراکی می‌کنند.
در این آیین که شب هنگام اجرا می‌شود جمع زیادی از نوجوانان و جوانان هر محله در مقابل منازل سایر مردم اجتماع کرده و اشعار محلی را با صدای رسا قرائت می‌کنند.
به طور معمول آیین رمضان خوانی از هشتم تا چهاردهم ماه رمضان در سیستان مرسوم است و در این مراسم تعدادی از جوانان نیازمند یا متمول به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل داده و به در خانه های مردم می روند و با خواندن اشعاری هم چون رمضو الله الله رمضو (رمضان خداست، خدا رمضانه) رمضو آمده میمانش کنه گو و گوساله ره قربانش کنه (رمضان آمده میهمانش کنید گاو و گوساله را قربانش کنید) رمضو الله الله رمضو، رمضو الله خوشنوم خدا (رمضان نام خوش و ماه خوب خداست) برای نیازمندان کمک جمع آوری می کنند.
در این مراسم که بعد از افطار اجرا می شود جمع زیادی از نوجوانان و جوانان هر محله در مقابل منازل سایر مردم اجتماع کرده و اشعار محلی را با صدای رسا قرائت می کردند.
یک نفر از میان جمع که به او «جولی کشم می گویند کیسه ای به خود می بنددد و کمک های مردمی را در آن می ریزد.
در پایان رمضان خوانی این گروه صاحب خانه بنا به فراخور توانایی مالی خود در کیسه که به آن «جولی» می گویند و فرد جولی کش آن را بر دوش دارد، مواد غذایی یا هر چیز دیگری می گذاشت.
اگر صاحبخانه توان مالی برای کمک کردن نداشت به شوخی کاسه آبی به نشانه روشنایی روی گروه رمضان خوان می پاشید تا خداوند همواره روشنایی و شادی را به آنان هدیه کند.
شرکت‌کنندگان در این آیین پس از اجرای برنامه رمضان خوانی منتظر دریافت انعام از سوی صاحبخانه می‌مانند.
در گذشته تعدادی از جوانان عیار و با ایمان با اجرای آیین رمضان‌خوانی هر شب غذاها و پول جمع‌آوری شده از مردم را میان نیازمندان و فقرا تقسیم می‌کردند.
در این آیین که پس از نماز مغرب و عشاء برگزار می شود در پاره ای از اوقات تعدادی از ریش سفیدان و بزرگان نیز حضور یافته و به در منازل رفته و با خواندن اشعاری خاص از مردم برای مستمندان طلب کمک می‌کنند البته امروزه حضور بزرگان کم رنگ‌تر شده و اغلب جوانان این کار را بر عهده دارند.
سنت «آرک» و «برک»
یکی از سنت های قدیمی و پسندیده مردم سیستان در گذشته این بود از هر اجاقی که دود بلند می شد و تا هر شعاعی که دود می رفت خانواده ها مقید بودند هر کس یک کاسه ای از غذا را برای دیگران ببرد بنابراین سنتی به نام آرک و برک یعنی آوردن و بردن رواج داشت.
بسیاری از خانواده ها به خویشاوندان خود، پدر و مادر، همسایه ها و افراد فقیر و مسکین غذا می رساندند و هنوز هم این سنت با پخش نذورات و توزیع غذاهاعایی مانند شله زرد، نان برک و یا شیربرنج ادامه دارد.
در سيستان رسم است ماه رمضان هر خانه اي كه براي افطار خانواده خود غذاي گرم مثل گوشت و امثال آن تهيه مي كند كه به اصطلاح محلي به آن مي گويند«ديگ بار» هنگام افطار مقداري از آن را در كاسه يا بشقابي مي گذارد و به در خانه همسايگاني كه ديگ بار نگذاشته اند مي فرستد و هديه مي دهد.
اهالی هر محله پیش از اذان مغرب در حد توان و وسع خود مواد غذایی، خرما، چای، آش، شله زرد و غیره به مسجد می برند و پس از اقامه نماز مغرب به پذیرایی از روزه داران می پردازند.
سیستانی ها شرکت در مراسم ختم قرآن ،افطاری دادن، دید و بازدید از بزرگ ترها و همچنین به عیادت از افراد مسن و بیمار در این ماه مبارک اعتقاد داشته و خود را به آن مقید می دانند.
حضور مردم در مساجد
حضور در کلاس های قرائت و تفسیر قرآن یکی از برنامه هایی است که در این ماه در بین خانواده ها از پیر و جوان طرفداران بسیار زیادی دارد.
مردم سیستان و بلوچستان در موقع افطار پس از شنیدن اذان مغرب دست از کار کشیده و ابتدا با افطاری مختصر مانند خرما و نان تافتون محلی روزه خود را در فضایی صمیمی می‌گشایند.
حضور دسته‌جمعی نمازگزاران در ماه مبارک رمضان در مساجد و برگزاری نمازهای یومیه به صورت جماعت جلوه دیگری به این مکان ها در مناطق شهری و روستایی سیستان می بخشد.
نمازگزاران پس از اقامه نماز به تشریح احکام و معارف اسلامی که توسط روحانی بومی یا اعزامی ارایه می‌شود گوش فرا می‌دهند و معمولا تا پاسی از شب با خواندن تلاوت قرآن وقت خود را در مساجد می گذرانند.
غذاهای رمضان
در ایام ماه مبارك رمضان غذاهای آب دار منطقه از جمله آبگوشت محلی و «كشك زرد» سیستانی در موقع افطار طرفداران زیادی دارد هر چند که نباید از حلیم محلی «غلور» نیز غافل شد چرا‌كه بیشتر خانواده‌ها در این مدت روی به این غذا می‌آورند.
در قدیم زمانی كه ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غداهای سرد همچون آب دوغ خیار و كشك استفاده می‌كردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند.
آنها حتی برای این‌كه در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشك، برگ زرد‌آلو و دواهای محلی مربائی را درست می‌كردند كه در طول روز به هیچ عنوان احساس ضعف نمی‌كردند.
.................................
گزارش: معصومه شهری
نظر شما