به گزارش خبرنگار مهر، اگرچه شهرنشینی دارای اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی است، ولی خود متقابلا به مشکلات و معضلاتی برای ساکنان شهرها دامن زده است که می‌توان آنها را به عنوان مشکلات شهرنشینی در عصر حاضر به حساب آورد. یکی از مشکلات رایج شهرنشینی، معضلات زیست محیطی است.
در نخستين كنفرانس ملی "اکوشهر در ایران 1404" که با همکاری دبیرخانه کلانشهرها برگزار شد از شهرداری‌هایی كه با نگاه هوشمندانه به حفظ محيط زيست در جهت نيل به اهداف توسعه پايدار و شاخصهای توسعه اکوشهرها در راستای محورهای تخصصی کنفرانس گام برداشته‌اند تجلیل شد.
شهرداری اهواز نیز به عنوان یکی از پنج اکوشهر، تندیس این همایش را دریافت کرد. اقدامات اساسی در زمینه فضای سبز، منظر شهری، مدیریت پسماند و استفاده از تكنولوژی های نوین شاخصهای انتخاب برگزیدگان این همایش بود. اگر چه معرفی اهواز به عنوان یکی از پنج اکوشهر برگزیده هنوز شهروندان به ویژه دوستداران محیط زیست را راضی نکرده است. برخی شهروندان معتقدند این اقدامات در قد و قواره کلانشهر ثروتمندی چون اهواز نیست.
به این بهانه با معاون خدمات شهری شهرداری اهواز در مورد شاخصهای زیست محیطی و موانع بر سر راه تحقق آن به گفتگو نشستیم. عليرضا عاليپور متولد سال 1354 و مهندس عمران است. او پیش از این مدير اجرايي و نظارت معاونت مهندسي سپاه خوزستان، شهردار صفي آباد دزفول، مدير شركت آب و خاك خوزستان (طرح‌هاي ويژه جنوب) و شهردار منطقه چهار اهواز فعالیت داشته است. عالیپور معتقد است "جهش شهرداری اهواز در انجام پروژه‌های زیست محیطی باعث دریافت تندیس اکوشهر شد" وی همچنین وجود صنایع نفت را از موانع توسعه شهر می‌داند.
*چه شاخصهای زیست محیطی باعث شد شهرداری اهواز در کنار چهار اکو شهر دیگر قرار گیرد؟
شهرداری اهواز ظرف دو سال اخیر توانست در دو حوزه فضای سبز و مدیریت پسماند اقداماتی در جهت ارتقای شاخصهای زیست محیطی محدوده قانونی شهر اهواز انجام دهد به همین دلیل تندیس اکوشهر را دریافت کرد.
*در این دو شاخص چه اقداماتی از سوی شهرداری انجام شد؟
بهره‌برداری از محل جدید دفن پسماند اهواز شامل احداث سلول‌های دفن بهداشتی زباله و کارخانه تولید کمپوست و بازیافت زباله‌های خشک بود. طبق قانون برنامه پنجم تا سال 94 فرصت داشتیم دفن زباله‌ها را بهداشتی کنیم در نهایت سه سال زودتر از موعد این کار را انجام دادیم. دفن زباله‌ها به صورت غیربهداشتی باعث می شود شیرابه زباله (که عصاره ای از آلوده‌ترین دور ریختنی‌ها است) با شبکه یا منابع آب‌های تحت‌الارضی تلفیق و به چرخه آب طبیعی نفوذ کند که فوق العاده خطرناک است.
* برخی کلانشهرهای دریافت کننده تندیس اکوشهر از گازهای حاصل از پسماند زباله‌های دفن شده گاز متان برای تولید برق و سوخت همچنین در سیستم آب گرم شهری استفاده کردند. شهرداری اهواز در این زمینه چه اقدامی کرده است؟
بله انباشت زباله‌ها باعث ایجاد گاز می‌شود و تا کنون نیز در اثر جرقه، به صورت ناخودآگاه آتشهای کوچکی دور زباله ایجاد می‌شود. خوشبختانه ما با ایجاد سلول دفن بهداشتی به روش فوکوئوکا که یک روش در کشور ژاپن است و زباله‌ها را در ارتفاع دفن می‌کنند را در اهواز اجرا کردیم (یک روش ژاپنی با استفاده از دفن در ارتفاع).
بعد از دفن زباله‌ها در ارتفاع، با یک لوله شبیه به زهکش شیرآبه‌ها را جمع آوری می‌شوند و بعد توسط سیستمهایی باز چرخابی می‌شوند تا به این وسیله به صورت بیولوژیک تصفیه شود.
بعد از اینکه فاکتورهای آلودگی شیرآبه به حد نرمال نرسید، می‌شود از آن در آبیاری فضای سبز استفاده کرد. گازها نیز از طریق یک سری لوله‌هایی که در عمق مناسب کار گذاشته می شوند، گازها از طریق لوله‌هایی که در عمق مناسب کار گذاشته می‌شوند، متصاعد و بعد به کار گرفته می‌شوند این گازها را می‌توان در کپسول نگه‌داری یا به صورت لوله کشی در کارخانه استفاده کرد.
*پسماندهای عفونی همیشه از معضلات شهرها بوده این در حالیست که شهرداری از میان زباله‌های بهداشتی، عفونی و خطرناک تنها وظیفه جمع آوری زباله های بهداشتی را دارد. تکلیف باقی زباله‌های حاصل از مراکز درمانی و بیمارستانها چه می‌شود؟
پس از تصویب قانون مدیریت پسماند به سه دسته تقسیم شدند که شهرداری تنها وظیفه جمع آوری زباله‌های نوع بهداشتی را دارد. این تقسیم‌بندی بعد از تصویب قانون مدیریت پسماندها بود و همانطور که گفتید شهرداری فقط وظیفه جمع آوری زباله های بهداشتی را دارد با این حال برخلاف انتظار، مطبهای پزشکان به جای اینکه الگوی پاکیزگی باشند اما هیچ کدام قانون بی‌خطر کردن زباله‌های عفونی را اجرا نمی‌کنند.
بیمارستانها نیز موظف هستند زباله‌های خطرناک و عفونی را بی‌خطر کنند و سپس در اختیار شهرداری بگذارند. بیمارستانها باید با استفاده از دستگاه اتوکلاو یا زباله‌سوز که زباله‌ها را کم حجم و بی‌خطر می‌کند و بعد به صورت بسته بندی شده در اختیار شهرداری قرار می دهد. متاسفانه برخی از بیمارستانها مجهز به این دستگاه‌ها نشدند و بسیاری از مراکز درمانی و مطبهای پزشکی زباله‌های خود را بی خطر نمی‌کنند و با زباله‌های بهداشتی مخلوط می‌شوند. مهمترین مشکل ما بخش های خدمات درمانی در سطح شهر هستند.
* بعضی کلانشهرها که جایزه اکو شهر را دریافت کردند، جداسازی زباله‌تر و خشک به وسیله شهروندان یا به عبارتی "تفکیک زباله از مبدا" را اجرا کرده‌اند. به نظر نمی‌رسد شهرداری اهواز در این زمینه کاری کرده باشد.
این مبحث را پارسال هم به صورت فرهنگسازی و هم عملی در مناطق یک، دو، سه و چهار شروع کردیم. مخازنی را در اختیار مجتمع‌های مسکونی قرار داریم که زباله های خشک را جدا کنند و توسط پیمانکاران بخش خصوصی هفته‌ای یک بار جمع آوری می شوند.
از اهداف ما که یکی از شاخصهای حفظ محیط زیست است، از تولید زباله و ورودش به چرخه طبیعت جلوگیری کنیم. راه اندازی کارخانه تفکیک پسماند زباله تر از خشک و بازیافت زباله‌های خشک در چند قسمت پلاستیک، نایلون، فلز، چوب و... جز اقداماتی است که در حوزه فناوری نوین توسط ما انجام شد. همچنین تولید کود کمپوست، مدیریت مکانیزه پسماند، نظارت الکترونیکی بر عملکرد پیمانکاران و... از دیگر اقدامات نوین بود.
*از چشم انداز مدیریت پسماند در اهواز بگوئید؟
افزایش مشارکت عمومی شهروندان را در کاهش تولید زباله و تفکیک از مبداء را ادامه خواهیم داشت همچنین بهبود ارائه خدمات. سعی می‌کنیم در زمینه کیفیت ارائه خدمات برای نظافت شهر برنامه‌هایی را اجرا کنیم.
*شاخص دیگر برگزیده شدن اهواز در همایش اکوشهر، فضای سبز است. اما به نظر می‌رسد شهرداری نتوانسته گونه‌های بومی این شهر را گسترش دهد؟
درست است. نخبگان پیشین شهرداری گونه ها را خوب شناسایی کردند اما تولید و تکثیر انبوه نکردند. پارسال در قرارداد مشارکتی با شرکتهای فعال در تولید و تکثیر گونه‌های طبیعی استان تعهد ایجاد شد که سالانه 500 هزار نهال بومی به غیر از "کنوکارپوس" تولید شد و درختها را از فراموشی خارج کردیم. کنار، نخل، انجیر معابد و توت به همراه درختچه های گلدار نظیر انواع شاه پسند که بالغ بر شش رنگ مختلف دارند را تحت پروژه اهواز شهر گل در شبکه‌های معابر، پارک شهری آغاز و احیا کردیم.
*به شرکتهای فعال اشاره کردید. در همایش اکو شهر جایزه اکوپاد به شرکتهای فعال نیز داده شد. شرکتهای اهوازی سهمی از این جوایز داشتند؟
خیر. در بخش اکوپاد شرکتهای اهوازی جایزه ای دریافت نکردند.
*آیا در آینده فعالیت‌های تولید و گسترش گونه های بومی گسترش پیدا می‌کنند؟
بله. معادل پارسال 500 هکتار در دستور کار داریم و مجموعا از هفت هزار هکتار، یک هزار هکتار کمربند سبز را انجام دادیم. در کمربند سبز نیز گونه های بومی کاشت می‌شوند.
* به غیر از گسترش گونه های بومی، برای مشکلات پوشش گیاهی اهواز فکری شده است؟
سالها پوشش گیاهی اهواز از چمن آفریقایی بوده ولی اخیرا شهرداری تصمیم گرفته که پوشش گیاهی جدید را جایگزین چمن آفریقایی کند. مشکل پوشش گیاهی شهر اهواز یکی از نقصهایی است که در کلانشهر اهواز وجود دارد. به دلیل مشکلاتی که پوشش گیاهی اهواز موسوم به چمن آفریقایی دارد، شهروندان تا دو یا سه سال آینده شاهد دگرگونی جدی در پوشش گیاهی شهر می‌شوند.
در اقلیم جغرافیایی اهواز، سالها از تنها گونه چمن معروف به چمن آفریقایی استفاده می‌شد و مشخص نیست از چه تاریخی این نوع چمن وارد کشورمان شده است. تکثیر چمن آفریقایی به شکل تکه کاری یا لقمه کاری است و باید آن را از جایی به جای دیگر منتقل کرد.
از جمله نقاط منفی این چمن این است که در زمستان اهواز حدود دو ماه از دی تا اسفند این چمن به خواب می‌رود و زرد رنگ می‌شود و هیچ رشد زیر و رو زمینی ندارد. گرمای سوزان نیز آن را می‌سوزاند و زرد یا قهوه‌ای رنگ می‌شود. پوشش گیاهی پیچ استریا، الترنانترا قرمز، الترنانترا رونده، نازگوشتی یا رونده، فرانکی نیا، شمشاد مکزیکی، بومادران، سدوم قرمز و سبز، رزماری، لوبیا ساحلی و ناز فرانسوی از جمله سایر گونه هایی هستند که به تدریج جایگزین چمن آفریقایی می شوند. این نوع پوششها با اینکه سرمایه اولیه بیشتری نیاز دارند اما جذاب تر و تنوع بیشتری دارند و شهروندان تا دو یا سه سال آینده دگرگونی جدی در پوشش گیاهی اهواز را شاهد خواهند بود.
*چرا زمینهای بدون استفاده و با کاربری فضا سبز را احیا نمی کنید؟
بله زمین‌هایی با کاربری فضای سبز بلا استفاده خیلی زیاد است. این لکه‌ها در مناطق سه، چهار و هشت بیشتر هستند. اما منطقه دو با توجه به وجود جاده ساحلی، یکی از بالاترین سطح پوشش را دارد. مناطق چهار و هشت بالاترین بالاترین آمار اراضی قابل تبدیل به پارک و فضای سبز را دارند. طبیعتا بیشترین فعالیت گسترش فضای سبز با زمین و مناطقی است که بیشترین کاربری را برای این کار داشته باشند. سرانه شهرسازی برای فضای سبز مختلف است. به ازای جمعیت معمولا از 12 متر تا 25 متر است و این کار در کاربری های فضای سبز پیش بینی شده است.
*چه موانعی بر سر راه توسعه شهر اهواز است؟
صنایع نفتی یکی از بزرگترین موانع و محدودیتهای توسعه اهواز است. در اهواز با وجود موهبت وجود صنایع نفتی که دود و خطر قابل توجهی برای شهروندان تولید می‌کند. اما شهرداری هیچ گونه عوایدی از آن نصیب نمی شود. شرکت های نفتی مثل دیگر مالکان که پروانه ساخت و ساز می‌آورند عوارضی را ارائه می کند و با سایر مالکان تفاوتی ندارد. به غیر از شرکت نفت، حاشیه نشینی که تقریبا یک سوم جمعیت اهواز را شامل می‌شود نیز از دیگر موانع بر سر راهمان است.
--------------------------
گفتگو: قاسم منصور آل کثیر
نظر شما