پیام‌نما

الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَ صَلَوَاتٌ وَ مَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ‌اللَّهِ كَثِيرًا وَ لَيَنْصُرَنَّ‌اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ‌اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ * * * همانان که به ناحق از خانه‌هایشان اخراج شدند [و گناه و جرمی نداشتند] جز اینکه می‌گفتند: پروردگار ما خداست و اگر خدا برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر دفع نمی‌کرد، همانا صومعه‌ها و کلیساها و کنیسه‌ها و مسجدهایی که در آنها بسیار نام خدا ذکر می‌شود به شدت ویران می‌شدند؛ و قطعاً خدا به کسانی که [دین] او را یاری می‌دهند یاری می‌رساند؛ مسلماً خدا نیرومند و توانای شکست‌ناپذیر است. * * كسى كاو دهد يارى كردگار / بود ياورش نيز پروردگار

۲۳ مرداد ۱۳۹۲، ۸:۵۳

مهر گزارش می دهد؛

نفسهای آلاچین ترکمن به شماره افتاده/ زندگی ماشینی تهدیدی برای صنایع دستی و سنتها

نفسهای آلاچین ترکمن به شماره افتاده/ زندگی ماشینی تهدیدی برای صنایع دستی و سنتها

بندرترکمن - خبرگزاری مهر: آلاچیق ترکمنی از رشته های قدیمی و پرپیشینه صنایع دستی در گلستان است که نفسهایش به شماره افتاده و رو به منسوخ شدن است.

به گزارش خبرنگار مهر، ماشینی شدن زندگی و تغییر وضعیت زندگی از روستایی به شهری و عوامل دیگر سبب شده تا امروزه کمتر هنرمندی در تولید آلاچیق فعال باشد و هنرمندان این رشته نیز همانند هنرشان به فراموشی سپرده شده اند.
 
تركمنان در قرن يازدهم ميلادي در مرو ساكن گشته پس از مرز بندي بين روسيه و ايران عده اي در ايران ساكن شدند، اين قوم از دوران بيابان گردي تا به امروز از چادر تركمني ( آلاچيق ) استفاده مي كنند.

برای تهیه آلاچیق ترکمنی مواد اوليه ای نظیر چوب عرعر، نمد، پوست حيوانات، حصير، ميخ چوبي، نخهاي پشمي و نخ پنبه اي استفاده می شود.

محمد کیخا معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان در این زمینه به خبرنگار مهر می گوید: پس از تهيه تنه درخت عرعر از مناطقي چون كردكوي آنرا با قلم و چكش به چند تكه كه آن نيز بستگي به قطر تنه درخت داشته ( 4 الي 8 تكه ) تقسيم مي كنند. سپس قطعات بريده را روي خرك تراش برده و در بين غلاف متحرك آنرا محكم مي کنند، اين امر با پا و پدالي كه در پايين خرك تعبيه شده صورت مي گيرد تا چوب در هنگام كار جابجا نشود سپس با داس پوست آنرا كنده و تراش مي دهند. 

وی اظهار داشت: آنگاه چوبها را دو الي سه روز در معرض آفتاب قرار داده و بعد داخل كوره به مدت نيم ساعت مي گذارند. پس از بيرون آوردن از كوره به مدت 10 دقيقه فرصت داشته تا به آنها فرم دهند در غير اينصورت موجب شكستن چوبها مي شود. 
 
وی یادآور شد: هنگامي كه چوبها براي مصارف گوناگون در اندازه هاي متفاوت آماده شد بنا به نياز آنرا فرم داده و براي ساخت بخشهاي متعدد آلاچيق از آن استفاده مي كنند.
 
کیخا یادآورشد: براي ساخت اوق چوب تراشيده شده را روي خرك فرم دهي بين دو ميله قرار داده و زير آن چوبي قطور گذارده تا بعنوان اهرم عمل كرده از شكستن چوب اوق جلوگيري نمايد.
 
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان ادامه داد: ميزان انحناي چوب بستگي به مصرف آن در بخش هاي مختلف دارد، بعنوان مثال چوبهاي اوق بايد از انحناي زياد برخوردار شوند اما چوبهاي تارم نياز به انحناي كمتري داشته و توي نوك بيشترين انحنا را به خود مي گيرد.
 
وی یادآورشد: ارتفاع اوق ها به نيمه آلاچيق ( بالاي تارم ) رسيده كه قد چوب آن سه متر است و برای ايجاد انحنا از الگوهايي كه از قديم الايام از اجدادشان به ارث رسيده بهره مي جويند.
 
کیخا گفت: در بخش گنبدي اسكلت از 60 اوق استفاده مي كنند و در قسمت انتهايي آن در مركز گنبد به توي نوك متصل مي شود که توي نوك نيز همچون اوق به همان شكل ساخته شده با اين تفاوت كه توي نوك به شكل دايره با قطر 2 متر در مي آيد و روي آن 60 سوراخ جهت قرارگيري اوق ها تعبيه مي گردد. 
 
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان گفت: تارم كه به شكل آكاردئون بوده از چوب عرعر به ارتفاع دو متر كه بزرگترين قطعه بوده و در وسط قرار مي گيرد ساخته شده و باقي قطعات هر چه به سمت كناره مي رود كوچكتر مي شود، قطعات به شيوه قبل آماده و با انحنايي كم بطور ضربدري روي هم قرار گرفته و در محل اتصال سوراخي تعبيه شده تا به كمك بند پوستي ( پوست شتر ) ، دو قطعه به هم وصل گردد. بند در دو طرف سوراخ با گره اي محكم مي شود. 
 
وی افزود: ارتفاع تارم هنگاميكه باز مي شود در دو اندازه 1.70 و 1.40 است و جهت تكميل آلاچيق بايد چهار قطعه تارم را كنار هم قرار داده با كمك دو نفر دو عدد از اوق ها را روبروي هم در توي نوك گذارده و انتهاي اوق را در بالاي تارم با نواري باريك ( جاجيم باف ) به نام  « دوزي » بسته سپس باقي اوق ها را بطور متقارن دورتا دور تارم چيده و مي بندند تا كامل شود. 
 
کیخا یادآورشد: پس از تكميل اسكلت آلاچيق توسط ميخهاي چوبي ( دو شاخه اي ) به فاصله يك الي دو متر روي زمين كوبيده و در مواقع لزوم بندهايي را بدان وصل نموده كه بدان « ارقن » گفته   مي شود تا باد آلاچيق را جمع نكند. 
 
 
وی افزود: جهت محكم شدن اسكلت تارم را با نوار جاجيم باف بنام « دورلق ياخا » و بالاي تارم را نيز توسط نواري ديگر بنام « بيل يوپ » مي بندند. 
 
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان افزود: پس از آن تمامي اسكلت را با حصير و نمد مي پوشانند، بدين ترتيب كه ابتدا سه قطعه حصير را دور تارم پوشانده، روي حصير چهار قطعه نمد مستطيلي شكل با بندهايي به طول دو متر قرار داده و به تارم مي بندند، آنگاه دو قطعه نمد ذوزنقه شكل در بخش گنبدي گذارده و فضاي بالايي آنرا با نمدي دايره شكل مي پوشانند.كف آلاچيق را نيز با نمد پوشانده تا مانع نفوذ رطوبت به داخل آلاچيق گردد. 
 
برنامه های صنایع دستی برای احیا رشته های منسوخ شده
 
كيخا با اشاره به منسوخ شدن برخي رشته هاي صنايع دستي گفت: برخي رشته ها منسوخ شده توسط معاونت صنايع دستي دوباره احيا شد و واحد احياء صنايع دستي در اين معاونت وظيفه مطالعه در مورد صنايع دستي در حال منسوخ شدن و يا منسوخ شده دارد.
 
وی افزود: به عنوان مثال سوزن دوزي زيارت جزو مواردي بود كه منسوخ شد ولي كارشناسان ما آن را احيا كردند.
 
وي افزود: برخي رشته ها نيز به دليل اينكه هنرمند منحصر به فرد داردشرايط منسوخ شدنش فراهم شده است اما معاونت صنايع دستي استان اموزش هنرجويان جديد اين رشته را آغاز كرده است.
 
به گفته کیخا، زيور آلات و ابريشم بافي تركمن از اين دست است كه در بخش زيور آلات تركمن غلام آق پدر زيور آلات سازي تركمن در كشور هر ترم 20 نفر از هنرجويان را اموزش مي دهد.
 
کاربرد آلاچیق کاهش یافته است
 
جعفر خاندوزی کارشناس صنایع دستی گلستان نیز درباره هنرمندان شاخص آلاچیق ترکمن افزود: امروزه بدليل محدود شدن كاربرد آلاچيق ، ميزان توليد آن نيز به همان نسبت پايين آمده و هنرمندان سازنده آن انگشت شمار گشته اند كه در اين بين مي توان از آيت جان پنق و علي پنق نام برد. 

وی یادآور شد: اما امروزه بدليل تغيير وضعيت زندگيشان به زندگي شهري تنها در مواردي چون كوچ دام به مناطق خوش آب و هوا ، مراسمات خاصي چون عروسي و ساير جشنها آلاچيق را بر پا مي دارند. 
 
خاندوزی درباره مناطق توليد آلاچیق یادآورشد: امروزه كمتر هنرمندي مي توان يافت كه به اين امر مشغول باشد به همين خاطر محل توليد آن محدود به چند روستا از جمله روستاي بناور از توابع بندرتركمن و بعضي از روستاهاي گنبد کاووس شده است.
 
به گزارش مهر، صنایع دستی گلستان از جمله جاذبه های فرهنگی و گردشگری استان به شمار می رود که تلاش برای احیای و جلوگیری از نسخ و فراموشی آن می تواند، علاوه بر اشتغالزایی به انتقال این هنرهای پرپیشینه به نسل های بعد کمک فراوانی داشته باشد.

 

کد خبر 2115222

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha