به گزارش خبرنگار مهر، اسلاوی ژیژک جامعه‌شناس، فیلسوف پسامدرن و منتقد فرهنگی اسلوونیایی است که در سال 1949 در لیوبلیانا پایتخت اسلوونی در خانواده‌ای بوروکرات از طبقه متوسط متولد شده است. ژیژک در دوران دانشجویی از تعلیمات رسمی مکتب فرانکفورت که بسیار فراگیر شده بود و نیز جریان مخالف‌خوان سنت هایدگری رویگردان شد و به نظریه‌هایی رو آورد که خاستگاهشان فرانسه بود.
ژیژک در سال 1977 وارد کمیته مرکزی اتحادیه کمونیست‌های اسلوونی شد و به مطالعات فلسفی جدی‌تر نگاه کرد. در همان زمان، انجمن روانکاوی نظری تاسیس شده بود که کاملا زیر نفوذ گرایشی تماما لاکانی قرار داشت و البته تاسیس و فعالیت این انجمن به بهای تعارض با لاکانی‌های نامتعارف‌تر تمام شده بود. داشتن گرایش متعارف لاکانی، برچسبی بود که بر به اصطلاح مکتب روانکاوی اسلوونی یا لیوبلیانا الصاق شده بود که تمایل به جانب دغدغه‌های فلسفی و عدم ارتباط با روانکاوی بالینی که در کلینیک‌ها انجام می‌شد، از ویژگی‌های آن بود.
در حال حاضر ژیژک پژوهشگر ارشد موسسه جامعه‌شناسی در دانشگاه لیوبلیانای اسلوونی است. او همچنین استاد مهمان دانشگاه‌های شیکاگو، کلمبیا، کنسرسیوم لندن، پرینستون، مینه‌سوتا، کالیفرنیا، ایروین و میشیگان هم بوده و در حال حاضر مدیریت بین‌الملل موسسه علوم انسانی بیرک‌بک در دانشگاه لندن را عهده‌دار است. سه قطب اصلی دستگاه تحلیلی ژیژک، سه اندیشمند اروپایی یعنی هگل، مارکس و لاکان هستند. ژیژک فیلسوفی رادیکال است که پارادایم‌های ژاک لاکان در روانکاوی، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل در فلسفه و کارل مارکس در سیاست را در دستگاه فکری منحصر به فرد خود ترکیب کرده و پیچیدگی ذاتی آنها را با آوردن مصداق‌هایی از فرهنگ عامه و سینما ساده‌تر ساخته و، به این ترتیب، تصویر خشک و مغلق‌نمای همیشگی فلسفه را از آن زدوده و آن را به حوزه‌ای جذاب برای گستره وسیع‌تری از مخاطبان تبدیل کرده است.
این در هم آمیختن فلسفه متعالی با جلوه‌های مبتذل فرهنگ عامه‌پسند در حقیقت ترکیب مباحثات متفاوتی است که به خلق دستگاهی میان‌رشته‌ای منجر می‌شود که کار ژیژک را به دنیای فردریک جیمسون نردیک می‌کند که از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های دنیای پسامدرن امروز را آمیزش فرهنگ متعالی و فرهنگ عامه‌پسند می‌داند و تحلیل‌های انتقادی او نیز در چارچوب یک دستگاه فکری میان‌رشته‌ای شکل می‌گیرد.
کتاب «بوطیقای ژیژک» شامل 4 مقاله تقریبا مفصل از ژیژک است که به چهار وجه مهم فعالیت اندیشه‌ورزی ژیژک یعنی روانکاوی، فلسفه، سیاست و مطالعات سینمایی می‌پردازد و فصل مشترک چهار مقاله هم محوریت سینما در آن‌هاست.
عناوین این مقالات به ترتیب عبارت است از : «روانکاوی و سینما»، «فلسفه و سینما»، «سیاست و سینما» و «مطالعات سینمایی». در این مقالات می‌توان سرتیترهایی چون «مرگ و دشیزه»، «ژیژک و پسامدرنیسم»، «ابژه مستهجن پسامدرنیته»، «گسست پسامدرنیت»، «دیوان‌سالاری و کیف»، «فانتزی به مثابه مقوله سیاسی: رهیافتی لاکانی» و «سنتوم هیچکاکی» را مشاهده کرد.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
ابتذال زندگی روزمره در دوران سرمایه‌داری پسین، خود موقعیتی نومیدانه است که در برابر آن این همه راه حل، استراژی و طفره‌روی از پذیرش فرهنگ متعالی در مقامی همسنگ با فرهنگ عامه‌پسند پدید می‌آید: چگونه این توهم را شکل دهیم که هنوز چیزها رخ می‌دهند، که هنوز اتفاق‌ها وجود دارند، که هنوز داستان‌هایی برای گفتن هست، در موقعیتی که در آن منحصر به فرد بودن و برگشت‌ناپذیری سرنوشت‌های فردی و خود فردیت به نظر می‌رسد که محو شده‌اند؟
برای نمونه فیلم بتمن را می‌توان فیلمی نوستالژیک دانست، زیرا باز نمودن سبک یا دوره‌ای به خصوص نیست، بلکه نمایشگر آرایشی از سبک‌ها و دوره‌های متعدد به منظور تولید تاثیری نوستالژیک است. بتمن قهرمان کتاب‌های مصور است که یادآور خاطرات خواندن کتاب‌های مصور در دهه 1950 و، در عین حال، خاطره سریال‌های تلویزیونی بتمن در دهه 1960 است. گاتهام سیتی که بستر اصلی وقوع داستان فیلم است، آمیزه‌ای از حضور کارگران طبقه پایین دست جامعه و ثروتمندان طبقه بالادست جامعه را به نمایش می‌گذارد.
در حالی که ماشین‌های حامل جنایتکاران جوکر، به سبک دهه 1970 و صدای تفنگ‌های آنها یادآور ششلول‌های غرب وحشی و فیلم‌های وسترن است، ماشین بتمن و وسایل پروازش بازنمون اختراعات تکنولوژیک پیشرفته است. در پایان فیلم، اشتیاق شدیدی در بیننده برای بازگشت به گذشته ایجاد می‌شود؛ با شکست خوردن بتمن، به رغم آن‌همه تجهیزات پیشرفته پرتاب موشک و رادار و صفحات تلویزیونی، از تفنگ لوله‌دراز جوکر، در پایان، آن نبرد به سبک قدیمی و با مشت میان بتمن و جوکر روی می‌دهد.
در نهایت، بتمن وجه هوشمندانه فیلمی نوستالژیک به مفهومی پسامدرن را از طریق درهم آمیختن متن‌های متعدد با سبک‌های گوناگون درون یک روایت کارناوال‌گونه واحد ترسیم می‌کند و شیفتگی به تصویر را در ابعادی افراطی آشکار می‌سازد. وجه زیبایی‌شناختی تصویر صیقلی و شفاف بیش از آن‌که نوآوری‌ای سبکی در تصویر کردن جامعه و فرهنگ باشد، واکنشی به تغییرات رخ‌داده در جامعه محسوب می‌شود. زوال تاریخمندی خالص و ناب، چندپاره‌سازی سوژه و کسوف سبک، همگی بخشی از حرکت به‌سوی فرهنگ نوستالژیک پسامدرن است.
این کتاب با 200 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 7 هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما