«گردشگری غذا» فرصتی ناب برای توسعه خوزستان/ غذا آئینه فرهنگ است

به گزارش خبرنگار مهر، با انتشار تصاویر در اینترنت و صدا و سیما، حالا دیگر اینجا نه تنها برای اهوازی ها بلکه در سایر نقاط کشور شناخته شده است؛ «لشکرآباد»، «خیابان انوشه»، بازار «فلافل» و «سمبوسه» چند سالی است که سر زبان ها افتاده است.

جوانانی که با یک ابتکار ساده، جلو در خانه هایشان را به محل عرضه ساندویچ به صورت سلف سرویس تبدیل کرده بودند، سرانجام توانستند مسئولان بهداشت و شهرداری را هم برای ادامه کار خود قانع کنند. فلافل «ابوحسین»، «بیروت»، «سادات» و... کم کم تعدادشان زیاد شد. دو طرف «خیابان انوشه» اکنون پر شده از دکه هایی که برای تنوع در عرضه خوراکی های خوشمزه و ساده رقابت می کنند. «فلافل»، «سمبوسه»، «جگر»، «کبه»، «بامیه»، «چیپس» و «بادمجان» با انواع چاشنی، ترشی و سس، در کنار شیوه جدید مهمانداری و پذیرایی که همراه با اعتماد به مشتری است، به تدریج جای خود را باز کرد و به یکی از جاذبه های گردشگری اهواز تبدیل شد. به طوری که اکنون اکثر قریب به اتفاق مسافران حتما سری می زنند به این خیابان که تا پاسی از شب شلوغ و مملو از مشتری است.

علاوه بر «خیابان انوشه»، «بازار عامری» و «بازار کاوه» هم انواع کلوچه، ترشی و سبزی، میگو و ماهی های خاص خوزستان را عرضه می کنند و محلی برای تهیه سوغات گردشگران هستند. برخی خوراکی های خوزستان مثل ادویه، کلوچه، داروهای گیاهی و عرقیجات بومی را می توان از شهرهای دیگر مثل آبادان، شادگان، بهبهان، شوشتر، دزفول و... هم خریداری کرد. مثلا خوشمزه ترین «خوراک گنجشک» یا کلوچه را می توان در دزفول یافت. بهترین ماهی و میگو و ادویه را در آبادان. و ترشیجات و عرقیجات خوب جایش در بازار قدیمی شوشتر است. ماست و ماست موسیرهای بهبهان هم مشهور است.

این استان با داشتن فرهنگ های متنوع ظرفیت مناسبی است برای نوعی گردشگری که در سال های اخیر در جهان مورد توجه قرار گرفته است: «گردشگری غذا». این نوع توریسم با تکیه بر هنر آشپزی بومی مناطق و تمایل توریست ها برای چشیدن انواع خوراکی های جدید رواج یافته است.

آینه فرهنگ ها

«غذا» به عنوان نخستين نياز هر انسان، فقط يک ماده مصرفي نيست، بلکه در خود فرهنگ و آداب و رسوم مردم بومي يک منطقه را جاي داده است. بر همين اساس يکي از معيارهاي مهم سفر، غذا است و گردشگري غذا يکي از انواع گردشگري بوده که با توجه به افزايش زمان اوقات فراغت و نياز انسان‏ها به يک محيط همنشيني، روز به روز در حال رشد است.

افسانه زمانی، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: خوزستان ظرفیت زیادی برای «گردشگری غذا» دارد. از شمال تا جنوب این استان به دلیل اقلیم متفاوت می توان فرهنگهای متنوع و به تبع آن انواع غذاهای محلی را اعم از غذاهای دریایی، آش ها، شیرینی ها، نان ها و سبزی ها و... تهیه کرد.

زمانی، «غذا» را در صنعت گردشگری یکی از ارکان اصلی می داند و اظهار می کند: بعد از جاذبه ها و زیرساخت های گردشگری انواع غذاهای محلی و بومی هر منطقه است که می تواند توریست ها را جذب کند و به گردشگری منطقه رونق بدهد.

وی می افزاید: هر منطقه از استان به تناسب فرهنگ ساکنانش می تواند جاذبه هایی برای مسافران داخلی و خارجی داشته باشد. به طور نمونه مراسم قهوه خوری و نوشیدن قهوه مخصوص در مضیف های عربی یا دوغ محلی در چادر عشایر طرفداران زیادی در بین گردشگران دارد.

زمانی با اشاره به «بازار فلافل» اهواز در منطقه لشکرآباد می گوید: علاوه بر گردشگران داخلی، این محل حتی برای گردشگران خارجی هم جذاب است و آن را با بازارهای جنوب آسیا مانند چین و تایلند که غذاهای خوب و ارزان را در محیطی صمیمانه و بدون زرق و برق می فروشند، مقایسه می کنند.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان اضافه می کند: متاسفانه در خوزستان با وجود غذاهای متنوع رستوران ها فقط نام «رستوران سنتی» را یدک می کشند و غذاهای محلی به ندرت عرضه می شود در حالی که می توان از این ظرفیت استفاده زیادی کرد.

به گفته وی، اداره کل میراث فرهنگی خوزستان سعی کرده با برگزاری جشنواره ها و مسابقات غذای محلی یا هفته فرهنگی در نوروز، هفته گردشگری یا دیگر مناسبت های خاص بخشی از خوراکی های بومی استان را به علاقمندان معرفی کند.

جای خالی «صبور»

سير، گشنيز، تمر هندي به علاوه ماهي «صُبور»؛ بويي راه مي اندازد كه دل هر آدم سير را ضعف مي برد. هرچند اين روز‌ها «ماهي صبور» كمتر توی بازار ديده مي‌شود ولي تقریبا هیچ رستورانی را نمی توان یافت که این غذا را به عنوان یکی از محبوب ترین ماهیان بومی خوزستان طبخ کند. فقط این خوراک نیست که مورد بی مهری مسئولان و بخش خصوصی قرار گرفته، لیست بسیار طولانی است: انواع آش، آبگوشت، نان و شیرینی های متنوع، به ویژه آنهایی که با استفاده از خرما، شیره خرما و ارده تهیه می شود، جزئی از این فهرست است که اگر چه تا حدودی در مطالعات مردم شناسی شهرهای خوزستان، توسط سازمان میراث فرهنگی شناسایی شده اما نیاز به سرمایه گذاری و سیاست گذاری کلان برای معرفی و تبلیغات آنها وجود دارد.

زیرا تبلیغات و معرفی غذاهای سنتی در حال حاضر به حدی محدود است که گردشگران خارجی تصوری جز کباب کوبیده و جوجه کباب و چلو از غذاهای ایرانی ندارند؛ چرا که در منو رستورانها نامی جز این سه به چشم نمی‌خورد و گردشگران پس از دو سه روز دچار کسالت در خوردن غذا می‌شوند. ارزيابي نظرات گردشگران خارجي، هميشه شكوه و گلايه‌هايي از نوع غذاي صرف شده در طول سفر ديده مي شود. (به تعبير توريست هاي اروپايي؛ Every day Kabab)

حتي در رستورانهاي سنتي در كنار اين نوع غذاها، فقط آبگوشت و يا حليم بادمجان به عنوان نمادغذاي سنتي ايراني، معرفي و عرضه مي شود.

هم هدف؛ هم مکمل

اهميت تنوع غذايي در منوي رستوران ها و هتل ها، تا آنجا رسيد كه در سال 2001 عبارت «گردشگري غذا و پختني‌ها» معرفي و مطرح شد تا كشورها از اين پتانسيل براي جذب گردشگر و كسب درآمد استفاده بهينه کنند.

«گردشگري غذا» در برنامه ريزي متوليان مي تواند هم به عنوان هدف اصلي سفر، براي آنهايي که با روحيه کنجکاوي خود سعي در شناخت غذايي يک منطقه دارند و هم به عنوان يک برنامه مکمل در تمامي تورهاي گردشگري با هر هدفي گنجانده شود.

در اين نوع از گردشگري، می توان مسافران را به ديدار از غذاهاي بومي مناطق، چگونگي گردآوري مواد اوليه، فرايند تهيه و پخت و ابزار و وسايل بکار برده شده سفر دعوت کرد. اغلب آنها در کنار ديدار از ساير جاذبه‏ هاي گردشگري مقصد، به همکاري در زمينهاي کشاورزي، اقامت در خانه و کاشانه هاي بومي و همصحبتي با مردم محلي علاقمند هستند.

کشورهای دیگر اما تحت عناوین مختلف از «گردشگری غذا» به عنوان یک جاذبه قابل اتکا بهره برده اند. گذشته از هند و چین که خوراکی هایشان تقریبا نام آشناست، کشورهای دیگری نیز وارد عرصه گردشگری غذا شده و روی این بخش سرمایه گذاری کرده اند.

سفره افطار

به طور مثال کشورهای مسلمان همچون ترکیه، مالزی و لبنان با برگزاری جشنواره‌های سفره‌های افطار در ماه رمضان در صدد جذب گردشگران مسلمان برآمده‌اند. سفره‌های رنگارنگ با تنوع بسیار که شامل انواع آش، حلوا، شیرینی و پیش غذاست، سبب شده تا این جشنواره‌ها تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری در کشورهای مختلف شود.

رونق سفره‌های افطار در ماه رمضان نه تنها می‌تواند برای گردشگران کشورهای اسلامی جذاب باشد بلکه برای سایر گردشگران نیز جذابیت‌های خاص خود را دارد. در ماه رمضان کشورهای مسلمان مانند مصر، مالزی، ترکیه و به ویژه در استانبول بر معرفی سفره رمضان تاکید و تبلیغات بسیار می‌شود که منجر به موفقیت‌های بسیاری دراین خصوص شده‌است.

غذاهای محلی و سنتی که در کشورهای دیگر از جمله ترکیه پخت می‌شوند با انجام تبلیغات مناسب به گردشگران معرفی شده اند.

«غذای حلال» مالزی

مالزی با شعار «غذای حلال» وارد صنعت گردشگری شده و از این راه توریست های بسیاری را نیز جذب کرده است. به طوری که دولت مالزي در نظر دارد با توسعه جايگاه گردشگري غذا امکان جذب 36 ميليون گردشگر تا سال 2020 را فراهم آورد. آنها مالزي را يکي از معدود کشورهايي که قادر به عرضه غذاهاي متنوع است معرفی کرده اند و معتقدند بهشت تنوع غذايي در جهان به واسطه ويژگي‌هايي است که اين کشور دارد.

جشنواره ميراث غذاي «آسه آن» که در اين کشور برگزار می شود هر سال سه غذاي بومي اين کشور را به منظور توسعه گردشگري غذا به گردشگران عرضه می کند. در این جشنواره همچنین سرآشپزهايي از اين کشور و ديگر کشورها به معرفي غذا و فرهنگ 10 کشور جنوب شرق آسيا مي‌پردازند.

راه و رسم پرویی

گردشگری غذا، ترفند جدیدی است که در کنار مناطق تاریخی و باستانی «پرو»، گردشگران را به سمت این کشور می‌کشاند. کشور پرو از بیش از دو هزار نوع سوپ و 250 پیش غذای سنتی و هزاران نوع خوراک محلی برخوردار است.

به اعتقاد متولیان گردشگری این کشور، پرو به داشتن متنوع‌ترین رژیم‌های غذایی دنیا شهرت داشته و این تنوع موجب جذب گردشگران از موزه‌ها به سمت رستوران‌های این کشور خواهد شد. تبحر و مهارت آشپزهای پرو در تهیه غذاهای متنوع در سطح آشپزهای فرانسوی، چینی و هندی است، اما کمتر گردشگری برای چشیدن طعم غذاهای پرویی به این کشور مسافرت می‌کند.

چای ژاپنی

یکی از جاذبه های ژاپن نمایش مراسم چای است. چای سبز یا اوچا (Ocha)، محبوب ترین نوشیدنی ژاپنی است. اوچا پس از غذا، یا وقتی که عده ای دور هم جمع می شوند، به صورت داغ و بدون افزودن قند یا شکر مصرف می شود. همچنین چای سبز یا کوچا(Kocha) نیز از نوشیدنی های مورد علاقه ژاپنی ها است. چادو یا سادو یکی از مراسم فرهنگی مردم ژاپن است که در طی آن چای سبز طبق اصولی خاص از ماتچا(پودر چای سبز) تهیه و ارائه می‌شود. شیوه‌ای که به کار می‌رود و یا هنر اجرای این مراسم اوته‌مائه نامیده می‌شود. آیین بودایی ذن در رواج مراسم چای تأثیرگذار بوده‌است.

نگاه تازه به غذا

در حوزه گردشگری، خوردن غذای شهرها و کشورهای مختلف روشی برای تجربه فرهنگ‌ها و شناخت سلایق متفاوت است. آنگونه که کارشناسان می گویند، مصرف غذا گاهی یک سوم (و حتی بیشتر) از کل هزینه گردشگر را به خود اختصاص می‌دهد، از این روی می‌توان به آن به عنوان بخش درآمدزای گردشگری نگاهی ویژه داشت. چرا که گردشگران اگر نه با انگیزه لذت که با انگیزه بقا نیازمند رفع گرسنگی هستند و صد البته که این انگیزه در سفر توأم با لذت مفهومی خاص و ماندگار پیدا می‌کند. از سویی نباید فراموش کرد که رونق گردشگری غذا منجر به اشتغال‌زایی و افزایش درآمد گروه‌های مختلفی اعم از هتلداران و رستوران‌داران، آشپزان، کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی می‌شود.

به هر حال چه بخواهيم و چه نخواهيم در هر تور گردشگري و با هر هدفي، وعده هاي غذايي يکي از برنامه هاي اصلي سفر است، بنابراين چه بهتر است که به اين بخش بيش از گذشته و با نگاهي خاص نگريسته شود.

-------------------------------------
گزارش: نادره وائلی زاده